Ayurveda tıbbı olarak da bilinen Ayurveda, dünyanın en eski geleneksel şifa inanışlarından biridir. Adı “yaşam bilimi” anlamına gelir. 3.000 yıl önce Hindistan’a kadar uzanan Ayurveda tıbbının, fiziksel, zihinsel ve ruhsal sağlığı ayırma eğiliminde olan Batı tıbbının aksine, “tüm vücut” şifasını desteklediği söylenir. Ayurveda’nın pek çok takipçisi sadece geleneksel bir diyeti takip etmekle kalmıyor, aynı zamanda vücudu ve zihni toksinlerden arındırdığına ve sonuçta hastalıkları önlediğine inanılan düzenli detokslar yapıyor. Bununla birlikte, birçok sağlık uzmanı bu detoksun sözde faydalarına şüpheyle bakıyor. Bu nedenle, bir Ayurveda detoksu denemeniz gerekip gerekmediğini merak edebilirsiniz.
Ayurvedik detoks, büyük ölçüde Ayurveda tıbbının köklü ilkelerine dayanmaktadır. Ayurveda dünyayı beş elemente ayırır: Vayu (hava), Prithvi (toprak), Teja (ateş), Aakash (uzay) ve Jala (su). Her bir elementin çeşitli kombinasyonlarının, vücudunuzdaki farklı fizyolojik işlevlerden sorumlu olan ve dosha olarak da bilinen üç sıvı oluşturduğuna inanılır. Üç dosha vata, kapha ve pittadır. Uygun sağlığı sağlamak için, beş elementin yanı sıra üç dosha arasındaki dengeyi korumanız gerekiyor. Dengesizlikler varsa, hastalığın meydana geldiği söylenir. Atık ürünlerin – mutra (idrar), purisha (dışkı) ve sweda (ter) – dengesizliğinin de ishal, kabızlık, astım, artrit, cilt sorunları ve idrar yolu enfeksiyonları gibi hastalıklara neden olduğuna inanılıyor.
Detoksların, sağlığınıza dengeyi geri getirmenin rutin bir parçası olması amaçlanmıştır. Her insanın, çeşitli sağlık sonuçlarıyla bağlantılı olan, genetik ve kişilik özelliklerine dayalı, kendi benzersiz dosha dengesine sahip olduğunu unutmayın. Bir Ayurveda uygulayıcısı, doshanızı ve ilgili tedavi seçeneklerini belirlemenize yardımcı olabilir. Bazı Ayurveda kaynakları, vücudunuzu bir önceki sezonda yiyecek, stres ve diğer faktörlerden birikmiş olabilecek toksinlerden veya Ama’dan kurtarmak için her sezonun başında detoks yapmanızı önerir.
Ayurvedik Detoksun Adımları Nelerdir?
İnsanların farklı doshaları olduğundan, tüm Ayurveda detoksları aynı görünmese de hepsinin vücudunuzu safsızlıklardan ve toksinlerden arındırdığı söylenmektedir. Bedensel bir detoksa ek olarak, dengeli bir dosha elde etmek için daha geniş beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleri yapmanız teşvik edilir. Bir Ayurveda detoksu, ilgili uygulamalara bağlı olarak 3-45 gün sürebilir.
1- Bedensel Detoks (Purvakarma ve Panchakarma)
Purvakarma olarak bilinen bir ön aşama, toksinlerin bağırsaklarınıza ve atılmak üzere cildinizin yüzeyine gönderilmesi anlamına gelir. Genellikle bu, yağ masajı, buharlama ve Shirodhara’yı içerir – zihinsel netliği artırmak için alnına ılık yağ konmasını içeren bir gevşeme uygulaması. Ardından, vücudunuzu canlandırmak ve detoksu güçlendirmek için Panchakarma adı verilen daha yoğun bir terapi önerilir. Bu, beş karmadan (tedavi) oluşur:
Virechan: Tozlar, macunlar veya ısıtılmış şifalı bitkiler kullanarak temizleme
Vaman: Bitkisel tıbbi tedavi yoluyla zorla kusma veya tasfiye
Basti: Masajın yanı sıra sıcak yağlarla lavman
Rakta moksha: Kan alma olarak da bilinen kanın detoksifikasyonu
Nasya: Bitkisel ilaçlar, yağlar ve dumanlar kullanarak burun temizliği
Dosha’nıza bağlı olarak, bir veya daha fazla tedavi alabilirsiniz. Savunucuları, Panchakarma’nın amacının yalnızca toksinleri uzaklaştırmak değil, aynı zamanda kişinin zihin-beden birliğini yeniden kurmak olduğunu iddia ediyor. Ayurveda detoksu uygulayan çoğu kişiye ayrıca vücudu ve bağırsakları temizlemek için bitkisel ilaçlar, takviyeler ve çaylar reçete edilir. Bunlar bitkisel temizleyiciler, detoks ürünleri, lavmanlar ve bağırsak uyarıcıları şeklinde olabilir. Son olarak, tıkanıklık, bağışıklık sağlığı, bağırsak düzeni ve uyku gibi belirli durumlar ve sağlık yönleri için takviye almanız istenebilir.
2- Diyet Değişikliği
Her dosha farklı bir diyet gerektirse de vücudunuzda toksin birikmesine neden olduğuna inanılan yiyeceklerden kaçınmanız gerekir. Bunlara alkol, kafein, yapay tatlandırıcılar, kırmızı et ve işlenmiş gıdalar dahildir. Dosha’nıza bağlı olarak size bir Ayurveda diyeti de verilebilir. Detoks sırasında birincil içeceğiniz su olmalıdır. Zencefil çayı ayrıca mide yatıştırıcı özellikleri nedeniyle de teşvik edilmektedir. Çoğu durumda, bağırsaklarınızı temizlemek için yatmadan önce bir detoks çayı içmeniz gerekir.
Ayrıca her gün aynı saatte yemek yemeniz, yemek yerken dikkatinizi dağıtacak şeyleri sınırlamanız, başkalarıyla hoş sohbetler yapmanız ve doyuncaya kadar yemek yemeniz önerilir. Bazı durumlarda “tekli diyet” önerilebilir. Genellikle bu, dosha’nızı yeniden dengelemek için belirli bir süre boyunca günün tüm öğünlerinde kitchari – pirinç, maş fasulyesi ve baharatlar – olarak bilinen bir yemeği yemeyi içerir.
3- Masaj
Ayurveda detoksu sırasında ve sonrasında vücudunuzdaki safsızlıkları sindirim sisteminize taşımak için düzenli masaj önerilir. Ilık, bitkilerle aşılanmış yağın kullanıldığı bir masaj türü olan Abhyanga’nın erken yaşlanmayı önlediğine, lenfatik sisteminizi boşalttığına ve saç ve cilt sağlığını iyileştirdiğine inanılıyor. Masaj evde veya lisanslı bir profesyonel tarafından yapılabilir. Kendi kendine masaj günde en az bir kez önerilir. Yoga, tai chi ve diğer nazik hareket uygulamaları da teşvik edilmektedir.
4- Meditasyon ve Farkındalık
Günlük meditasyon ve farkındalık uygulamaları, Ayurveda detoksunun temel bileşenleridir. Meditasyon, çeşitli nefes tekniklerini kullanarak günlük dikkat dağıtıcı şeylerden kurtulmanıza, kaygıyı azaltmanıza, stres seviyenizi düşürmenize ve yaratıcılığı ve öz farkındalığı artırmanıza yardımcı olabilir. Meditasyon 10 dakikadan 1 saate kadar sürebilir. Farkındalık uygulamak, her hareketin ve görevin tamamen farkında olarak şimdiki anda olmanızı sağlar. Yemek yerken, egzersiz yaparken ve diğer günlük görevleri yerine getirirken dikkatli olmaya teşvik edilirsiniz.
Ayurvedik Detoks Etkili Midir?
Taraftarlar, Ayurveda detoksunun vücudunuzu kirletici maddelerden arındırmaya ve genel sağlığı geliştirmeye yardımcı olduğunu iddia ediyor. Bilimsel araştırmalar, detoksların etkinliği konusunda şüphe uyandırırken, Ayurvedik detoksun bazı bileşenlerinin başka faydaları olabilir.
Kilo kaybı: Ayurvedik detoksun amacı kilo vermek olmasa da kilo vermek isteyen insanlar detoksun çeşitli yönlerini faydalı bulabilir. Yüksek oranda işlenmiş gıdalardan oluşan bir diyetten minimum düzeyde işlenmiş, tam gıdalardan birine geçtiğinizde, muhtemelen daha az kalori alırsınız. Bunun nedeni, bu yiyeceklerin sizi daha uzun süre tok tutan protein, sağlıklı yağlar ve lif açısından yüksek olmasıdır. Dahası, araştırmalar, dikkatli yemenin, sizi açlık ipuçlarından daha fazla haberdar ederek ve aşırı yemeyi önlemeye yardımcı olabilecek her lokma konusunda bilinçli hale getirerek daha az kalori tüketmenize yardımcı olduğunu gösteriyor.
Bununla birlikte, yaşadığınız kısa vadeli kilo kaybının çoğu lavmanlardan, bağırsak uyarıcılarından ve detoks formüllerinden gelebilir. Bu ürünler, atıkları hızlı bir şekilde ortadan kaldırmak ve su ağırlığında geçici bir azalmaya yol açmak için tasarlanmış laksatiflerdir. Müshiller sadece susuz kalma riski taşımaz, aynı zamanda vücudunuzun vitaminleri ve mineralleri emmek için yeterli zamanı olmadığı için onları düzenli olarak almak sizi besin eksikliği riskine de sokabilir. Bu nedenle, sağlıklı bir diyetle birlikte dikkatli yemeye odaklanmak ve kilo vermek için müshil almaktan kaçınmak en iyisidir.
Diğer faydalar: Ayurveda detoksu hakkında çok az bilimsel araştırma var ve bu da uzun vadeli fayda sağlayıp sağlamadığını bilmeyi zorlaştırıyor. Bununla birlikte, Ayurveda yaşam tarzı çok sayıda sağlıklı alışkanlığı teşvik eder. Sınırlı alkol ve işlenmiş gıdalarla bütün gıdalardan oluşan bir diyet, daha düşük kalp hastalığı, diyabet, obezite ve belirli kanser türleri riskiyle ilişkilendirilmiştir. Dahası, günlük meditasyon ve farkındalık uygulamaları, daha düşük stres ve kaygı oranlarının yanı sıra daha iyi yaşam kalitesi ile ilişkilidir. Ayrıca, teknolojiden ve günlük stres faktörlerinden uzaklaşmak, kendinizle ve düşüncelerinizle bağlantı kurmanıza yardımcı olabilir.
Ayurveda Detoksunun Dezavantajları Nelerdir?
Ayurveda’nın bazı olumlu yönlerine rağmen, detoksunun birçok dezavantajı vardır ve sağlığınızı tehdit edebilir.
Kanıt eksikliği: Birçok kişi Ayurveda detoksu yaptıktan sonra daha iyi hissettiğini bildirse de bunun etkinliğini destekleyen çok az kanıt vardır. Ayurveda savunucuları, hastalığın vücudunuzdaki detoksifiye edilmesi gereken dengesizliklerden oluştuğunu iddia ediyor. Yine de vücudunuzun akciğerleriniz, böbrekleriniz, karaciğeriniz, bağırsaklarınız ve derinizden oluşan kendi doğal detoksifikasyon sistemi vardır. Vücudunuz gerçek toksinleri biriktirirse, acil tıbbi yardım almanız gerekir – detoks yapmayın. Ayrıca, mevcut kanıtlar, detoks ürünlerinin vücudunuzun toksinleri atma yeteneğini geliştirmediğini göstermektedir.
Ciddi sağlık riskleri ve güvenlik eksikliği: Geleneksel Ayurvedik detoksun çeşitli bileşenleri sağlığınızı tehlikeye atabilir. Kendini kusturmak ve düzenli olarak lavman, müshil ve detoks ürünleri kullanmak, sizi dehidrasyon, besin eksiklikleri, elektrolit dengesizlikleri ve – ciddi vakalarda – böbrek yetmezliği ve kalp komplikasyonları riskine sokabilecek güvenli olmayan uygulamalardır. Bu uygulamalar aynı şekilde, özellikle kilo vermek için kullanıldığında düzensiz yeme eğilimlerini tetikleyebilir. Dahası, kan alma gibi uygulamaların bakteriyel enfeksiyonlar gibi ciddi yan etkileri olabilir ve tıp uzmanları tarafından büyük ölçüde gözden düşürülmüştür. Ek olarak, Ayurveda detoksu sırasında önerilen pek çok takviyenin vücudunuzun toksinleri yok etme yeteneğini iyileştirdiği gösterilmemiştir ve bu nedenle gereksiz yere reçete edilerek karaciğerinizi hasar riskine sokar. Aslında, Ayurveda takviyelerinin aşırı kullanımı, yüksek dozlar, ağır metal içeriği, bileşenlerin uygunsuz kombinasyonları ve diğer ilaçlar, takviyeler veya besinler ile etkileşimler nedeniyle daha yüksek karaciğer hasarı ve yetmezliği oranlarına bağlıdır. Bu nedenle, herhangi bir bitkisel takviye almadan önce daima sağlık uzmanınızla konuşmalısınız.
Özet
Ayurveda detoksu, Hindistan’dan gelen eski bir şifa uygulaması olan Ayurveda’nın geleneksel bir bileşenidir. Meditasyon, dikkatli yeme ve masaj gibi Ayurveda uygulamaları hem fiziksel hem de zihinsel sağlığınıza fayda sağlasa da detoksun kendisi tehlikelidir ve kesinlikle önerilmez. Detokslar yalnızca bilimsel destekten yoksun olmakla kalmaz, aynı zamanda kalp komplikasyonları, karaciğer hasarı, yeme bozuklukları, besin eksiklikleri ve böbrek yetmezliği gibi tehlikeli yan etkilere de yol açabilir. Herhangi bir Ayurveda takviyesi almadan önce her zaman sağlık uzmanınıza danışmalısınız. Ayurveda ile ilgileniyorsanız, herhangi bir detokstan katı bir şekilde kaçınırken, onun diyet ve yaşam tarzı uygulamalarını rutininize dahil etmeniz daha iyi olur.
Kaynak
Healthline, What Is the Ayurvedic Detox, and Does It Work?, 2020
