Çoğu insan gece yatıp sabaha kadar uyuyabilir. Ancak düzensiz uyku-uyanıklık sendromu olanlar, genellikle planlanmamış uyku kesintisi yaşarlar.
Düzensiz uyku-uyanıklık sendromunuz varsa, muhtemelen bir seferde 4 saatin altında uyursunuz. 24 saatlik bir süre içinde birkaç uyku seansınız olabilir.
Ancak bu sendromunuz varsa, mutlaka uykusuz sayılmazsınız; yeterli miktarda uyumuş olabilirsiniz. Bununla birlikte, uykunuz 7 veya 8 saate yoğunlaşmak yerine 24 saatlik bir süreye yayılır.
Bu durumda, gün boyunca hem uykusuzluk hem de uyuşukluk ile ilgili sorunlarınız olabilir.
Normal Uyku ve Sirkadiyen Ritimler
Düzensiz uyku-uyanıklık sendromunu daha iyi anlamak için sirkadiyen ritimler ve bunların uyku ile ilişkileri hakkında biraz bilgi sahibi olmak faydalıdır.
Sirkadiyen ritimler, yaklaşık 24 saat süren fiziksel, zihinsel ve davranışsal ritimlerdir, bireye özgüdür ve ışığa ve karanlığa tepki verir. Vücudunuzun aslında 24 saatlik bir iç saati vardır. Bu saat, uyku-uyanma döngüleri dahil bir dizi işlemi kontrol eder.
Melatonin, beyin tarafından üretilen ve sizi yorgun hissettiren bir hormondur. Bu hormon geceleri karanlıkta daha yüksek miktarlarda salgılanır. Normal uyku-uyanma döngülerinin düzenlenmesi için hayati önem taşır.
Düzensiz Uyku-Uyanıklık Sendromunun Nedenleri Nelerdir?
Düzensiz uyku-uyanıklık sendromunun temel nedeni, uyanıklık ve dinlenme dönemlerini düzenlemekten sorumlu sirkadiyen ritmin çok az olması, hatta yokluğudur.
Alzheimer hastalığı gibi nörodejeneratif bozuklukları olan insanlar, düzensiz uyku-uyanıklık sendromuna yakalanma riski altındadır.
Düzensiz uyku-uyanıklık sendromunun prevalansı yaşla birlikte artar. Ancak yaşın kendisi bir risk faktörü değildir. Tıbbi, nörolojik ve psikiyatrik bozukluklarda yaşa bağlı artışlar bu durumun gelişmesine katkıda bulunur.
Düzensiz uyku-uyanıklık sendromuyla ilgili olmayan bazı faktörler uyku-uyanma ritmini geçici olarak bozabilir. Bunlar, düzensiz iş vardiyalarında çalışmayı (gündüz vardiyaları ve gece vardiyaları arasında geçiş yapma) ve farklı zaman dilimleri arasında sık seyahat etmeyi içerir.
Düzensiz Uyku-Uyanıklık Sendromu Tıbbi Bakım Gerektirir Mi?
Düzensiz zamanlarda uyumak, uyanmak ve kısa süreler için uyku, yaşam koşulları nedeniyle ortaya çıkabilir ve tıbbi acil durumlar değildir.
Uyku programınız zamanlama ve miktar açısından değişken olduğunda, uyku güçlüğü ve uyuşukluk ile ilişkilendirilebilir. Düzensiz uyku-uyanıklık sendromu, düzensiz uyku planlamasına kıyasla çok nadirdir.
Bununla birlikte, düzenli olarak düzensiz uyku-uyanıklık sendromu belirtileri gösteriyorsanız ve özellikle risk faktörleriniz varsa, henüz hastalık teşhisi konmadıysa bir doktora görünmek isteyebilirsiniz. Bu, rahatsızlığı açıklayabilecek herhangi bir faktör düşünemiyorsanız özellikle önemlidir.
Bir Doktor Düzensiz Uyku-Uyanma Sendromunu Nasıl Teşhis Eder?
Doktorunuz size son uyku alışkanlıklarınızı soracaktır. Ayrıca gün boyunca uykusuzluk veya aşırı uyku hali ile ilgili devam eden sorunları soracaktır.
Doktorunuz düzensiz uyku-uyanıklık sendromunu teşhis etmeye yardımcı olması için bir uyku günlüğü ve bir aktigraf kullanabilir. Uyku günlüğü, belirli bir sürede ne kadar ve ne zaman uyuduğunuzun kaydını tutmayı içerir. Aktigraf, bir saate benzeyen ve uyuma-uyanma düzeninizi izleyen bir cihazdır.
Bu araçlar muhtemelen en az 7 gün boyunca uykunuzu takip etmek için kullanılacaktır. Bir doktor, tanı koymak için 24 saatlik bir süre içinde en az üç döngü uyuma ve uyanma isteyecektir.
Düzensiz Uyku-Uyanıklık Sendromunu Yönetmek
Düzensiz uyku-uyanıklık sendromunun basit bir tedavisi yoktur. Bununla birlikte, birkaç terapi ve yaşam tarzı değişiklikleri yardımcı olabilir. İşte bazı ipuçları:
- Işığa maruz kalmayı kontrol etmek (Gün içerisinde parlak ve mavi ışığa maruz kalma süresi artırılmalıdır. Geceleri ise TV ve bilgisayar ekranlarından gelen mavi ışığa maruz kalma da sınırlandırılmalıdır.)
- Melatonin takviyeleri almak
- Sosyal etkileşim, egzersiz ve diğer aktiviteleri günlük planlamaya daha fazla dahil etmek
- Uyku ortamını mümkün olduğunca davetkar ve konforlu hale getirmek
- Uyku ortamındaki gürültü miktarını en aza indirmek
- Tedavinin nihai amacı, geceleri daha uzun süre uyumanıza ve gün içinde uyanıklığı en üst düzeye çıkarmanıza yardımcı olmaktır.
Kaynak: Healthline.com, Irregular Sleep-Wake Syndrome, 2021
Referanslar
- Blume C, vd. (2019). Işığın insan sirkadiyen ritimleri, uyku ve ruh hali üzerindeki etkileri. ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6751071
- Düzensiz uyku-uyanma ritmi – genel bakış ve semptomlar. sleepeducation.org/sleep-disorders-by-category/circadian-rhythm-disorders/irregular-sleep-wake-rhythm/overview-facts
- Moline M, vd. (2020). Düzensiz uyku-uyanıklık ritim bozukluğu ve alzheimer hastalığı demansı olan hastalarda lemborexant’ın güvenliği ve etkinliği: Faz 2 randomize klinik araştırmanın sonuçları. link.springer.com/article/10.14283/jpad.2020.69
- Muth CC. (2016). Uyku-uyanıklık bozuklukları. jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2589344
- Phillips AJK, vd. (2017). Düzensiz uyku / uyanma kalıpları, zayıf akademik performans ve gecikmiş sirkadiyen ve uyku / uyanma zamanlaması ile ilişkilidir. nature.com/articles/s41598-017-03171-4
- Reid KJ, vd. (2011). Düzensiz uyku-uyanma ritmi. sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/irregular-sleep-wake-rhythm
- Zee P, vd. (2009). Sirkadiyen ritim uyku bozukluğu: Düzensiz uyku uyanma ritmi. ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2768129/