Dissosiyatif nöbetler, epileptik nöbetlere benzer, çünkü istemsiz hareket ve davranış ataklarına neden olurlar. Ancak epileptik nöbetler beyindeki anormal elektrik sinyallerinden kaynaklanırken, psikolojik nedenlerle dissosiyatif nöbetler meydana gelir.
Dissosiyatif nöbetler, epileptik nöbetlere benzer görünebilir, bu da birçok kişinin başlangıçta yanlış tanı aldığı anlamına gelir. Bu, epilepsi tedavileri ve ilaçları dissosiyatif nöbetleri olan biri için işe yaramayacağından zararlı olabilir.
Bununla birlikte, doktorlar doğru tanıyı koyduktan sonra, insanlar nöbetlerin altında yatan nedeni ele almak için psikoterapiye başlayabilir. Tedavi ile dissosiyatif nöbetler önemli ölçüde iyileşebilir veya tamamen ortadan kalkabilir.
Dissosiyatif nöbetler, psikolojik sıkıntıdan kaynaklanan epileptik olmayan bir nöbet türüdür. İstemsiz hareket veya davranış bölümlerine neden olurlar. Amerika Birleşik Devletleri’nde doktorlar bu nöbetleri psikojenik epileptik olmayan nöbetler (PNES) olarak adlandırır.
PNES sırasında kişi disosiyedir, bu da kişinin kendisinin tam olarak farkında olmadığı veya kendi kontrolünde olmadığı anlamına gelir. Bilincin içine girip çıkabilirler veya kısa süreler için tepkisiz hale gelebilirler.
PNES epileptik nöbetlere çok benzeyebilir. Ancak PNES, beyindeki elektrik sinyallerinin tekleme yapmasına neden olmaz. Bu fark, doktorların iki türü birbirinden ayırmasının ana yollarından biridir. Aynı nedenle, bu nöbetler beyne zarar veremez. Bir kişi, yalnızca yaralanırsa dissosiyatif nöbet için acil tedavi gerektirir.
PNES’in ne kadar yaygın olduğu belirsizdir, ancak olağandışı nöbetler için bir hastanede izlenmesi gereken kişilerin %20-40’ı bu tanıyı almaktadır.
PNES’in diğer isimleri arasında psikojenik epileptik olmayan epizodlar veya yalancı nöbetler bulunur. Bununla birlikte, birçok insan, daha eski olan “sahte nöbet” teriminin kabul edilemez olduğunu düşünüyor çünkü bu, semptomların gerçek olmadığını ima ediyor ve bu da damgalanmaya neden oluyor.
Belirtileri Nelerdir?
PNES semptomları değişebilir, ancak genellikle şunları içerir:
- değişen bilinç seviyeleri
- sallanma hareketleri
- pelvik kasılma
- iki yana kafa sallama
- kısa tepkisizlik epizodları
- bağırma, ağlama veya diğer seslendirmeler
- sıkıca kapalı gözler veya ağız
Epilepsi ve PNES: İkisi Bir Arada Olabilir Mi?
Evet, iki nöbet tipinin bir arada bulunması mümkündür. Daha eski bir 2013 incelemesi, PNES’li kişilerin yaklaşık %10’unun epilepsisi olduğunu belirtmektedir. Bu birliktelik, PNES teşhisini daha zor hale getirebilir.
Bununla birlikte, epileptik ve epileptik olmayan nöbetler arasında bazı önemli farklılıklar vardır. Örneğin, dissosiyatif nöbetlerin yaklaşık %95’inde gözler kapalıyken, epileptik nöbetlerin çoğunda gözler açıktır.
Benzer şekilde, nöbet sırasında konuşabilmek veya bağırabilmek, yüksek bir sese atlamak gibi PNES’in bir işareti olabilir – bunların hiçbiri epileptik nöbet sırasında yaygın değildir.
PNES’e Ne Sebep Olur?
PNES, şiddetli duygusal sıkıntıya istemsiz bir tepki gibi görünmektedir. Semptom, anksiyete ve depresyon gibi zihinsel sağlık koşullarının yanı sıra geçmiş travma ile güçlü bir şekilde ilişkilidir.
Psikolojik travma, ciddi stresli olayların zihin üzerindeki etkilerini ifade eder. Bu olaylar, bir araba kazası gibi tek seferlik bir olayı veya uzun bir süre boyunca meydana gelen birden fazla olayı içerebilir.
Fiziksel veya cinsel istismar öyküsü, PNES için risk faktörlerinden biridir ve bu, bunları yaşayan çoğu kişinin neden kadın olduğunu kısmen açıklayabilir. Kadınların, özellikle çocukluk döneminde ve yakın ilişkilerde bu tür istismarları yaşama olasılığı erkeklerden daha fazladır.
PNES ile ilişkisi olan koşullardan bazıları şunlardır:
- travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
- disosiyatif bozukluklar
- kişilik bozuklukları
- ağrı gibi fiziksel semptomlara neden olan psikolojik bir durum olan somatik semptom bozukluğu
Akıl sağlığı karmaşıktır ve herkes PNES’lerinin belirli bir nedenini tanımlayamaz. Durum böyle olsa bile, bölümler gerçektir.
PNES Nasıl Teşhis Edilir?
Doktorlar bazen semptomların epileptik nöbetlerden nasıl farklı olduğuna bağlı olarak PNES’i teşhis edebilir. Bunu gözlem yoluyla veya nöbetlere tanık olan birey veya aile üyeleri veya arkadaşlarla konuşarak yapabilirler.
Bir sonraki adım, beyindeki elektriksel aktiviteyi ölçerek epileptik nöbetleri dışlamaktır. Doktorlar bunu video elektroensefalografi (EEG) izleme yoluyla yapabilir. Bu test sırasında bir EEG monitörü beyindeki elektrik sinyallerini test ederken bir kamera bir nöbeti kaydeder. Sonuçlar bir nöroloğun teşhis koymasına izin verir.
Video EEG testi yapmak için kişinin bir izleme ünitesinde veya başka bir sağlık tesisinde kalması gerekebilir.
PNES Nasıl Tedavi Edilir?
PNES’in ana tedavisi psikoterapidir. İnsanlar bir psikolog veya terapistle konuşarak nöbetlerin altında yatan nedeni anlamaya başlayabilirler.
Birçok terapi türü vardır. PNES tedavisinde en çok çalışılan tip bilişsel davranışçı terapidir (BDT). BDT, inançlar ve düşünceler, duygular ve davranışlar arasındaki ilişkilere bakarak çalışır.
Travmatik deneyimler geçmişi olan kişiler, beyni sıkıntılı anıları işlemeye teşvik eden ve bunların etkilerini azaltan bir dizi tekniği içeren travma terapilerinden yararlanabilir.
İlaçlar, birlikte var olan herhangi bir zihinsel sağlık durumunun semptomlarını azaltmaya ve yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olabilir. Ancak nöbetleri azaltmazlar.
Dissosiyatif Nöbetlerle Baş Etme
PNES yıkıcı, korkutucu veya kafa karıştırıcı olabilir. Bir kişi tedavi görürken, bu etkileri en aza indirmenin yolları vardır. Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Servisi (NHS) aşağıdaki başa çıkma stratejilerini önermektedir:
Duyusal topraklama: Bir kişi nöbetten önce herhangi bir uyarı işareti alırsa, duyusal topraklama yapabilir. Bu, aşağıdaki adımları içerir:
Taşımak için kaba veya dokulu bir nesne bulun. Bir nöbet geldiğinde, nasıl hissettiğine odaklanarak nesneyi parmakların arasında ovalayın.
Ayakları yere sıkıca yerleştirin ve ne kadar sağlam olduğunu görün.
- Yakınlarda bakabileceğiniz bir şey bulun ve neye benzediğini sesli ya da sessizce kendi kendinize tanımlayın.
- Kuşların ötmesi veya insanların konuşması gibi yakınlardan gelen sesleri dinleyin.
Bu strateji, nöbetleri önleyebilir veya bir kişinin özel ve güvenli bir yere gidebileceği kadar uzun süre geciktirebilir.
Karın solunumu: Karın solunumu sakinliği teşvik edebilir ve bir nöbeti önleyebilir. Bir kişi şu adımları izleyebilir:
- Göbeğin altında, bir elinizle karnınıza oturun.
- Burnunuzdan yavaşça nefes alın ve göbeğinizin genişlediğini hissedin.
- 3 saniye duraklayın, ardından burundan yavaşça nefes verin.
- 20 nefes için veya nöbetin uyarı işaretleri geçene kadar tekrarlayın.
Nöbet ilk yardımı: Psikojenik nöbetler kendi başlarına zararlı olmasa da bir kişi sırasında kazara kendilerini yaralayabilirler. Nöbet ilk yardım, bunun olmasını engelleyen uygulamaları içerir. Arkadaşlara, aileye veya iş arkadaşlarına bir nöbet olursa ne yapmaları gerektiğini bildirmek yararlıdır. Şunları yaparak yardımcı olabilirler:
- Potansiyel olarak tehlikeli nesneleri bölgeden uzaklaştırmak
- Nöbet geçiren kişiyi güvenli bir yere yönlendirmek
- Başının altına yumuşak bir şey koymak
- Onlarla sakin ve güven verici bir şekilde konuşmak
- Korkutucu olabileceği ve potansiyel olarak yaralanmalara yol açabileceği için hareketlerini veya çıkardıkları herhangi bir sesi kısıtlamaya çalışmamak
Birisi nöbetten önce herhangi bir uyarı işareti yaşamıyorsa, araba kullanamayabilir.
Nonepileptik nöbetler nadiren tıbbi tedavi veya acil servise çağrı gerektirir. Birisi yaralanırsa, acil servisi aramak ve nöbetin epileptik olmadığını söylemek önemlidir.
Tetikleyicileri belirleme: Bazı olaylar veya duygusal durumlar PNES’i tetikleyebilir. Bunların ne olduğunu belirlemek, birinin nöbetlerini nasıl azaltacağını anlamasına yardımcı olabilir. Ne zaman meydana geldiklerini ve katkıda bulunabilecek faktörleri kaydetmek için bir günlük tutmak yardımcı olabilir. Ancak, izolasyona neden olacak veya birinin zevk aldığı şeyleri yapmasını engelleyebilecek kadar tüm tetikleyicilerden kaçınmaya çalışmamak önemlidir. Kısa vadede bu, stresi veya utancı azaltabilir, ancak uzun vadede, kişinin durumu karşısında daha az yetenekli veya daha bunalmış hissetmesine neden olabilir. Bir kişi, mümkün olan her yerde normal bir rutin ve bağımsızlığı sürdürmeye çalışmalı, ancak PNES semptomlarının fiziksel veya duygusal zorluğa neden olup olmadığı konusunda yardım istemelidir.
Özet
Dissosiyatif nöbetler, birçoğunun PNES olarak adlandırdığı bir epileptik olmayan nöbet türüdür. Psikolojik sıkıntının bir sonucu olarak ortaya çıkan istemsiz hareket ve davranış ataklarına neden olurlar. Dissosiyatif nöbetlerin epileptik nöbetlere benzerliği, doktorların bu duruma sahip bazı kişileri yanlış teşhis ettiği anlamına gelir.
PNES tedavisi, nöbet sıklığını azaltabilir ve altta yatan zihinsel sağlık koşullarının bir kişinin yaşamı üzerindeki etkisini azaltabilir. Birisi PNES yaşadığına inanıyorsa, teşhisi doğrulamak için bir nörolog tarafından değerlendirmeden geçmelidir.
