Kronik böbrek hastalığı olan kişilere, böbreklerinin düzgün çalışmasına yardımcı olmak için belirli yiyecek ve içeceklerden kaçınmaları sıklıkla tavsiye edilir. Böbrekler hasar gördüğünde, bazı besin maddelerinin böbrekleriniz tarafından filtrelenmesi diğerlerinden daha zordur.
Böbrekler, kanınızdaki toksinleri, atıkları ve ekstra suyu filtreleyerek idrar üretmekten sorumludur. Böbrek hastalığında böbrekler hasar görür ve kanı normalde olduğu gibi uygun şekilde filtreleyemez. Bu, vücutta sıvı ve atık birikmesine yol açarak kalp hastalığı ve felç gibi ek sağlık sorunlarına neden olabilir. Tükettiğiniz yiyecek ve içecekler doğrudan böbreklerinizi etkiler. Kronik böbrek hastalığınız (KBH) olduğunda sağlıklı kalmak ve böbreklerinizin daha fazla hasar görmesini önlemek için böbrek dostu bir diyet uygulamak önemlidir. Kayıtlı bir diyetisyen veya beslenme uzmanı gibi bir beslenme uzmanıyla çalışmak, böbrek hastalığı diyetinde hangi yiyecek ve içeceklerin tüketilmesinin güvenli olduğunu öğrenmenize yardımcı olabilir.
Böbrek Hastalığı Diyetinin Faydaları Nelerdir?
Ulusal Böbrek Vakfı’na göre, 37 milyon Amerikalı yetişkinin kronik böbrek hastalığı var. KBH olan kişiler, böbreklerinin daha fazla zarar görmesini önlemek için yediklerini değiştirme ihtiyacı duyarlar. Bir böbrek hastalığı diyetinin ardından böbrek fonksiyonunun korunmasına yardımcı olabilir ve atık ve sıvıların kanını filtreleme yeteneklerindeki daha fazla düşüşü önleyebilir. Bu, yorgunluk, iştahsızlık, idrara çıkma sorunları ve böbrek ağrısı gibi böbrek hastalığının bazı semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir. Ek olarak, sağlıklı bir renal diyet uygulamak size enerji sağlamaya, sağlıklı bir kiloyu korumaya, enfeksiyonları azaltmaya ve kas kütlesi kaybını önlemeye yardımcı olabilir.
Böbrek hasarının seviyesine bağlı olarak, diyetisyeniniz farklı seviyelerde diyet kısıtlamaları önerebilir. Böbrek hastalığının erken evrelerindeki bazı kişilerin diyetlerinde herhangi bir değişiklik yapmaları gerekmeyebilir. Böbreklerinize verilen hasar ne kadar şiddetliyse, diyetinizde o kadar katı olmanız gerekir. Kayıtlı diyetisyenlerle çalışmak önemlidir, çünkü kan testlerinize göre bireysel ihtiyaçlarınız için izin verilen farklı yiyecek ve içeceklerin miktarları konusunda sizi eğitebilirler.
Böbrek Hastalığına Sahip Kişilerin Tüketmesi Gereken Gıdalar Nelerdir?
Aşağıdaki yiyecekler sodyum, potasyum ve/veya fosfor bakımından düşüktür ve genellikle böbrek diyetinde kullanılmasına izin verilir:
- elma
- yaban mersini
- kızılcık
- üzüm
- ananas
- ahududu
- çilek
- roka
- lahana
- karnabahar
- sarımsak
- soğan
- dolmalık biber
- turp
- kabak
- marul
- ekşi mayalı ekmek
- karabuğday
- bulgur
- beyaz ekmek
- beyaz pirinç
- tuzsuz patlamış mısır
- macadamia fıstığı
- yumurta beyazı
- balık
- tavuk
- domuz fileto
- tofu
- zeytin yağı
Böbrek Hastalığına Sahip Kişilerin Tüketmemesi Gereken Gıdalar Nelerdir?
Aşağıdaki yiyecekler sodyum, potasyum ve/veya fosfor açısından yüksektir ve böbrek diyetinde sınırlandırılmaları veya bunlardan kaçınılmaları önerilebilir:
- avokado
- kayısı
- muz
- kavun
- portakal
- kuru erik
- kuru üzüm
- enginar
- ıspanak
- patates
- domates
- esmer pirinç
- tam buğday ekmeği
- kepekli tahıl
- yulaf
- fındık
- ay çekirdeği
- işlenmiş etler
- turşu ve zeytin
- simit, cips ve kraker
- fasulye
- süt ve süt ürünleri
- gazlı içecekler
- paketlenmiş veya hazır yemekler
- ekstra tuz içeren konserve ve yüksek oranda işlenmiş gıdalar
Böbrek Hastalığı Diyetinin Farkı Nedir?
Böbrek hastalığı diyetini uygulayan kişilerin, diyetlerindeki sıvı miktarını ve/veya aşağıdaki besin maddelerini değiştirmeleri gerekebilir:
- sodyum
- potasyum
- fosfor
- protein
Bu besinlerden doğru miktarda yemek, vücudunuzda sıvı ve atık birikimini kontrol etmeye yardımcı olabilir. Bu, böbreklerinizin fazladan atıkları ve kanınızdaki sıvıları filtrelemek için çok çalışmamasına yardımcı olur. Büyük olasılıkla, bu besin maddelerine az miktarda yiyecek ekleyebileceksiniz. Bununla birlikte, böbrek işleviniz kötüleşirse, daha katı olmanız veya ek diyet değişiklikleri yapmanız gerekebilir. Kan testi sonuçlarınıza göre, sağlık ekibiniz diyetinizde herhangi bir değişiklik yapmanız gerekip gerekmediğini size bildirecektir.
1- Düşük sodyum tüketmek
Vücudunuzdaki sıvı miktarı kan sodyum seviyenizi etkileyebilir. Ek olarak, böbrekleriniz vücudunuzdaki sodyum miktarını kontrol etmek için çalışır. Böbrekler görevlerini yapamazsa vücutta sıvı ve sodyum birikerek şişme, yüksek tansiyon, nefes almada zorluk ve kalp sorunları gibi sağlık sorunlarına neden olabilir. Sodyum içeriği yüksek yiyecekler arasında birçok paketlenmiş hazır veya önceden hazırlanmış dondurulmuş veya konserve yiyecekler ve diğer konserve yiyecekler, tuz, soya sosu, barbekü sosu, biftek sosu, teriyaki sosu, kraker ve cips gibi tuzlu atıştırmalıklar, kurutulmuş veya işlenmiş etler, peynir, ekmek ve salamura sebzeler vardır.
Alışveriş yaparken, sodyum oranı düşük gıdaları aramak için beslenme gerçekleri etiketini okuyun. Konserve ürünlerin “tuz eklenmemiş” versiyonlarını satın almak, tuzsuz fındık, tohum ve patlamış mısırın yanı sıra sodyum alımını azaltmanın iyi bir yoludur. Tuzsuz çeşniler, baharatlar ve şifalı bitkiler kullanmak, yemeklerinize lezzet katmaya devam ederken sodyum alımını azaltmaya yardımcı olabilir. Bazı tuz ikameleri potasyum içerdiğinden, potasyumu da kısıtlamanız gerekiyorsa dikkatli olun.
2- Potasyum alımını sınırlamak
Potasyum, kalp de dahil olmak üzere kas fonksiyonunu koordine etmeye yardımcı olan bir mineraldir. Vücudunuzda çok fazla veya çok az değil, doğru miktarda olması önemlidir. Sağlıklı böbrekler vücudunuzdaki potasyum miktarını düzenler, bu nedenle potasyum seviyeleri hasar gördüklerinde tehlikeli derecede yüksek seviyelere çıkabilir. Yüksek potasyum düzeylerinin belirtileri, zayıf hissetme, uyuşma veya karıncalanma veya düzensiz kalp atışına sahip olmayı içerir.
Potasyum birçok gıdada bulunur, bu nedenle onu diyetinizden tamamen çıkarmak zor olacaktır. Bununla birlikte, potasyum içeriği yüksek gıdaları sınırlamak, vücudunuzda potasyum birikmesini önlemeye yardımcı olabilir. Potasyum içeriği yüksek yiyecekler arasında kayısı, avokado, enginar, hurma, kavun, kuru meyveler, kavun, portakal, havuç, kuru erik, kuru üzüm, patates, muz, domates, ıspanak, kivi, mango, nar, kepek, granola, fasulye, kabuklu yemişler, tohumlar, süt, yoğurt, hafif tuz/tuz ikamesi ve çikolata bulunur.
3- Fosfor içeriği yüksek gıdaları sınırlamak
Fosfor, vücut dokularınızı, kaslarınızı ve diğer hücreleri sağlıklı tutmaya yardımcı olan birçok gıdada bulunan bir mineraldir. Fosfor ayrıca kemiklerinizi güçlü tutmak için kalsiyum ve D vitamini ile birlikte çalışır. Hasarlı böbrekler kandaki fazla fosforu filtreleyemez. Vücutta çok fazla fosfor, kalsiyumun kemiklerinizden çıkarılmasına neden olarak zayıf kemiklere ve ayrıca kan damarlarında, akciğerlerde, gözlerde ve kalpte kalsiyum birikmesine neden olabilir. Zamanla, bu kalp krizi ve felç riskini artırır.
Fosfor doğal olarak et, kümes hayvanları, balık, fındık, fasulye ve süt ürünleri gibi protein açısından zengin gıdalarda bulunur. Hayvansal kaynaklardan elde edilen fosfor, bitki kaynaklarından daha kolay emilir. Fosfor içeriği yüksek besinler arasında çikolata, süt, peynir, yoğurt, dondurma, puding, organ etleri, istiridye, sardalya, işlenmiş etler, kepek, kepekli ekmek, fındık, tohumlar, fasulye, bira ve gazlı içecekler bulunur.
4- Protein alımını yönetmek
Protein içeren yiyecekler yediğinizde, protein parçalanır ve sindirilir. Protein sindiriminin bir parçası olarak, böbreklerinizin daha sonra vücudunuzdan atmaya çalıştığı atık oluşur. İhtiyaç duyduğunuzdan daha fazla protein tüketmek, özellikle ilerlemiş böbrek hastalığınız varsa, böbrekleriniz için fazladan iş yaratabilir. Sahip olduğunuz KBH evresine bağlı olarak, yediğiniz proteinin türünü ve/veya miktarını değiştirmeniz gerekebilir. Proteinli gıdaların porsiyon boyutlarını değiştirmeniz gerekip gerekmediğini doktorunuz veya diyetisyeniniz size bildirecektir.
Protein hem bitki hem de hayvan kaynaklarından gelir. Hayvansal protein kaynakları arasında kırmızı et, kümes hayvanları, balık, yumurta ve süt ürünleri bulunur. Bitki bazlı protein kaynakları arasında fasulye, baklagiller, kabuklu yemişler, tohumlar, soya gıdaları ve tam tahıllar bulunur. Böbrek hastalığınız varsa ve diyalize girmiyorsanız, proteinden daha düşük bir diyet önerilebilir. Araştırmalar, protein miktarını sınırlamanın ve daha fazla bitki bazlı gıda tüketmenin böbrek hastalığını yavaşlatmaya ve böbrek fonksiyonunu korumaya yardımcı olabileceğini düşündürmektedir. Ancak, diyalize giriyorsanız, büyük olasılıkla yediğiniz protein miktarını artırmanız gerekecektir.
5- İlerlemiş böbrek hastalığında sıvıları sınırlamak
Su yaşam için gereklidir. Bununla birlikte, ilerlemiş böbrek hastalığınız varsa, her gün aldığınız sıvı miktarını sınırlamanız gerekebilir. Bunun nedeni, hasar görmüş böbreklerin fazla sıvıyı normalde olduğu gibi verimli bir şekilde ortadan kaldıramamasıdır. Bu, vücudunuzda aşırı sıvı birikmesine neden olarak yüksek tansiyona, şişmeye, nefes almada zorluk veya nefes darlığına ve kalp yetmezliğine yol açabilir. Böbrek diyetindeki tüm besinler gibi, su kısıtlama seviyeniz de sahip olduğunuz böbrek hastalığının ciddiyetine bağlı olacaktır. Evre 1 ve 2 böbrek hastalığı olan kişilerin genellikle su alımını sınırlamaları gerekmez ve aslında böbreklerini nemli ve iyi çalışır durumda tutmak için her gün yeterince su içmeye teşvik edilebilirler. Sıvılar sadece gün boyunca içtiğiniz su ve diğer içecekleri değil, aynı zamanda bol miktarda su içeren yiyecekleri de içerir. Buna çorbalar, güveçler, et suları, jelatin, puding, dondurma, dondurma, şerbet ve bazı meyve ve sebzeler dahildir.
Özet
Sağlıklı böbrekler kanınızdaki fazla sıvıyı ve atıkları filtrelemek için çalışır. Kronik böbrek hastalığı olan kişilerde, böbreklerin işlevi azalmıştır ve bu fazladan atık ve sıvıdan gerektiği gibi kurtulamaz. Bu, kanda sıvı, atık ve belirli besinlerin birikmesine neden olur ve bu, ele alınmadığı takdirde birçok sağlık sorununa yol açabilir. Böbrek diyetinde sınırlandırılması önerilen besinler arasında sodyum, potasyum, fosfat ve protein bulunur. Böbrek dostu bir diyet uygulamak, böbrek fonksiyonunun korunmasına yardımcı olabilir ve böbreklerinizin daha fazla zarar görmesini önleyebilir.
Böbrek hastalığı tedavi edilebilir ve tedaviye ne kadar erken başlanırsa o kadar iyidir. Böbrek hastalığı diyetindeki diyet kısıtlamaları, hastalığın ilerlemesine bağlı olarak kişiden kişiye değişir. Böbrek dostu bir diyet ilk başta ürkütücü görünse de böbrek hastalığınız varsa güvenle yiyebileceğiniz birçok yiyecek olduğunu bilin. Sağlık ekibiniz tarafından belirlenen diyet önerilerine uymanız, böbrek hasarınızın kötüleşmesini önlemeye, böbrek fonksiyonlarınızı korumaya ve onların işlerini yapmalarına ve sizi sağlıklı tutmalarına yardımcı olacaktır.
Kaynak
Verywell Health, What to Eat on a Kidney Disease Diet, 2022
Centers for Disease Control and Prevention. Chronic kidney disease basics.
National Kidney Foundation. Chronic kidney disease (CKD) symptoms and causes.
National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. Eating right for chronic kidney disease.
