Bağırsak Gazı Nedir?

Bağırsak gazı nedir ve neden olur?

• Sağlıklı bir erişkinin sindirim sisteminde sabit olarak 100-200 cc civarında gaz bulunduğu ve günde ortalama 700 cc gaz çıkarttığı belirlenmiştir.
• Bağırsak gazı bileşiminde azot (N₂), oksijen (O₂), karbondioksit (CO₂), hidrojen (H₂) ve metan gazı (CH₄) bulunur. Bu gazlar sıklıkla kalın bağırsağa ulaşan, sindirilmemiş gıdalar tarafından üretilirler.
• Her sağlıklı kişinin 24 saat içinde ortalama olarak 15-20 kez makat yolu ile (yellenme) gaz çıkarttığı ve liften fakir beslenenlerin günde ortalama 215 ml ve liften zengin beslenenlerin ise ortalama 705 ml gaz çıkarttığı saptanmıştır.
• Bağırsak gazları aslında kokusuzdur, ancak bağırsakta bazı bakterilerin üremesi ile hidrojen sülfür (H₂S) üretimi olur ve bağırsak gazına çürük yumurta gibi kötü bir koku verir.

Prof. Dr. Korhan Taviloğlu`nun diğer makaleleri için lütfen tıklayınız.

Geğirme neden olur?

Geğirme sindirim sistemindeki gazın mide yolu ile boşaltılması işlemidir. Her insanda zaman zaman geğirme olması beklenirken, bunun fazla ve sık aralıklarla olması midede çok hızlı yemek yeme alışkanlığı nedeniyle fazla gaz olması, fazla gazlı içecekler tüketme ve fazla hava yutma (aerofaji) nedeni ile olur. İnsanlar sıklıkla hava yuttuklarını fark etmezler. Bazı insanlarda ise fazla hava yutmadan geğirme karın huzursuzluğu veya gerginliği durumunda, kendilerini rahatlatma amacı ile bir alışkanlık haline gelmiştir. Geğirme işlemi sırasında gırtlak, sıvı ve gıdaların kaçmasını önlemek amacı ile kapanır ve istemli olarak yükselir, bu arada yemek borusunun altındaki kas (sfinkter) gevşer, diyafram alçalır, karın boşluğu içindeki basınç artar ve göğüs boşluğu içindeki basınç azalır ve bu şekilde gaz çıkartılır.

Aşırı geğirme ve gaz sorununa ne sıklıkta rastlanır?

Toplum genelinde aşırı geğirme sorununa % 20-30 oranında rastlanır. Mide fıtığı veya reflü hastalarının da çok sık geğirdikleri bilinmektedir. Aynı şekilde, huzursuz bağırsak sendromu (İBS) sorunu olan kişilerde, % 75-96 oranında aşırı geğirme ve gaz görüldüğü bildirilmektedir. Kabızlık veya dışkılama güçlüğü sorunu olan kişilerde % 80 oranında aşırı gaz görüldüğü saptanmıştır. Sullivan’ın 2012 yılına ait çalışmasında, sağlıklı erişkinlerde % 10-30 arasında gaz ve şişkinlik sorunu olduğu bildirilmiştir. Ancak, gaz sorunu olan kişilerin sadece yarısında, karın şişkinliğioluştuğu bilinmektedir. Lembo ve ark. İran’da genel nüfusta % 7-20 olarak belirlenen aşırı gaz sorununun, hemşireler arasında % 49 olarak görüldüğünü saptamışlardır. Benzer şekilde, stresi yoğun olan meslek gruplarında, gaz sorununun arttığı bilinmektedir.

Aşırı geğirme nasıl değerlendirilir?

Aşırı geğirmenin değerlendirilmesinde sıklıkla Roma III kriterleri kullanılmaktadır.

• En az 3 günden beri aşırı geğirmenin varlığı
• Belirtilerin yaklaşık 3 aydan beri varlığı
• Huzursuz bağırsak sendromu (İBS) veya fonksiyonel sindirim sistemi bozukluğu tanısı konulmamış olması

Bağırsakta gaz artışı neden olur?

Geğirmeye rağmen karında huzursuzluk veya karın şişkinliği devam ederse, bu karın boşluğu içinde bir sorun olduğuna işaret eder. Kişi karın gazını, geğirme yolu ile üstten veya alttan makat yolu ile (yellenme) çıkartır. Bağırsakta aşırı gaz; gıdaların hızlı veya yeterince çiğnemeden, yada iyi sindirmeden yenilmesi veya ince bağırsak veya kalın bağırsaktaki bakteri üretiminde artış sonucunda meydana gelir. Kabızlık nedeniyle fazla miktarda lifli gıdaların tüketimi de karında şişkinliğe neden olabilir, ancak bağırsak gazlarında artışa neden olmaz. Karında aşırı gaz olması, kişileri sosyal olarak ciddi şekilde etkileyen ve yaşamlarını kısıtlayabilen bir durumdur. Bu kişilerin büyük çoğunluğunda; geğirme, yellenme veya gaz ilaçlarının alınmasına rağmen yakınmaların devam ettiği gözlenmektedir. Adet öncesi dönemlerde, kadınlarda bağırsak gazının arttığı bilinmektedir. Bağırsakta aşırı gaz durumu ancak burundan ince bağırsağın başlangıç kısmına (jejunum) ilerletilen bir sonda yardımı ile alınan 1 ml bağırsak sıvısı örneğinde 10.000’den fazla bakteri bulunması ile bilimsel olarak kanıtlanabilir.

Bağırsakta aşırı gaz hangi durumlarla karışabilir?

• Kronik kabızlık
• Huzursuz bağırsak sendromu (İBS)
• Hava yutma
• Aşırı iştahsızlık hastalığı (anoreksi)
• Şişmanlık
• Karında sıvı toplanması (karaciğer, böbrek veya kalp hastalıklarında)
• Sindirim sistemi tümörleri
• Büyüyen organlar (dalak, karaciğer, vb.)
• Bağırsak tıkanıklığı
• Laktoz, fruktoz, sorbitol tahammülsüzlüğü (intoleransı)
• Çölyak hastalığı
• Pelvik taban sorunları

Bağırsakta bakteri artışı neden olur?

Gıdalar ile aldığımız yağ, karbonhidrat, protein, vitamin ve mineraller ince bağırsakta emilir ve bu aşamada bir aksama olursa bu maddelerde eksikliğe neden olabilir. Sağlıklı kişilerin bağırsaklarında 500’ten fazla sayıda farklı mikrobun (bakteri) yer aldığı belirlenmiştir. Bağırsak bakterilerinde aşırı artış olması durumunda özellikle yağ ve karbonhidrat emilimi bozulmaktadır. Tatlı ve nişastalı gıdalar, yakınmaların artmasına neden olabilir. ABD’de kronik ishali olan şeker hastalarında (diyabet) % 40 oranında aşırı miktarda bağırsak bakterisi olduğu belirlenmiştir. Hart ve ark. 2002 yılında gerçekleştirdikleri çalışmalarında, şiddetli bağırsak enfeksiyonlarında mikrop (bakteri) sayısının 10¹⁴’e dek çıkabildiğini ve böylelikle insan vücudundaki toplam hücre sayısını bile aşabildiği belirlenmiştir.

Bağırsakta bakteri artışı hangi belirtileri gösterir?

• Yemeklerden sonra karında aşırı şişkinlik
• Karın ağrısı
• Kronik ishal
• Kabızlık
• Yumuşak ve kötü kokulu dışkı
• Halsizlik
• Kansızlık (bağırsakta emilim bozukluğuna bağlı B12 eksikliği nedeniyle)
• Depresyon
• Duruş bozukluğu (karına veya öne doğru eğilme)
• Beslenme eksikliği
• Kilo kaybı
• Sümüksü dışkılama (mukus)
• Karın şişkinliğinin karbonhidrat, lif ve şeker alımı ile kötüleşmesi

Bağırsakta aşırı gaz varlığında hangi tetkikler yapılır?

• Direkt karın grafisi
• Gastroskopi
• Sigmoidoskopi
• Kolonoskopi
• Enteroklizis
• Mide boşalım zamanı
• Kalın bağırsak geçiş zamanı
• Ultrasonografi
• Bilgisayarlı tomografi
• Emilim testleri (laktoz, fruktoz, sorbitol vb.)
• Hidrojen / metan nefes testi

Kötü kokulu gaz çıkartma neden olur?

Kötü kokulu gaz çıkartma ile gaz çıkartmada artış olması arasında ayırım yapmak gerekir. Kötü kokulu gaz çıkartma (yellenme) nedenleri:

• Huzursuz bağırsak sendromu (İBS)
• Kalın bağırsakta iltihap (enfeksiyöz kolit)
• İltihabi bağırsak hastalığı (Crohn hastalığı, ülseratif kolit)
• Bağırsakta emilim bozukluğu (malabzorpsiyon)
• Çölyak hastalığı

Kötü kokulu gaz çıkartma birkaç gün içinde düzelirse ön planda kalın bağırsakta bir iltihabi durum (enfeksiyöz kolit) düşünülür. Ancak, kötü kokulu gaz çıkartmanın aylardır devam ediyor olması, altta yatan bir soruna işaret eder. Bu durumda, sigmoidoskopi, kolonoskopi, Çölyak hastalığını araştırmak için bazı kan tetkikleri, nefes testi, ince bağırsaktan sıvı örneği alınması gibi çeşitli tetkikler yapılır. Bu tür bir sorun varlığında bir Gastroenteroloji Uzmanı’na başvurmakta yarar vardır.

Bağırsaktaki gazı çıkışı neden engellenir?

Yemek borusu ile makat arasında, sindirim sisteminin herhangi bir noktasında gazın akışı engellenebilir. Bu akışın herhangi bir nedenle engellenmesi ile gaz ve sıvıların birikmesi sonucunda karın şişkinliği ve karında gerginlik (distansiyon) olur. Bu tıkanıklık ilerlerse bağırsak düğümlenmesi veya bağırsak tıkanıklığına yol açabilir. Bazı hastalıklarda bağırsakta gaz çıkışı gecikebilir.

• Yağlı gıdaların fazla tüketimi
• Kronik kabızlık
• Dışkının taşlaşması (fekal impaksiyon)
• Şeker hastalığı (Diyabet)
• İrritabıl bağırsak sendromu (İBS)
• Hirschsprung hastalığı

Bağırsaktaki gaz fazlalığı nasıl önlenebilir?

Diyet

• Alınan gıda miktarını azaltmak ve öğün sayısını arttırmak yarar sağlar.
• Laktoz, fruktoz ve sorbitol gibi şekerlere karşı tahammülsüzlük varsa bunların kullanımından kaçınmalıdır.
• Laktozsuz süt tüketimi aşırı gazın üretilmesini engeller.
• Yoğurtta bazı bakteriler ile laktoz parçalandığından, karın şişkinliği daha az görülür.
• Fasulye, mercimek, lahana, Brüksel lahanası, soğan, havuç, kayısı ve kuru erik tüketimi bazı kişilerde aşırı gaza neden olabilir.
• Çölyak hastalarında glutensiz diyet uygun olur.

İlaçlar

• Simetikon
• Aktif kömür
• Sindirim sistemi hareketlerini arttıran (prokinetik) ilaçlar: neostigmin, cisaprid, domperidon, metoklopropamid, tegaserod, eritromisin
• Düz kasları gevşeten ilaçlar (antispazmodik): mebeverin, otilonyum, trimebutin, vb.
• Probiyotikler: canlı bazı yararlı mikropların (bakteri) takviye olarak alınmasıdır. Bunlar arasında; Laktobasillus asidofilus, Bifidobakteryum laktis, Bifidobakteryum infantis, vb. sayılabilir. Probiyotikler vücut için zararlı olabilen Listeria monocytogenes, Escherischia coli, Yersinia enterolytica, Enterobacter cloacae ve Enterococcus faecalis adlı bağırsak mikroplarına (bakteri) karşı etkilidir ve bu duruma ‘’antibakteryel etki’’ adı verilir.
• Bazı antibiyotikler: rifaksimin
• Ozmotik laksatifler: Magnezyum hidroksit, magnezyum sitrat, magnezyum sülfat, sodyum fosfat, sodyum sülfat, laktuloz, sorbitol, gliserin suppozituvarlar)
• Klor kanal aktivatörleri: lubiproston, linaclotid
• Trisiklik antidepresanlar: amitriptilin, desipramin, doksepin, imipramin, klomipramin, nortriptilin, opipramol, protriptilin, trimipramin

Prof. Dr. Korhan Taviloğlu`nun diğer makaleleri için lütfen tıklayınız.

Prof. Dr. Korhan Taviloğlu, Bağırsak Gazı, 2017

Kaynaklar

1. Portincasa P, Bonfrate L, de Bari O, et al. Irritable bowel syndrome and diet. Gastroenterol Rep (Oxf) 2017 Jan 20. pii: gow047. doi: 10.1093/gastro/gow047.
2. Zhao X, Jiang Z, Yang F, et al. Sensitive and simplified detection of antibiotic influence on the dynamic and versatile changes of fecal short-chain fatty acids. PLoS One 2016 Dec 1;11(12):e0167032. doi: 10.1371/journal.pone.0167032.
3. Ali N, Jamil A, Shah SW, et al. Spasmogenic and spasmolytic activity of rind of Punica granatum Linn. BMC Complement Altern Med 2017 Feb 7;17(1):97. doi: 10.1186/s12906-017-1616-4.
4. Paulo GA, Martins FP, Macedo EP, et al. Safety of mannitol use in bowel preparation: a prospective assessment of intestinal methane (CH4) levels during colonoscopy after mannitol and sodium phosphate (NaP) bowel cleansing. Arq Gastroenterol 2016 Jul-Sep;53(3):196-202. doi: 10.1590/S0004-28032016000300014.
5. Malagelada C, Nieto A, Mendez S, et al. Effect of prucalopride on intestinal gas tolerance in patients with functional bowel disorders and constipation. J Gastroenterol Hepatol 2017 Jan 15. doi: 10.1111/jgh.13733.
6. Maconi G, Furfaro F, Fries W, et al. Intestinal gas and liver steatosis: A casual association? A prospective multicenter assessment. Liver Int 2016 Jul 4. doi: 10.1111/liv.13198.
7. Choi CH. Are bloating and abdominal distention attributed to gas production and visceral sensitivity in irritable bowel syndrome? J Neurogastroenterol Motil 2013; 19 (4): 544-546.
8. Worsøe J, Rasmussen M, Christensen P, et al. Neurostimulation for neurogenic bowel dysfunction. Gastroenterol Res Pract 2013; 2013: 563294. doi: 10.1155/2013/563294.
9. Bolin T. Wind — problems with intestinal gas. Aust Fam Physician 2013; 42 (5): 280-283.
10. Sachdev AH, Pimentel M. Gastrointestinal bacterial overgrowth: pathogenesis and clinical significance. Ther Adv Chronic Dis 2013; 4 (5): 223-231.
11. Seo AY, Kim N, Oh DH. Abdominal bloating: Pathophysiology and treatment. J Neurogastroenterol Motil 2013; 19 (4): 433-453.
12. Ducrotté P, Sawant P, Jayanthi V. Clinical trial: Lactobacillus plantarum 299v (DSM 9843) improves symptoms of irritable bowel syndrome. World J Gastroenterol 2012; 18 (30): 4012-4018.
13. Sullivan SN. Functional Abdominal Bloating with Distention. ISRN Gastroenterol 2012; 2012: 721820. Epub 2012 Jun 19.
14. Daneshpajouhnejad P, Keshteli AH, Sadeghpour S, et al. Bloating in Iran: SEPAHAN Systematic Review No. 4. Int J Prev Med 2012; 3 (Suppl 1): S26-33.
15. Schmulson M, Chang L. The treatment of functional abdominal bloating and distension. Aliment Pharmacol Ther 2011; 33 (10): 1071–1086.
16. Gibson PR. Food intolerance in functional bowel disorders. J Gastroenterol Hepatol 2011; 26 (3): 128–131.
17. Lacy BE, Gabbard SL, Crowell MD. Pathophysiology, evaluation, and treatment of bloating: hope, hype, or hot air? Gastroenterol Hepatol (N Y) 2011; 7 (11): 729-739.
18. Hasler WL, Wilson LA, Parkman HP, et al. Bloating in gastroparesis: severity, impact, and associated factors. Am J Gastroenterol 2011; 106 (8): 1492-1502.
19. Hernando-Harder AC, Serra J, Azpiroz F, et al. Colonic responses to gas loads in subgroups of patients with abdominal bloating. Am J Gastroenterology 2010; 105 (4): 876–882, 2010.
20. Shim L, Prott G, Hansen RD, et al. Prolonged balloon expulsion is predictive of abdominal distension in bloating. American J Gastroenterology 2010; 105, (4): 883-887.
21. Sohrabi S, Nouraie M, Khademi H, et al. Epidemiology of uninvestigated gastrointestinal symptoms in adolescents: a population-based study applying the Rome II questionnaire. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2010; 51 (1): 41-45.
22. Accarino A, Perez F, Azpiroz F, et al. Abdominal distention results from caudo-ventral redistribution of contents. Gastroenterology 2009; 136:1544-1551.
23. Trier JS. Intestinal malabsorption. In: Current Diagnosis & Treatment Gastroenterology, Hepatology, & Endoscopy. Eds: Greenberger NJ, Blumberg RS, Burakoff R, p 223-242, 2009, McGraw Hill, New York, USA.
24. Brenner DM, Moeller MJ, Chey WD, et al. The utility of probiotics in the treatment of irritable bowel syndrome: a systematic review. Am J Gastroenterol 2009; 104: 1033-1049.
25. Agrawal A, Houghton LA, Reilly B, et al. Bloating and distension in irritable bowel syndrome: the role of gastrointestinal transit. Am J Gastroenterology 2009; 104 (8): 1998–2004.
26. Villoria A, Azpiroz F, Soldevilla A, et al. Abdominal accommodation: a coordinated adaptation of the abdominal wall to its content. Am J Gastroenterology 2008; 103 (11): 2807–2815.
27. Agrawal A, Houghton LA, Lea R, et al. Bloating and distention in irritable bowel syndrome: the role of visceral sensation. Gastroenterology 2008; 134:1882-1889.
28. Azpiroz F, Malagelada JR. Abdominal bloating. Gastroenterology, vol. 129, no. 3, pp. 1060–1078, 2005.
29. Hart AI, Stagg AJ, Groffner H, et al. Gut Ecology. London, United Kingdom: Martin Duntiz Ltd; 2002.
30. Lembo T, Naliboff B, Munakata J, et al. Symptoms and visceral perceptions in patients with pain-predominant irritable bowel syndrome. Am J Gastroenterol 1999; 94: 1320-1326.