Böbrekler vücudun genel sağlığı için gereklidir. Bol su içmek onları iyi durumda tutmaya yardımcı olabilir ve koyu yapraklı yeşillikler, yağlı balıklar ve meyveler gibi bazı yiyecekler de destek sağlayabilir. Böbrekler kandaki atıkları filtreler ve idrarla vücuttan dışarı gönderir. Ayrıca sıvı ve elektrolit seviyelerinin dengelenmesinden de sorumludurlar. Böbrekler bu görevleri dışarıdan hiçbir yardım almadan gerçekleştirir. Diyabet ve yüksek tansiyon gibi çeşitli durumlar, fonksiyonlarını etkileyebilir.
Sonuç olarak, böbreklerdeki hasar kronik böbrek hastalığına (KBH) yol açabilir. 2016 makale notunun yazarlarının belirttiği gibi, diyet, KBH ile ilişkili ölüm ve sakatlık için en önemli risk faktörüdür ve diyet değişikliklerini tedavinin önemli bir parçası haline getirir. Böbrek sağlığına uygun bir diyet planının ardından, böbreklerin düzgün çalışmasına yardımcı olabilir ve bu organların zarar görmesini önleyebilirsiniz. Bununla birlikte, bazı yiyecekler genellikle sağlıklı bir böbreği desteklemeye yardımcı olsa da hepsi böbrek hastalığı olan kişiler için uygun değildir.
1- Su
Su vücut için en önemli içecektir. Hücreler, toksinleri kan dolaşımına taşımak için suyu kullanır. Böbrekler daha sonra bu toksinleri filtrelemek ve onları vücuttan dışarı taşıyan idrarı oluşturmak için suyu kullanır. Kişi susadığını hissettiği her an içerek bu işlevleri destekleyebilir.
2- Balık
Omega-3 yağ asitleri bakımından yüksek olan somon, ton balığı ve diğer soğuk su yağlı balıkları, herhangi bir diyete faydalı bir katkı sağlayabilir. Vücut, omega-3 yağ asitlerini üretemez, bu da onların diyetten gelmeleri gerektiği anlamına gelir. Yağlı balıklar, bu sağlıklı yağların harika bir doğal kaynağıdır. Ulusal Böbrek Vakfı’nın not ettiği gibi, omega-3 yağları kandaki yağ seviyelerini azaltabilir ve ayrıca kan basıncını biraz düşürebilir. Yüksek tansiyon böbrek hastalığı için bir risk faktörü olduğundan, onu düşürmenin doğal yollarını bulmak böbreklerin korunmasına yardımcı olabilir.
3- Tatlı Patates
Tatlı patatesler beyaz patateslere benzer, ancak fazla lifleri daha yavaş parçalanmalarına neden olarak insülin seviyelerinde daha az ani artışa neden olabilir. Tatlı patates ayrıca vücuttaki sodyum seviyelerini dengelemeye ve böbrekler üzerindeki etkisini azaltmaya yardımcı olabilecek potasyum gibi vitaminler ve mineraller içerir. Bununla birlikte, tatlı patates yüksek potasyumlu bir gıda olduğundan, KBH’si olan veya diyalize giren herkes bu sebzenin alımını sınırlamak isteyebilir.
4- Koyu Yapraklı Yeşillikler
Ispanak, lahana ve pazı gibi koyu yapraklı yeşillikler, çok çeşitli vitaminler, lifler ve mineraller içeren diyet temelleridir. Birçoğu ayrıca antioksidanlar gibi koruyucu bileşikler içerir. Bununla birlikte, bu yiyecekler aynı zamanda potasyum açısından da yüksek olma eğilimindedir, bu nedenle kısıtlı bir diyet uygulayan veya diyalize giren kişiler için uygun olmayabilirler.
5- Kırmızı Meyveler
Çilek, yaban mersini ve ahududu içeren kırmızı meyveler, birçok yararlı besin ve antioksidan bileşik için harika bir kaynaktır. Bunlar vücuttaki hücrelerin hasara karşı korunmasına yardımcı olabilir. Meyveler, tatlı isteğini tatmin etmek için diğer şekerli yiyeceklerden daha iyi bir seçenek olabilir.
6- Elma
Elma, pektin adı verilen önemli bir lif içeren sağlıklı bir atıştırmalıktır. Pektin, yüksek kan şekeri ve kolesterol seviyeleri gibi böbrek hasarı için bazı risk faktörlerini azaltmaya yardımcı olabilir. Elma da genellikle tatlı isteğini tatmin edebilir.
Kaçınılması Gereken Yiyecekler Nelerdir?
Böbrek sağlığını iyileştirmek veya bu organların zarar görmesini önlemek isteyen insanların kaçınması gereken birkaç yiyecek vardır. Bunlar aşağıdakileri içerir:
Fosfor açısından zengin besinler: Çok fazla fosfor böbreklere baskı yapabilir. Araştırmalar, yüksek fosfor alımı ile böbreklerde uzun vadeli hasar riskinin artması arasında bir ilişki olduğunu göstermiştir. Ancak fosforun bu hasara neden olduğunu kanıtlayacak yeterli kanıt yoktur, bu nedenle bu konuda daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir. Fosfor alımını azaltmak isteyen kişiler için, fosfor içeriği yüksek yiyecekler şunları içerir:
- et
- süt ürünleri
- kuruyemiş
- çoğu tahıl
- baklagiller
- balık
- kırmızı et
Bazı protein türlerinin işlenmesi böbrekler veya genel olarak vücut için daha zor olabilir. Bunlara kırmızı et dahildir. İlk araştırmalar, çok fazla kırmızı et yiyen kişilerin, daha az kırmızı et yiyenlere göre son dönem böbrek hastalığı riskinin daha yüksek olduğunu göstermiştir. Ancak, bu riski araştırmak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.
Kronik Böbrek Hastalığı Olan İnsanlar İçin Önerilen Yiyecekler Nelerdir?
Yukarıdaki gıdalar genel olarak sağlıklı bir böbreği desteklese de genellikle KBH’si olan kişiler için en iyi seçim değildir. Doktorlar, sodyum, potasyum ve fosfor gibi böbreklerin işlediği minerallerden kaçınmak için KBH’li çoğu kişiye belirli bir diyet uygulayacaktır. Ulusal Diyabet ve Sindirim ve Böbrek Hastalıkları Enstitüsü, KBH’li kişilerin her gün 2.300 miligramdan daha az sodyum tüketmelerini önermektedir. KBH ilerledikçe, bu hastalığa sahip kişilerin kanında bu mineral birikebileceğinden, insanların fosfor alımını sınırlamaları gerekebilir. Potasyum seviyeleri çok yükseldiğinde veya düştüğünde sorunlar ortaya çıkabileceğinden, doğru miktarda potasyum seçmek KBH’li kişiler için de önemlidir. KBH’li kişiler, bu minerallerde düşük olan ancak yine de vücuda diğer besinleri sağlayan sağlıklı yiyecekler yemeyi hedeflemelidir.
KBH’li kişilerin protein alımını azaltmaları ve öğünlerine yalnızca küçük miktarlarda protein eklemeleri de önemli olabilir. Vücut protein kullandığında, böbreklerin daha sonra filtrelemesi gereken atık haline dönüşür. 2017’de yapılan bir çalışmada belirtildiği gibi, proteinden daha düşük bir diyet yemek, böbrek fonksiyonu kötüleştiğinde ortaya çıkan metabolik asidoz gibi KBH komplikasyonlarına karşı koruma sağlayabilir. Araştırmacılar, meyve ve sebzeler açısından zengin ve protein açısından düşük bir diyet yemenin bu riskleri azaltmaya yardımcı olabileceğini belirtti. KBH’li kişiler, ihtiyaçlarını karşılayan uygun bir diyet planı oluşturmak için doğrudan bir diyetisyenle çalışabilirler.
1- Lahana
Lahana, KBH’li insanlar için faydalı olabilecek yapraklı bir sebzedir. Potasyum açısından nispeten düşük ve sodyum açısından çok düşüktür, ancak aynı zamanda birçok yararlı bileşik ve vitamin içerir.
2- Kırmızı Dolmalık Biber
Kırmızı dolmalık biber, sodyum ve potasyum gibi minerallerin çok düşük olmasına ek olarak, hücreleri hasardan koruyabilen yararlı antioksidan bileşikler içerir.
3- Sarımsak
Sarımsak, KBH’li insanlar için mükemmel bir baharat seçimidir. Diğer yiyeceklere daha tatmin edici, tam bir tat verebilir ve bu da ekstra tuz ihtiyacını azaltabilir. Sarımsak ayrıca çeşitli sağlık yararları sunar.
4- Karnabahar
Karnabahar, KBH’li insanlar için çok yönlü bir sebzedir. Doğru hazırlık ile pirinç, patates püresi ve hatta pizza kabuğu gibi yiyeceklerin yerini alabilir. Karnabahar ayrıca çok fazla sodyum, potasyum veya fosfor sağlamadan bir dizi besin içerir.
5- Roka
KBH’si olan kişilerin pek çok yeşillikten kaçınması gerekebilir, ancak roka harika bir ikame olabilir. Roka genellikle diğer yeşilliklerden daha düşük potasyum içerir, ancak yine de lif ve diğer faydalı besinleri içerir.
6- Kırmızı Meyveler
Aşağıdaki meyveler KBH’li kişiler için sağlıklı bir tatlı atıştırmalık olabilir:
- kızılcık
- çilek
- yaban mersini
- ahududu
- kırmızı üzüm
- kiraz
7- Zeytin Yağı
Zeytinyağı, içerdiği yağ türü nedeniyle en iyi yemeklik yağ olabilir. Zeytinyağı, vücuttaki iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olabilecek çoklu doymamış bir yağ asidi olan oleik asit açısından yüksektir.
8- Yumurta Beyazı
Yumurtalar basit bir proteindir, ancak sarıları fosfor bakımından çok yüksektir. KBH’li kişiler sadece yumurta aklarını kullanarak omlet veya sahanda yumurta yapabilirler.
Kronik Böbrek Hastalığı Olan İnsanların Kaçınması Gereken Yiyecekler Nelerdir?
KBH olan kişiler için, bazı gıdaların vücut tarafından işlenmesi zor olabilir ve böbreğe daha fazla baskı uygulayabilir. Bunlar şunları içerir:
- beyaz patates
- kırmızı et
- süt ürünleri
- şekerli içecekler
- avokado
- muz
- konserve yiyecekler
- salamura gıdalar
- alkol
- yumurta sarısı
Böbreklerini gelecekteki hasarlardan korumak isteyen kişiler de bu yiyecekleri ölçülü bir şekilde yemeyi düşünebilir.
Özet
Böbrekler, kanın filtrelenmesinde ve idrardaki atık maddelerin atılmasında önemli bir rol oynar. Pek çok gıda, zaten sağlıklı olan bir böbreği desteklemeye ve bu organın zarar görmesini önlemeye yardımcı olabilir. Bununla birlikte, kronik böbrek hastalığı olan kişilerin, böbreklerini daha fazla hasara karşı korumak için farklı beslenme kurallarına uymaları gerekecektir. Herhangi bir diyet değişikliğine gitmeden önce lisanslı bir diyetisyenle konuşmak her zaman en iyisidir.
Kaynak
Medical News Today, What foods are good for kidneys?, 2019
7 kidney-friendly superfoods. (n.d.)
Chang & Anderson. Dietary phosphorus intake and the kidney. 2017.
Di Iorio et al. Very low-protein diet (VLPD) reduces metabolic acidosis in subjects with chronic kidney disease: The “nutritional light signal” of the renal acid load. 2017.
