Anal Seks İle Bulaşan Hastalıklar
Cinsel temasla bulaşan hastalıklar önemlidir. Korumasız cinsel ilişki ile bulaşabilir. Özellikle makat yoluyla cinsel temas yani anal seks ile bulaşan bir çok hastalık vardır. Prof. Dr. Korhan Taviloğlu cinsel yolla bulaşan makat hastalıklarını bizler için değerlendirdi.
Cinsel Temasla Bulaşan Hastalıklara Ne Sıklıkta Rastlanır?
ABD’de her yıl 24,000 genç kadının cinsel temasla bulaşan hastalıklar nedeni ile kısır kaldığı açıklanmaktadır. Bu kadınlarda mevcut olan tedavi edilmemiş frengi (sifiliz) olgularının % 40 oranında bebek ölümleri ile sonlandığı bilinmektedir. Nijerya’da genç kadınlarda cinsel temasla bulaşan hastalık oranı % 17 olarak bildirilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) kayıtlarına göre, 2005 yılında Çin’de eşcinsel (homoseksüel) erkeklerde HİV (Human İmmune Deficiency Virüs – AİDS) mikrobu belirlenme (pozitifliği) oranı % 7.3 iken, 2011 yılında % 17.4 olarak belirtilmiştir.
Cinsel Temasla Bulaşan Makat Hastalıkları İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
- 16-25 yaş arasındaki kişiler
- Yılda iki veya daha fazla cinsel partner değişimi veya son üç ayda cinsel partner değişimi
- Çok sayıda cinsel partner bulunması
- Düşük sosyoekonomik düzey
- Siyah ırk
- Kondom (prezervatif) kullanılmadan gerçekleştirilen cinsel temas
- Cinsel yolla bulaşan makat hastalığı tanısı olmasına rağmen cinsel temasa giren kişiler (erkek ile kadın veya iki erkek arasında yaşanan)
Makat Yolu ile Cinsel Temasta (Anal Seks-Ters İlişki) Ne Sorunlar Oluşur?
Makat yolu ile cinsel temas (arkadan ilişki, anal seks, ters ilişki) sonrasında birçok hastalık gelişebilir. Bunlar: cinsel temasla bulaşan hastalıklarla gelişen proktit dışında;
- Anismus
- Makat çatlağı
- Basur (hemoroid)
- Makat siğili
- Makat kanseri
- Makat sarkması
- Gaz veya dışkı kaçırma
Bu tür bir durumda, kesinlikle makat yolu ile cinsel temastan uzak durulmalıdır.
Anal seksin riskleri hakkında makalemize buradan ulaşabilirsiniz.
Amerikan Cinsel Temasla Bulaşan Hastalıklar Merkezinin Belirlediği Risk Kriterleri
- Yaş
- Gelir düzeyi
- İş durumu
- Medeni durum
- Cinsel partner sayısı (son 3 aydaki)
- Cinsel kimlik (erkeklerde eşcinsel veya homoseksüel ilişki varlığı)
- Alkol, tütün ve uyuşturucu kullanımı (son 3 aydaki)
- Cinsel geçmiş (cinsel temasla bulaşan hastalık varlığı)
- Seksüel risk profili (son 3 aydaki)
Cinsel Temasla Bulaşan Makat Hastalıkları Hangileridir?
Virüs ile Bulaşan Hastalıklar |
HPV Human papilloma virüs) |
Herpes |
AİDS |
Makat kanseri |
Hepatit B |
Hepatit C |
Sitomegalovirüs |
Bakteri ile Bulaşan Hastalıklar |
Bel soğukluğu (gonore) |
Frengi (sifiliz) |
Klamidya |
Şankroid |
Kasık granülomu |
Basilli dizanteri (Shigella dizanteri) |
Campylobacter fetus |
Tifo (Salmonella typhimurium) |
Mycobacterium avium |
Mantar Hastalıkları |
Kandida |
Kriptosporidiozis |
Izospora |
Parazitler |
Entamoeba histolytica |
Giardia lamblia |
Cinsel Temasla Bulaşan Hastalıklarda Nasıl Tanı Konulur?
- Makat muayenesi
- Dışkı kültürü
- Boğaz kültürü
- Makattan sürüntü kültürü
- İdrar yolundan (üretra) alınan sürüntü kültürü (bel soğukluğu – gonore aranır)
- Dışkıda parazit tetkiki
- Anoskopi
- Rektoskopi
- Sigmoidoskopi
- Kanda frengi (sifiliz tetkiki, VDRL)
- Hepatit B tetkiki
- Hepatit C tetkiki
- HİV (Human İmmune Deficiency Virüs – AİDS) tetkiki
Anal Seks İle Bulaşan Hastalıklar
Anal seks ile bulaşan bir çok hastalık vardır. Hatta anal seks normal sekse göre daha fazla hastalık bulaşmasına neden olabilir.
HPV Enfeksiyonu ve Makat Siğili
Cinsel temasla bulaşan hastalıklar içinde en yaygın olanı, HPV enfeksiyonlarıdır. Makat siğili sıklıkla HPV veya ‘’human papilloma virüs’’ HPV-6, HPV-11, HPV-16 veya HPV-18 adlı virüslerle bulaşır. Bu virüslerden HPV-16 ve HPV-18’in kanser riski içerdiği (onkojen) ve makat kanserine neden olduğu bilinmektedir.
Tedavi: Makat siğili tedavisinde podofilin, bikloroasetik asit, trikloroasetik asit, nitrik asit, cidofovir, imiquimod vb. ilaçlar ile tedaviye ek olarak; infrared (lazer) tedavisi, yakma (koterizasyon), dondurma (kriyoterapi) ve cerrahi olarak siğilin çıkartılması (eksizyonel biyopsi) gibi tedavi yöntemleri kullanılmaktadır.
Cinsel Temasla Alınan Her HPV Enfeksiyonu Hastalığa Yol Açar Mı?
Yılda 530.000 yeni rahim ağzı (serviks) kanseri olgusunun belirlendiği ve her yıl 270.000 olgunun ölümle sonuçlandığı rapor edilmektedir. HPV enfeksiyonlarının çok büyük bölümünün, 1-2 yıl kadar sessiz kaldığı ve bunların % 90’ının kendi kendine kaybolduğu ve % 10’unun ise sürekli tekrarlayan makat siğiline neden olduğu bilinmektedir.
Bu sürekli tekrarlayan HPV enfeksiyonlarının yarısının, yani tüm grubun sadece % 5’i ise makat kanserine neden olmaktadır. Watson ve ark. ile Gillison ve ark. çalışmasında, kadınlarda 11,845 % 96’sının, erkeklerde ve kadınlarda belirlenen 4,595 makat kanseri ve rektum kanseri, olgusunun % 93’ünün, erkek ve kadınlarda belirlenen 11,242 ağız boşluğu kanseri olgusunun % 63’ünü HPV kaynaklı olduğu belirlenmiştir.
Oral seks yapılması ile özellikle ağız boşluğu kanserlerinin oranı artmaktadır, bu nedenle ağız boşluğu kanserlerinin % 45-90’ında HPV varlığı belirlenmektedir. Bajos ve ark. çalışmasında Fransa’da oral seks deneyiminin 1970 ile 2006 yılları arasında kadınlarda % 51’den % 91’e yükseldiği ve erkeklerde ise % 55’den % 94’e yükseldiği belirlenmiş ve bunun da ağız boşluğu kanserlerinin artışında ana faktör olduğunu vurgulamışlardır.
HPV Enfeksiyonu ile HİV İlişkisi Var Mıdır?
Palefsky ve ark. çalışmasında, makat yerleşimli HPV enfeksiyonu olan kişilerde % 73 oranında AİDS hastalığı etkeni olan HİV mevcut (pozitifliği) olduğu belirlenmiştir.
Bel Soğukluğu (gonore)
Neisseria gonorrhoeae adlı bakteri ile bulaşır. Tüm bel soğukluğu (gonore) olgularının % 15-20’si makat kanalında belirlenmektedir.
Belirtileri
- Kabızlık
- Makatta dolgunluk hissi
- Makattan akıntı
Komplikasyonlar
- Makat fistülü
- Makat apsesi
- Makat darlığı
- Enfeksiyonun yayılması
Tanı: Anoskopi ve rektoskopi ile rektum’dan parça alınarak mikrop tayini için inceleme (kültür) yapılır. Bu şekilde olguların % 80-90’ında tanı koymak mümkündür.
Tedavi: Seftriakson, sefiksim, spektinomisin adlı antibiyotikler kullanılır.
Takip: Hastalara 7-10 gün içinde kontrol yapılır ve sıklıkla kültür tetkiki tekrarlanır.
Frengi (Sifiliz) proktiti
Frengi (sifiliz) sıklıkla bir belirti vermezken, tetkikler sırasında anlaşılır. Sıklıkla, cinsel teması takiben 10-14 gün içinde temas bölgesinde ‘şankr’olarak adlandırılan bir ülser gelişir. Sonraki dönemde ağız ve cinsel organlar civarında lenf bezleri şişer.
Karıştığı Hastalıklar
- Basur (hemoroid)
- Makat çatlağı
Tedavi: Benzatin penisilin, procaine penisilin veya penisilin allerjisi olan hastalarda doksisilin adlı antibiyotikler kullanılır.
Kiamidya Trachomatis
Belirtiler:
- Hastaların % 15’inde hiçbir belirti görülmez.
- Makatta ağrı
- Makatta kaşıntı
- Makattan akıntı
- Ateş
- Sürekli ıkınma hissi (tenesmus)
- Rektoskopi tetkikinde ülser ve nodüllerin görülmesi
- 10 gün ile 6 ay arasında kasık bölgesindeki lenf bezlerin şişmesi sıklıkla ‘’lenfogranuloma venereum’’ olarak adlandırılır. Haar ve ark. çalışmasında Almanya’da eşcinsel erkeklerin makat bölgesinde % 16.5 ve boğazlarında % 15.4 oranında lenfogranuloma venereum’a rastlandığını belirtmişlerdir.
Tedavi: Doksisilin veya eritromisin adlı antibiyotikler 21 gün süre ile kullanılır.
Şankroid
Haemophilus ducreyi adlı bakteri ile bulaşır.
Belirtiler: Cinsel organlarda büyük, çok sayıda ağrılı ülserler oluşur.
Tedavi: Siprofloksasin, eritromisin, azitromisin, seftriakson adlı antibiyotikler 3-7 gün süre ile kullanılır.
Kasık Granülomu
Klebsiella granulomatis (Donovania granulomatis veya Calymmatobacterium granulomatis) adlı bakteri ile bulaşır.
Belirtiler: Olguların % 90’ında cinsel organlarda tek ülser, % 10’unda ise diğer bölgelerde ülserler oluşur.
Tedavi: Azitromisin, kotrimoksazol, doksisilin, eritromisin ve tetrasiklin adlı antibiyotikler ortalama 14 gün süre ile kullanılır.
Campylobacter Fetus
Sığır, koyun, domuz gibi hayvanlarda bulunan bir bakteridir. İnsanlarda ishale neden olur ve proktit oluşturduğunda biyopsi alınır ve kültürde tanısı konulur.
Tedavi: eritromisin, tetrasiklin kloramfenikol, klindamisin ve aminoglikozid grubu antibiyoikler kullanılır.
Basilli dizanteri
‘’Shigella dizanteri’’ bakterisi ile bağırsakta yalancı membran ve kript apseleri oluşur.
Belirtileri: karın ağrısı, ateş ve su gibi ishal
Tedavi: ampisilin, trimetoprim/sulfametoksazol, kloramfenikol, sefalotin, amoksisilin/klavulenik asit, ciprofiloksasin ve aminoglikozid grubu antibiyotikler kullanılmaktadır.
Herpes Proktiti
HSV1 veya HSV2 adli virüslerle bulaşır.
Belirtiler:
- Kasık lenf bezlerinde şişlikler
- Ateş
- Makatta şiddetli ağrı
- Sürekli ıkınma hissi (tenesmus)
- Kabızlık
- Makattan akıntı
- İdrar yapma zorluğu
Tanı: Anoskopi ve rektoskopi ile rektum’dan parça alınarak inceleme (kültür) yapılır.
Tedavi: Asiklovir, valasiklovir ve famsiklovir adlı antiviral ilaçlar ortalama 5 gün süre ile kullanılır.
HIV Enfeksiyonu
Sıklıkla, AİDS hastalığına yol açabilen, Human İmmunodeficiency Virus (HİV1 ve HİV2) cinsel temastan sonraki 3 ay içinde kan testinde tespit edilebilir. Bu hastalarda ayrıca, Kaposi sarkomu ve lenfoma adı verilen tümörler oluşmaktadır.
Tedavi: Iamivudin, zidovudin, efavirenz, emtricitabine, tenofovir, abacavir, zalcitabin, stavudin vb. antiretroviral ilaçlar tedavide kullanılır.
Hepatit B ve C
Hepatit B virüsü (HBV) veya Hepatit C virüsü (HCV) bulaşan hastalar % 5-10’u sarılık ve hafif şiddette hepatit (karaciğer iltihabı) belirtileri gösterirler ve kan tetkiklerinde HBV ve/ veya HCV belirlenebilir. Uyuşturucu bağımlılığı olan kişilerde daha sık olarak HBV ve/ veya HCV enfeksiyonuna rastlanır.
Özet
HPV, HIV, Hepatit, Klamidya, Frengi, Campylobacter ve Şankroid gibi hastalıklar makat yoluyla cinsel temas yoluyla geçebilir.
Anal ilişki normal ilişkiye göre her zaman daha fazla hastalık riski içerir. Bu nedenle anal seks yaparken daha fazla dikkat edilmeli ve önlem alınmalıdır.
Prof. Dr. Korhan Taviloğlu, Cinsel Temasla Bulaşan Makat Hastalıkları, 2017
Kaynaklar
1. Dai W, Luo Z, Xu R, et al. Prevalence of HIV and syphilis co-infection and associated factors among non-commercial men who have sex with men attending a sexually transmitted disease clinic in Shenzhen, China. BMC Infect Dis 2017 Jan 18;17(1):86. doi: 10.1186/s12879-017-2187-1.
2. Dhumale SB, Sharma S, Gulbake A. Ano-genital warts and HIV status- A clinical study. J Clin Diagn Res 2017; 11 (1): WC01-WC04. doi: 10.7860/JCDR/2017/24610.9171. Epub 2017 Jan 1.
3. Lewis T, Samraj S, Patel R, et al. Acceptability of digital anal cancer screening in HIV-positive men who have sex with men attending a UK Sexual Health service. Int J STD AIDS 2016; 27 (12): 1138-1140.
4. Scott HM, Klausner JD. Sexually transmitted infections and pre-exposure prophylaxis: challenges and opportunities among men who have sex with men in the US. AIDS Res Ther 2016; 13 (1): 5.
5. Khosropour CM, Dombrowski JC, Kerani RP, et al. Changes in condomless sex and serosorting among men who have sex with men after HIV diagnosis. J Acquir Immune Defic Syndr 2016; 73 (4): 475-481.
6. Chan PA, Glynn TR, Oldenburg CE, et al. Implementation of preexposure prophylaxis for human immunodeficiency virus prevention among men who have sex with men at a New England sexually transmitted diseases clinic. Sex Transm Dis 2016; 43 (11): 717-723.
7. Cimen HI, Parnham AS, Serefoglu EC. HIV and Men. Sex Med Rev 2016; 4 (1): 45-52. doi: 10.1016/j.sxmr.2015.10.005.
8. Kahle EM, Meites E, Sineath RC, et al. Sexually transmitted disease testing and uptake of human papillomavirus vaccine in a large online survey of us men who have sex with men at risk for HIV infection, 2012. Sex Transm Dis 2016 Nov 28.
9. George Dalmida S, Aduloju-Ajijola N, Clayton-Jones D, et al. Sexual risk behaviors of African American adolescent females: the role of cognitive and religious factors. J Transcult Nurs. 2016 Nov 30. pii: 1043659616678660.
10. Cherutich P, Golden MR, Wamuti B, et al; aPS Study Group. Assisted partner services for HIV in Kenya: a cluster randomised controlled trial. Lancet HIV 2016 Nov 29. pii: S2352-3018(16)30214-4. doi: 10.1016/S2352-3018(16)30214-4.
11. Guo W, Wu ZY, Song AJ, et al. Impact of HIV/sexually transmitted infection testing on risky sexual behaviors among men who have sex with men in Langfang, China. Chin Med J (Engl) 2013; 126 (7): 1257-1263.
12. Adebowale AS, Titiloye M, Fagbamigbe AF, et al. Statistical modelling of social risk factors for sexually transmitted diseases among female youths in Nigeria. J Infect Dev Ctries 2013; 7 (1): 17-27.
13. Carpenter RJ, Refugio ON, Adams N, et al. Prevalence and factors associated with asymptomatic gonococcal and chlamydial infection among US Navy and Marine Corps men infected with the HIV: a cohort study. BMJ Open 2013 May 28;3 (5). doi:pii: e002775. 10.1136/bmjopen-2013-002775. Print 2013.
14. Vriend HJ, Bogaards JA, van der Klis FR, et al. Patterns of human papillomavirus DNA and antibody positivity in young males and females, suggesting a site-specific natural course of infection. PLoS One 2013 Apr 23;8 (4):e60696. doi: 10.1371/journal.pone.0060696. Print 2013.
15. Zandberg DP, Bhargava R, Badin S, et al. The role of human papillomavirus in nongenital cancers. CA Cancer J Clin 2013; 63 (1): 57-81. doi: 10.3322/caac.21167. Epub 2012 Dec 19. Review.
16. Álvarez-Argüelles ME, Melón S, Junquera ML, et al. Human papillomavirus infection in a male population attending a sexually transmitted infection service. PLoS One 2013; 8 (1):e54375. doi: 10.1371/journal.pone.0054375. Epub 2013 Jan 23.
17. Guo W, Wu ZY, Song AJ, et al. Impact of HIV/sexually transmitted infection testing on risky sexual behaviors among men who have sex with men in Langfang, China. Chin Med J (Engl) 2013; 126 (7): 1257-1263.
18. Colón-López V, Ortiz AP, Del Toro-Mejías LM, et al. Awareness and knowledge of human papillomavirus (HPV) infection among high-risk men of Hispanic origin attending a sexually transmitted infection (STI) clinic. BMC Infect Dis 2012 Dec 12;12:346. doi: 10.1186/1471-2334-12-346.
19. Haar K, Dudareva-Vizule S, Wisplinghoff H, et al. Lymphogranuloma venereum in men screened for pharyngeal and rectal infection, Germany. Emerg Infect Dis 2013; 19 (3): 488-92. doi: 10.3201/eid1903.121028.
20. Marty R, Roze S, Bresse X, et al. Estimating the clinical benefits of vaccinating boys and girls against HPV-related diseases in Europe. BMC Cancer 2013 Jan 8;13:10. doi: 10.1186/1471-2407-13-10.
21. National Population Commission (NPC) [Nigeria] and ICF Macro International USA (2008) Nigeria Demographic and Health Survey 2003. Abuja: National Population Commission and ICF Macro; 2003. Available at http://www.measuredhs.com/pubs/pdf/SR173/SR173.pdf. Last accessed 14 December 2012.
22. CDC fact sheet (2011). 10 ways STDs impact women differently from men. Center for Disease Control April, 2011. Available at http://www.cdc.gov/nchhstp/newsroom/docs/STDs-Women- 042011.pdf Last accessed 14 December 2012.
23. Bajos N, Bozon M, Beltzer N, et al. Changes in sexual behaviours: from secular trends to public health policies. AIDS 2010; 24: 1185-1191.
24. Ministry of Health of China, UNAIDS, WHO. 2009 update on the HIV/AIDS epidemic and response in China. Beijing: NCAIDS; 2009.
25. Watson M, Saraiya M, Ahmed F, et al. Using population-based cancer registry data to assess the burden of human papillomavirus-associated cancers in the United States: overview of methods. Cancer. 2008; 113(suppl 10): 2841-2854.
26. Gillison ML, Chaturvedi AK, Lowy DR. HPV prophylactic vaccines and the potential prevention of noncervical cancers in both men and women. Cancer. 2008;113(suppl 10):3036-3046.
27. Palefsky JM, Holly EA, Ralston ML, et al. Prevalence and risk factors for human papillomavirus infection of the anal canal in human immunodeficiency virus (HIV)- positive and HIV-negative homosexual men. J Infect Dis. 1998;177: 361-367.