Disleksi hem çocukları hem de yetişkinleri etkileyen bir öğrenme bozukluğudur. Belirtileri yaşla farklıdır ve şiddeti de değişebilir. Genellikle, disleksi olan insanlar kelimeleri basit seslere bölmekte zorluk çekerler. Seslerin harflerle ve kelimelerle nasıl ilişkili olduğunu öğrenmek için mücadele ederler, bu da yavaş okumaya ve zayıf okuma anlayışına yol açar.
Disleksi genellikle okuma güçlüğü olarak bilinir. En çok çocukluk çağında, okuma problemleri ilk ortaya çıktığında tanımlanır. Ancak disleksi yıllarca hatta on yıllarca teşhis edilmeyebilir.
Disleksi zeka ile bağlantılı değildir. Beyninizin dil işlemeyle ilgili kısımlarını etkileyen bir nörobiyolojik bozukluktur.
Biyolojik temasına rağmen, disleksi basit bir kan testi veya beyin taraması ile teşhis edilemez. Doktorlar tanı koyduklarında, kişi, ebeveynleri veya öğretmenleri tarafından bildirilen semptomlarla birlikte bir dizi okuma testinin sonuçlarını dikkate alırlar.
Disleksi semptomlarının yaşla nasıl değişebileceğini ve hangi semptomların ne zaman ve neye dikkat edeceğini öğrenmek için okumaya devam edin.
Okul Öncesi Dönem
Disleksinin en erken belirtileri, çocuklar ilk kez ses çıkarmayı öğrendiklerinde yaklaşık 1 ila 2 yaşlarında ortaya çıkar. 15 aylıktan önce ilk kelimelerini veya 2 yaşına kadar ilk cümlelerini söylemeyen çocukların disleksi gelişme riski daha yüksektir.
Bununla birlikte, konuşma gecikmesi olan tüm insanlar disleksi geliştirmez ve disleksi olan tüm insanlar çocukken konuşma gecikmelerine sahip değildir. Konuşma gecikmesi, ebeveynlerin dil gelişimine dikkat etmeleri için sadece bir ipucudur.
Okuma güçlüğü öyküsü olan ailelerden gelen çocuklar da disleksi açısından yakından izlenmelidir.
5 yaşından önce ortaya çıkan diğer disleksi uyarı işaretleri şunları içerir:
- alfabedeki harflerin adlarını öğrenme ve hatırlama problemleri
- tekerlemeler için kelimeleri öğrenmekte zorluk çekmek
- kendi isimlerinin harflerini tanıyamamak
- tanıdık kelimeleri yanlış telaffuz etme veya bebek konuşmasını kullanma
- kafiye kalıplarını tanıyamamak
Anaokulu ve Birinci Sınıf Dönemi
5 veya 6 yaşlarında, çocuklar okumayı öğrenmeye başladığında, disleksi belirtileri daha belirgin hale gelir. Okuma güçlüğü çeken çocuklar anaokulunda teşhis edilebilir. Disleksi için standart bir test yoktur, bu nedenle çocuğunuzun doktoru semptomlarını değerlendirmek için sizinle birlikte çalışacaktır.
Ana okulunu veya birinci sınıf dönemindeki bir çocuğun risk altında olabileceğine dair işaretler şunları içerir:
- kelimelerin seslere parçalandığını anlamaması
- sayfadaki harflerin seslerine bağlı olmayan okuma hataları yapma
- okuma problemi olan ebeveyn veya kardeşlerin öyküsü olması
- okumanın ne kadar zor olduğundan şikayet etmesi
- okula gitmek istememesi
- konuşma ve telaffuz ile ilgili problemler göstermesi
- “kedi” veya “harita” gibi temel kelimeleri söylerken sorun yaşamak
- harfleri seslerle ilişkilendirmeme (örneğin, “p” “paa” gibi gelmesi)
Erken müdahale programları genellikle fonolojik (kelime sesi) farkındalığı, kelime bilgisi ve okuma stratejilerine odaklanır.
İkinci – Sekizinci Sınıf Dönemi
Birçok öğretmen disleksi tanımak için eğitilmemiştir. Zeki ve sınıfa tam olarak katılan çocuklar genellikle okuma sorunlarını gizleme konusunda iyidirler. Böyle bir durumda çocuk ortaokula ulaştığında, okuma, yazma ve heceleme konusunda geride kalmış olabilir.
İlkokul ve ortaokuldaki disleksi belirtileri şunları içerir:
- okumayı öğrenmede çok yavaş olmak
- yavaş ve beceriksizce okumak
- yeni kelimelerle güçlük çekmek ve onları seslendirmek
- yüksek sesle okumayı sevmemek veya kaçınmak
- belirsiz ve yanlış kelime dağarcığı
- kelimeleri bulurken ve soruları cevaplarken tereddüt etmek
- konuşmada çok sayıda “umms/ eeee/ ıııııı” kullanmak
- uzun, bilinmeyen veya karmaşık kelimeleri yanlış telaffuz etme
- birbirine benzeyen kafa karıştırıcı kelimeler
- adlar ve tarihler gibi ayrıntıları hatırlamada sorun yaşama
- dağınık el yazısı olması
Genç Yetişkinlik: Lise ve Üniversite Yılları
Lise ve kolej, disleksi olan öğrenciler için yeni bir dizi zorluk içerir. Hızlı okuduğunu anlama elzem olduğunda çok daha zorlu akademik zorluklarla karşılaşırlar. Lise ve üniversite öğrencilerine daha fazla okuma materyali verilir. Ayrıca hepsi farklı beklentileri olan birkaç farklı öğretmenle çalışmayı öğrenmelidirler.
Tedavi olmazsa, bazı insanların çocukluk disleksi genç yetişkinliğe devam eder. Diğerlerinin yüksek öğrenme işlevleri geliştikçe doğal olarak gelişecektir.
Çocuklukta halihazırda görülen işaretlere ek olarak, genç yetişkinlikte disleksi işaretleri şunları içerebilir:
- okumak için büyük bir zihinsel çaba gerekmesi
- yavaş okumak
- nadiren zevk için okumak
- her durumda yüksek sesle okumaktan kaçınmak
- konuşurken sık sık duraklama ve tereddüt etme
- çok sayıda “umm” kullanmak
- belirsiz ve kesin olmayan dil kullanma
- isimleri ve yerleri sık sık yanlış telaffuz etmek
- isimleri hatırlamakta zorluk çekmek
- kafa karıştırıcı benzer isimler
- konuşmada hızlı yanıtları kaçırmak
- sınırlı sözlüğe sahip olmak
- çoktan seçmeli testlerde zorluk çekmek
- iyi notlara rağmen kendilerini aptal saymak
Yetişkinlerde Disleksi
Tam olarak kaç yetişkinin disleksi olduğu bilinmemektedir. Disleksinin düzgün bir tanımının olmaması, araştırmacıların çalışmasını zorlaştırır. Çeşitli tahminler, genel popülasyonun %5-10’unda disleksi olabileceği düşünülmektedir. Genellikle çocuklukta teşhis edilir, ancak bazı insanlara asla teşhis konmaz. Her zaman okumakta sorun yaşıyorsanız, disleksi olma şansınız yüksektir.
Yetişkenlerde görülen belirtiler şunlardır:
- Zevk için nadiren okuma veya okumama
- İş arkadaşlarınının, arkadaşlarınının ve çocuklarınının önünde yüksek sesle okumaktan nefret etme
- Şakaları, kelime oyunlarını veya cümle dönüşlerini anlamakta zorlanma
- Ezber ve tekrar gerektiren görevlerde zorlanmak
- Zaman yönetimi sorunları veya işlerin tahmin edilenden çok daha uzun sürmesi
- Okunan şeyleri özetlemekte zorlanma
- Matematik dersinde zorlanma
Disleksi İçin Nasıl Yardım Alınır?
Öğrenme problemleri olan çocuklar için ne kadar erken müdahale edilirse o kadar iyidir. Çocuğunuzun okuluna ulaşarak başlayın. Öğretmenin fikrini alın. Çocuğunuzun okuma seviyesi öğretmenin yaşı için beklediğinin altındaysa, çocuk doktorunuza danışmalısınız.
Doktorların disleksi tanısı koymasının zaman aldığını anlamalısınız. İlk olarak, çocuğunuzun okuma problemlerinin diğer olası nedenlerini göz ardı etmeleri gerekir. Çocuk doktorunuz sizi aşağıdaki uzmanlardan birine yönlendirebilir:
- pediatrik psikolog
- klinik veya eğitim psikologu
- öğrenme güçlüğü uzmanı
- konuşma patoloğu
- göz doktoru
- işitme uzmanı
- nörolog (beyin uzmanı)
Teşhis edilmemiş disleksi olabileceğinizden şüpheleniyorsanız, yardım almak için asla geç değildir. Yetişkin eğitimi programları çoğu insanın her yaşta okuma ve yazma yeteneklerini önemli ölçüde geliştirmesine yardımcı olabilir. Değerlendirme almak için aile doktorunuzla konuşun.
Healthline, How to Recognize Dyslexia Symptoms by Age, 2017
Referanslar
- Marshall A. (2004). The Everything Parent’s Guide to Children with Dyslexia. Avon, MA: Adams Media.
- Mayo Clinic Staff. (2014). Dyslexia: Definition.
- Mayo Clinic Staff. (2014). Dyslexia: Symptoms.
- Shaywitz SE. (1996). Dyslexia.
- Shaywitz SE. (2003). Overcoming Dyslexia. New York, NY: Vintage Books.
- Siegel LS. (2006). Perspectives on dyslexia.
