Epilepsi Nedir?
Epilepsi beyin normal olarak çalışırken elektriksel aktivitelerde yaşanan anomaliler ile seyreden klinik bir durumdur.
Epilepsi çocuklarda nispeten yaygındır. Epilepsili birçok çocuk, gençliklerinden önce by durumu aşmaktadır. Aşamadığı durumda ise tedaviler ile genellikle tam ve sağlıklı bir hayat yaşayabilir.
Bu yazıda, çocukluk çağında epilepsinin belirti ve semptomlarına ek olarak farklı nöbet ve sendrom tipleri incelenmektedir. Ayrıca tedavi seçenekleri hakkında bilgi verilmektedir.
Epilepsi ve çocuklar
Epilepsi beyinde başlayan nöbetlere neden olur. Amerika Birleşik Devletleri’nde 470.000’i 17 yaşın altında olan yaklaşık 3 milyon insanın yaşadığı nörolojik bir durumdur. Epilepsili yetişkinlerde ilk nöbet genellikle çocukluk veya ergenlik dönemlerinde görülmektedir.
Epilepsi Vakfı, epilepsili çocukların üçte ikisinin gençliklerine ulaştıklarında nöbet geçirdiğini tahmin etmektedir. Çocukların çoğu organize bir bakım sistemi ile nöbetleri ortadan kaldırabilir ve yan etkileri önleyebilir.
Başka bir durumun neden olmadığı bir veya daha fazla nöbet geçirilmesi durumlarında epilepsi tanısı koyabilir. Epilepsi her çocuğu; yaşlarına, sahip oldukları nöbet türüne, tedaviye ne kadar iyi yanıt verdiklerine ve mevcut diğer sağlık koşullarına bağlı olarak farklı etkilemektedir.
Bazı durumlarda, ilaçlar ile nöbetler kolayca kontrol edebilmektedir.
Çocuk Epilepsisi Türleri ve Belirtileri
Farklı tipte epileptik nöbetler ve çeşitli epilepsi sendromları vardır. İki ana nöbet türü fokal nöbetler ve genel nöbetlerdir.
Fokal nöbetleri
Kısmi nöbetler olarak da bilinen fokal nöbetler beynin sadece bir tarafını etkilemektedir. Fokal nöbetten önce, çocuk nöbetin geldiğini gösteren bir aura yaşar. Aura, nöbetin başlangıcıdır.
Auralar şunları içerebilir:
- işitme, görme veya kokudaki değişiklikler
- korku, öfori veya bir déjà vu hissi gibi olağandışı duygular
Fokal nöbetler beynin sadece bir noktasını veya bir tarafını kapsamaktadır. Bu nöbetler tipik olarak parmaklarda veya bacaklarda olduğu gibi spesifik bir kas grubunu etkilemekte ve bilinç kaybını içermemektedir.
Fokal nöbet geçiren kişi “donmuş” gibi görünebilir ve cevap veremez. Ancak genellikle etraflarında olup bitenleri duyabilir ve anlayabilir. Diğer semptomları; mide bulantısı, soluk cilt ve terlemeyi içermektedir.
Genel nöbetler
Genel nöbetler beynin her iki tarafını da etkiler ve genellikle bilinç kaybına neden olurlar. Çocuklar genellikle nöbetten sonra uykulu ve yorgun olurlar. Bu ikinci etkiye postiktal durum denir. Epilepsi Vakfı’na göre, genel nöbet türleri şunları içerir:
- Devamsız nöbetler, çok kısa bir bilinç kaybına neden olur. Çocuk dik dik bakabilir veya yüz seğirmesi olabilir. En çok 4-14 yaşlarında görülür ve genellikle 10 saniyeden az sürer. Nöbet geçirmeyen çocukların tipik olarak postiktal durumu yoktur.
- Atonik nöbet. Atonik nöbet sırasında, çocuk aniden ortaya çıkan kas tonusu kaybı yaşar. Düşebilir ve yanıt veremeyebilirler. Genellikle 15 saniyeden az sürerler.
- Genelleştirilmiş tonik-klonik nöbet (GTC). GTC’nin aşamaları vardır. Çocuğun vücudu ve uzuvları önce büzülür, daha sonra düzelir ve sallanır. Daha sonra kaslar kasılır ve gevşer. Son aşama, çocuğun yorgun olacağı postiktal durumdur. GTC’ler genellikle çocuklukta başlar ve 1-3 dakika sürer.
- Miyoklonik nöbet. Bu tip nöbet kasların aniden sarsılmasına neden olur. Miyoklonik nöbetler genellikle 1 veya 2 saniye sürmektedir. Kısa miyoklonik nöbetleri olan insanlar bilinç kaybı yaşamazlar.
Çocukluk çağı epilepsi sendromu
Bir çocuk belirli belirtiler ve semptomlar gösterirse, doktor çocukluk çağı epilepsi sendromunu teşhis edebilir. Teşhis koymak için doktor şunları dikkate alacaktır:
- nöbet türü
- başlangıç yaşı
- beyin aktivitesini ölçen bir elektroensefalogram (EEG) bulguları
Farklı epilepsi sendromları şunları içerir:
İyi huylu rolandik çocukluk çağı epilepsisi
Bu sendrom 3 ila 10 yaş arasında ortaya çıkabilir. Epilepsili çocukların %15’ini etkilemektedir. Çocuklar geceleri GTC’ye dönüşebilen fokal nöbet geçirebilmektedirler.
Nadiren, çocuklar uyanıklık sırasında nöbetler geçirebilir ve bu nöbetler genellikle yüz ve dilin seğirmesini içerir. Çocuklarda genellikle 16 yaşına kadar bu nöbet ortadan kalkabilmektedir.
Çocukluk dönemi devamsız epilepsisi
16 yaşın altındaki epilepsili çocukların %12’sini etkileyen bu sendrom, 4 ila 10 yaşları arasında başlamaktadır. Bu durumu olan çocukların %90’ına kadarı 12 yaşına kadar nöbet geçirmeyi bırakır.
Devamsız nöbetler çok kısa olduğundan, çocuğun nöbet geçirdiği fark edilmeyebilir.
İnfantil spazmlar
West sendromu olarak da bilinen infantil spazmlar genellikle 1 yaşından önce başlar. Sendrom, vücudun bir veya daha fazla bölgesinde kısa spazmlara veya sarsıntıya neden olur.
İnfantil spazmlar beyin hasarı olan bebekleri etkileyebilir. Sendromlu birçok çocuğun öğrenme güçlüğü veya davranış problemleri vardır. Ayrıca Lennox-Gastaut sendromu olarak bilinen başka bir epilepsi sendromunu geliştirebilirler.
Juvanil miyoklonik epilepsisi
12 ila 18 yaşları arasında başlayan juvanil miyoklonik epilepsi, miyoklonik nöbetler, tonik-klonik nöbetler ve devamsız nöbetler dahil olmak üzere farklı nöbet türlerine neden olmaktadır.
Yanıp sönen ışıklar bu nöbetleri tetikleyebilir veya uyandıktan kısa bir süre sonra ortaya çıkabilmektedir.
Landau-Kleffner sendromu
LKS olarak bilinen bu sendrom, tipik olarak 3 ila 7 yaş arasında başlamaktadır. Sözlü ifadeyi anlamada zorluklara neden olmaktadır. LKS’li çocuklar davranış problemleri de yaşayabilmektedir.
LKS’li çocukların yaklaşık %70’inde genellikle fokal olan belirgin nöbetler vardır.
Lennox-Gastaut sendromu
Lennon-Gastaut sendromunun tipik başlangıcı 3-5 yaş arasındadır, ancak bazı çocuklarda ergenliğe kadar gelişmez. Birkaç farklı nöbet türüne neden olabilir. Ayrıca öğrenme ve davranış sorunlarını da neden olmaktadır.
Bu sendromun tedavisi zor olabilir ve nöbetler genellikle yetişkinliğe kadar devam etmektedir.
Temporal lob epilepsisi
Epilepsi Vakfı, temporal lob epilepsisinin en yaygın fokal epilepsi formu olduğunu ve fokal epilepsili hastaların %60’ını etkilediğini belirtmektedir.
Semptomlar genellikle 10 ila 20 yaş arasında ortaya çıkar, ancak herhangi bir zamanda gelişebilir.
Epilepsi nöbetleri nasıl tanımlanır?
Epilepsi her çocuğu farklı şekilde etkilemektedir. Bir nöbetin tanınması, özellikle çok küçük veya iletişim kuramayan çocuklarda oldukça zor olabilmektedir.
Bir nöbetin tanımlanması, çocuğun yaşı, epilepsi veya nöbet türü gibi birçok faktöre bağlıdır. Örneğin devamsız nöbetlerin tanımlanması oldukça zordur, oysa GTC’nin tanımlanması çok kolaydır.
Düşmeye neden olan ani kas tonusu kaybı bir ipucudur. Bebeklerde belirtiler çok ince olabilir. Bakıcılar bebeklerde şunlara dikkat etmelidir:
- nefes alma düzenindeki değişiklikler
- göz kapaklarının veya ağzın hareketleri gibi olağandışı yüz ifadeleri
- bisiklete binme veya sertleşme atakları dahil kas hareketleri
Atiklik kaybı veya gözlere odaklanma zorluğu bebeklerde nöbetin diğer belirtileri arasındadır.
Bir nöbetin semptomları diğer sağlık durumlarının semptomlarına çok benzer olabilmektedir. Bu nedenle, tam bir değerlendirme ve tanı için bir doktora görünmek gerekmektedir.
Epilepsi nedenleri ve tetikleyicileri
Epilepsinin tanımlanabilir bir nedeni yoktur. Potansiyel nedenler veya katkıda bulunan faktörler şunları içerebilir:
- otizm dahil gelişimsel bozukluklar
- genetik (bazı epilepsi türleri ailelerde geçtiği için)
- çocukluk döneminde ateşli nöbet olarak bilinen nöbetlere yol açan yüksek ateş
- menenjit dahil bulaşıcı hastalıklar
- hamilelik sırasında anne enfeksiyonları
- hamilelik sırasında yetersiz beslenme
- doğumdan önce veya doğum sırasında oksijen eksikliği
- kafa travması
- beyindeki tümörler veya kistler
Bazı faktörler epilepsili hastalarda nöbet tetikleyebilir. Ortak tetikleyiciler şunları içerir:
- heyecan
- yanıp sönen ışıklar
- uyku eksikliği
- nadir durumlarda, Müzik indir ya da kilise çanları gibi yüksek sesler
- öğün atlamak
- stres
Epilepsi teşhisi
Özellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda bazı epilepsi türlerini teşhis etmek zor olabilmektedir.
Doktorun doğru tanı koymasına yardımcı olmak için bakıcılar çocuğun semptomlarının ayrıntılı bir açıklamasını tutmalıdır. Nöbet sırasında çocuğun video kaydını almak da yardımcı olabilir.
Doktor, birden fazla nöbet meydana geldiğinde ve bunun ateş veya travma gibi belirgin bir nedeni olmadığında genellikle epilepsiyi teşhis eder.
Teşhis adımları şunları içerir:
- tam bir tıbbi ve aile geçmişi
- nöbetin detayları
- fiziksel muayene
- kan testleri
- BT taraması, MR taraması ve elektroensefalogram (EEG) dahil beyin taramaları ve ölçümleri
Çocuk epilepsi teşhisi aldıktan sonra, bakıcıları ve doktorları çocuğun ne tür nöbetlere ve ne tür epilepsilere sahip olduklarını belirlemek için birlikte çalışmak zorundadır. Bu faktörler tedavinin devamı için oldukça önemlidir.
Epilepsi tedavisi
Çocuklarda epilepsi için tedavi seçenekleri şunları içerir:
İlaçlar
Epilepsili çoğu insan semptomlarını kontrol etmek için antiepileptik ilaçlara ihtiyaç duymaktadır. Bu ilaçlar nöbetlerin gerçekleşmesini durdurabilmektedir. Ancak bir tedavi değildir ve nöbet başladıktan sonra kullanıldığında nöbeti durduramazlar.
Birçok çocuk hayatlarının geri kalanı boyunca ilaca ihtiyaç duymaz. Birkaç yıl boyunca nöbet geçirmeyen çocukların bakıcıları, ilaçları azaltma veya ilaç vermeme olasılığı hakkında doktorlarıyla konuşmalıdır.
Nöbetler geri gelme veya kötüleşme ihtimali olduğu için, tıbbi konsültasyon olmadan tedavi bırakılmamalıdır.
Antiepileptik ilaçlar tüm çocuklarda nöbetleri kontrol altına almamaktadır. Bu durumlarda, başka tedaviler gerekmektedir.
Ketojenik diyet
İlaçlar yeterli değilse, bazı çocuklar nöbetlerini kontrol etmek için ketojenik bir diyet uygulayabilirler. Bir çocuğa ketojenik diyeti uygulanırken bir doktor ve diyetisyenle çalışmak önemlidir.
Nörostimulasyon
Epilepsi ilaçlara cevap vermezse, doktor nörostimülasyon önerebilir. Bu tedavide bir cihaz sinir sistemine küçük elektrik akımları gönderir. Epilepsi tedavisi için üç tip nörostimülasyon vardır:
- vagus sinir stimülasyonu
- duyarlı nörostimülasyon
- derin beyin uyarımı
Ameliyat
Bazı durumlarda, belirli çocuklar beynin bir kısmını çıkarmak için ameliyat yapılabilmektedir. Bu ameliyatlar nöbetleri önleyebilir veya azaltabilir.
Özet
Çocuklarda epilepsi, çocuğa ve sahip oldukları epilepsi türüne bağlı olarak değişir.
Tedaviyle, epilepsili çoğu çocuk ve yetişkin hayatlarına devam etmektedir. Epilepsi tedavisindeki son gelişmeler, durumun her zamankinden çok daha yönetilebilir olmasını sağlamaktadır.
Epilepsi Vakfı, epilepsili çocukların üçte birinin genç yaşlarına ulaşmadan nöbetleri aşabileceğini tahmin etmektedir. Bu kendiliğinden gerileme olarak bilinmektedir. Diğer insanlar için, nöbetler yaşlandıkça daha az sıklıkta veya daha az şiddetli hale gelebilmektedir.
Şiddetli epilepsi sendromu olan çocuklar, özellikle de öğrenme ve davranış zorlukları varsa, ek desteğe ihtiyaç duyabilirler.
