En büyük organ olan derinin konakçıl mikrobiatası insan hücreleri, insan immün sistemi ve diğer mikroorganizmalar ile etkileşim halindedir. Yıllardır bir çok araştırmacı insan deri mikrobiatasının enfeksiyonlarla, diğer mikroorganizmalarla etkilişimi hakkında çalışmışlar yapmıştır. Ancak günümüzde bunun çok ötesinde bir gerçeklik olabileceği değerlendirilmektedir.
Yeni çalışmalar analitik yöntemlerle mikrobial organizma topluluğunun yapısını anlamaya çalışmaktadır. Deri hücre katmanları, sinir hücreleri ve bezlerden oluşan vücudu normal dışı ortamlara, zarar verici kimyasallarla ve ptojenlere karşı koruyan grift bir sistemden oluşur. Bunlar haricinde muhtemelen diğer mikroorganizmalarla etkileşimi ile hastalıklarda etkisi olabilecek bir çok mikroorganizmaya ev sahipliği yapar.
Deri mikrobiata topluluğunun anlamlı ve potansiyel olarak zarar verebilecek değişiklikleri temelde bir çok etmeninin sonucu olarak ortaya çıkabilir. Bunlar,
- Konakçıl olmayan mikroroganizmaların mikrobiataya geçişi veya baskın mikroorganizmaların mikrobiatadan gitmesi
- El yıkama alışkanlıkları gibi bireylerin bireysel karakterleri
- Deri durumu ve iç ortam düzenlemeleri gibi lokal veya bölgesel çevre faktörleri
- Konak genetiği
- Konak demografik özellikleri
olarak sıralanabilir.
Bu etmenler bizlerin immün sistemini etkileyerek sağlık sonuçlarına doğrudan etkileyebilir.
Deri Mikrobiatası
İnsanlar neredeyse steril bir ortamdan doğarlar ancak hızlıca mikroroganizmalar tarafından kolonize edilir. Bu süreçte doğum yolu ile alınan mikroorganizmalar önemli yer tutar. Örneğin vajinal doğum yapan annenlerin çocuklarının mikrobiatası annelerinin vajinasının mikrobiatasına benzerken, sezeryan doğum yapan annelerin çocuklarının mikrobiatası annelerinin cilt mikrobiatasına benzer. Bu süreçte kendiliğinden endojen, konakıl veya geçici mikroorganizmalardan kompleks bir ekosistem oluşur. Bu ekosistem bakteriler, virüsler, mantarlar ve protozoaları içerir.
Deri mikrobiatada yer alan bakteriler üzerine bir çok çalışma yapılmıştır. Son çalışmalar stafilokok, corynebakter, propionibakter, mikrokokus, streptokokus, brevibakter, acinetobakter ve psödomonas gibi bakterilerin konakçıl olduğunu göstermiştir. Bu konakların stafilokokus aureus ve stafilokokus epidemials gibi çoklu ilaç dirençli patojenlerdir.
Deri mikrobiatasında bazı mikroorganizmaların bulunması bir çok hastalığa neden olabilecek potansiyel patojenlerin büyümesi üzerine etkisi vardır. Deri immunogenetikleri üzerine bilgimiz arttıkça konakçık ve potansiyel patoken türler arasında ilişkiyi daha iyi anlayabiliyoruz. Ancak mikrobial topluluğun ilişkisi tam olarak anlaşılamamaktadır.
Deri Mikrobiata Çeşitliliğini Etkileyen Etmenler
Deri mikroorganizmalarının geçişini inceleyen çalışmalar özellikle patojen mikroorganizmaların enfeksiyon hastalıklarının bulaşması açısından değerlendirilmiştir. Ne yazık ki zararlı olmayan mikroorganizmaların sağlıklı ve sağlıklı olmayan insanlar arası geçişi çok az çalışmada değerlendirilmiştir.
Türler arası etkileşim mikroorganizmaların varlığını etkilemektedir. Hem sinerjistik hem antagonistik etkiler gözlenebilir. P. Acnes ve S. Aureus birlikte sinerjistik etki ile daha kötü deri lezyonlarına neden olabilir. Diğer taraftan S. Aureus ve S. Epidermidis ciltte yarışma içerisinde olduğu bilinmektedir. Bazı bakteriler tarafından salgulanan bakterisinler diğer bakterilerin çoğalmasını engellemektedir.
Konak Demografik Özellikleri
Deri üzerinde var olan mikrobial topluluk konağın hormonal dengesi, yaşı, cinsiyeti ve etnisitesinden etkilenir. Deri koşullarına bakıldığında genel deri sıcaklığı iç vücut sıcaklığından daha soğuk, yaklaşık 5 civarında pHı var ve vücut bölgelerine göre değişiklik göstermektedir. Cinsiyet açısından değerlendirildiğinde kadınların erkeklere göre ellerinde daha çok bakteri çeşidi barındırdığı gösterilmiştir. Irklar arası yapılan çalışmalarda mikroorganizma taşıma özellikleri ve mikrobiata çeşitliliğinin kültür ve etnisiteden etkilendiği gözlenmiştir. Diğer taraftan yaşın etkisi olmasına rağmen etkisinin asgari düzeyde olduğu rapor edilmiştir.
Konak Genetiği
Mikrobiatanın düzenlenmesinde önemli olan derinin immün sistemi toll benzeri reseptörlerini, sitokinleri, kemokinleri, B-defensinleri, Rnase7 ve diğer antimikrobial peptirleri salgulayan langerhans hücrelerini, T lemfositleri, mast hücreleri ve keratinositleri içerir. Diğer taraftan mikrobial konakçılar da konak immün sistemini etkiler.
Genom ilişkili çalışmalar bir çok genetik varyasyonu tanımladıkça insan genomuun mikrobiataya içeriğine etkisinin olduğu gözlenmektedir. Örneğin bir çalışmada matriptaz genetik varyasyonunun filaggrin eksikliği ve atopik dermatit fenomeni ve deri mikrobiatası ile ilişkisi gösterilmiştir.
İnsan Davranışsal Özellikleri
İlaçlar, hijyen uygulamaları, kozmetik kullanımı gibi davranışsal faktörlerin derinin mikrobial toplululuğunu değiştirebileceği rapor edilmiştir. Diyet, beslenme, güneş maruziyeti ve sigara gibi tartışılan sistemik sağığa etkili diğer etmenlerin cilt mikrobial topluluğuna etkisi daha gösterilememiştir.
El yakıma bu süreçte önemli bir etmendir. El yıkamanın konak mikroorganizmalar üzerine etkisi tam bilinmese bile, hijyen için en önemli uygulamadır. El yıkamanın geçici mikroorganizmalar üzerine etkisi gösterilmiştir. Ancak mikroorganizma sayısının çoğalması hastalıkların oluşmasında tam açıklayıcı değildir. Çünkü geçici mikroorganizmalar, stratum korneumun kapasitesi, yağlar ve transepidermal su hacmi ve pH gibi mikrobial topluluğu etkileyen faktörler vardır.
Çevresel Etkenler
Sıcaklık, nem, ultraviole radyasyona maruz kalma deriyi etkilediği ve mikrobial topluluğun yapısında değişiklik yapabileceği bilinen faktörlerdir. Mevsimsel etkinin deri hastalıkları ve mikrobiata üzerine etkisi rapor edilmiştir. Ultraviole rasyasyonun etkisi değerlendirildiğinde S. Aureus ve S. Epidermidis in radyasyona hassas olduğu gösterilmiştir.
Sadece dış değil, iç merkanlarda bireylerin mikrobial dengesini etkileyebilir. Özellikle mesleksel etkinin olduğu, hemşire ve bahçıvan gibi bazı mesleklerde mikrobiatanın farklılaştığı gösterilmiştir. Benzer şekilde ayaktan ve yatan hastalarında cilt mikrobiatasının değişebileceği gözlenmiştir.
Mikrobial topluluk yapısının sağlık sonuçlarına etkisi
Deri mikrobiatasının çeşitliliğine etkileyen faktörler ve bunların sağlık sonuçlarına etkileme yaklaşımı şekille özetlenmiştir.
Deri Mikrobiyatamız ve Sağlığımız Arasındaki İlişki
Özet
Gelişen teknolojil ile insan deri mikrobiatasının özellikleri öğrenilmektedir. Deri mikrobiatası, insan ve çevre arasında bir etki olduğu ve bu etki ile hastalıkların oluşabileceği gösterilmiştir.
Değerlendirme : Dr. Güvenç Koçkaya
Kaynak Çalışma : Rosenthal M, Goldberg D, Aiello A, Larson E, Foxman B. Skin microbiota: Microbial community structure and its potential association with health and disease. Infection, genetics and evolution : journal of molecular epidemiology and evolutionary genetics in infectious diseases. 2011;11(5):839-848. doi:10.1016/j.meegid.2011.03.022.
