Endoskopik Ultrasonografi (Endosonografi) Nedir?

Endoskopik ultrasonografi (endosonografi) standart endoskopiden farkı nedir?

Endoskopi sindirim sistemini incelemeye yarayan esnek (fleksibıl) bir alet olup, ultrasonografi ise yüksek frekanslı ses dalgaları ile karaciğer, safra kesesi, pankreas, rahim ve yumurtalıklar vb. organlardan görüntüler elde etmeyi sağlayan bir cihazdır. Endoskopik ultrasonografi (EUS) veya endosonografi, endoskopi ile ultrasonografiyi tek bir alette birleştirmektedir.

EUS, standart endoskopide olduğu gibi sindirim sisteminin içini (mukoza bölümü) göstermekte ve ek olarak sindirim sisteminin dış katmanlarını (submukoza ve seroza bölümleri) ve etrafındaki dokuları (lenf bezleri ile komşu organlar) incelemeye olanak sağlayan gayet gelişmiş bir araştırma tekniğidir. Hedenbro ve ark. çalışmasında klasik endoskopi teknikleri ile sindirim sisteminde mide ve bağırsak gibi organların duvarlarında yer alan tümörlerin tanı olasılığının, % 0.3 olduğunu belirtmişlerdir.

Prof. Dr. Korhan Taviloğlu`nun diğer makalelerine buradan ulaşabilirsiniz.

Endoskopik ultrasonografi’nin (endosonografi) standart ultrasonografiden farkı nedir?

• Endoskopik ultrasonografi (EUS) veya endosonografi endoskopi ile yapıldığından organların iç kısmına girilir ve böylelikle görüntüler çok daha yakından ve detaylı bir şekilde alınır, buna karşın standart ultrasonografi ise deri üzerinden (transkutanöz) yapıldığından çok daha uzaktan ve daha az detay verebilen görüntüler almaktadır.
• Klasik anoskopi, kolonoskopi, rektoskopi, sigmoidoskopi ve gastroskopi gibi endoskopi tetkikleri ile sadece sindirim sisteminin iç yüzeyi görüntülenebilirken, bu tetkikler organların duvarından kaynaklanan tümörlerde fikir vermemektedir. Endoskopik ultrasonografinin (EUS) başlıca üstünlüğü derinlik duyusunu verdiğinden yemek borusu kanseri, mide kanseri, rektum kanseri, pankreas kanseri ve makat kanseri gibi durumlarda hem kanserin derine doğru yayılımı ve hem de etraftaki lenf bezi, damar ve organlardaki tutulumu hakkında fikir vermekte ve bu bölgelerden biyopsi alma olanağı tanımaktadır.
• Endoskopik ultrasonografi (EUS) veya endosonografi, damarların içindeki kan akımını göstermekte, standart ultrasonografi’ye göre daha üstündür.
• Endoskopik ultrasonografi (EUS) veya endosonografi, lenf düğümlerinden biyopsi örneği almakta standart ultrasonografi’ye göre daha üstündür.

Endoskopik ultrasonografi (endosonografi) işlemi öncesinde ne gibi bir hazırlık gerekir?

• Endoskopik ultrasonografi (EUS) veya endosonografi işlemi öncesinde; allerji (özellikle iyot allerjisi), kronik akciğer hastalığı, kalp hastalığı, şeker hastalığı (diyabet) gibi rahatsızlıklarınızı doktorunuza bildiriniz.
• Endoskopik ultrasonografi (EUS) veya endosonografi işlemi sırasında bir kitle veya sıvı belirlenmesi durumunda iğne ile biyopsi veya örnek alınabileceğinden kanama sorunu doğabilir. Bu nedenle, Kumadin gibi kan sulandırıcı ilaç veya aspirin, Motrin, ibuprofen vb. antiromatizmal veya ağrı kesici yada pıhtılaşmayı bozan ilaçları kullanıyorsanız bunları doktorunuzun denetiminde işlemden 5-7 gün önce kesmeniz gerekecektir. Kullandığınız ilaçların bilgisini, endoskopi işlemini gerçekleştirecek olan doktorunuzla paylaşmanızda yarar vardır.
• Endoskopik ultrasonografi (EUS) veya endosonografi işlemi üst sindirim sistemi için yapılacaksa midenin boş olması gerekeceğinden, işlemden önce en az 6 saatlik bir açlık sağlanmalıdır.

Endoskopik ultrasonografi (endosonografi) işlemi nasıl gerçekleştirilir?

• İşlem öncesinde doktor veya hemşireniz işlem için size risklerinin açıklandığına dair bir onam formunu imzalamanızı isteyecektir.
• Endoskopik ultrasonografi (EUS) veya endosonografi işlemi öncesinde damar yolu ile sakinleştirici ilaçlar (sedasyon işlemi) yapılacağından aynı gün araç kullanmamanız ve aktif işinize dönmemenizde yarar vardır. Bu işlem için sakinleştirici ilaçlar (sedasyon) veya anestezi (narkoz) verilebilir.
• EUS, rektum veya kalın bağırsak için yapılacaksa size makat yolu ile lavman veya müshil ilacı verilecektir.
• Vücudunuza, işlem sırasında tansiyon, nabız ve kan oksijen düzeyini takip edebilmek için elektrot adı verilen bazı yuvarlak yapışkanlar konulabilir.
• Doktorunuz işlem sırasında bir televizyon ekranından (monitör), sindirim sisteminizin içinin görüntülerini izler ve diğer bir ekrandan (monitör) ise ultrasonografi görüntülerini takip eder. İşlem iğne biyopsisi yapılıp yapılmamasına göre 30 ile 90 dakika arasında sürer.
• İşlemden sonra bir saat civarında yatarak dinlenmeniz istenecektir. İşlemden sonra size önerilen süre içinde hafif ve sulu yemekler yemenizde yarar vardır.
• İşlem sırasında görüntünün rahat sağlanabilmesi için geçici olarak sindirim sistemi içine verilen havaya bağlı olarak, işlem sonrasında gaz, sıkışma hissi ve geğirme sorununuz olabilir.
• İşlem sonrasında herhangi bir sorun yaşanmadı ise evinize gönderilirsiniz, şayet işlemde bazı zorluklar yaşandı ise geceyi ilgili sağlık kuruluşunda geçirmeniz önerilebilir.
• İşleme bağlı olarak boğazınızda bir iki gün boyunca, biraz yanma ve batma olabilir, tuzlu su ile gargara yapmanız fayda sağlayacaktır.
• İşlemin ertesinde şiddetli bulantı, kusma, titreme ve ateş gibi sorunlarınız olursa doktorunuz ile irtibata geçmenizde yarar vardır.

Endoskopik ultrasonografi (endosonografi) işleminin riskleri nelerdir?

• Endoskopik ultrasonografi (EUS) veya endosonografi işlemi genelde deneyimli ellerde emniyetli bir girişimdir.
• İşlem sırasında iğne biyopsisi veya aspirasyon (sıvı çekme) yapılmaz ise komplikasyon 2,000 işlemden birinde görülür. Bu oran standart endoskopi girişimlerinden farklı değildir.
• İşlem sonrasında hastalarda deri döküntüleri, bulantı ve kusma gibi sorunlara rastlanabilir.
• Endoskopik ultrasonografi (EUS) veya endosonografi işlemi sonrasında başlıca çekinilecek komplikasyon, özellikle iğne ile doku örneği alınması veya apse boşaltılması gibi işlemlere bağlı enfeksiyon ve bağırsak delinmesidir (duodenum veya rektum perforasyonu). Bu komplikasyonun oranı ise yine ender olup, % 0.5-1.0 arasındadır. Sıklıkla, bu tür komplikasyonlardan korunma amacı ile antibiyotik verilebilir.
• Endoskopik ultrasonografi (EUS) veya endosonografi işlemi pankreas için uygulanırsa, işleme bağlı pankreatit (pankreas iltihabı) gelişebilir. Pankreatit gelişmesi halinde hastanede yatış ve serum verilmesi gerekecektir.

Endorektal ultrasonografi (ERUS) nedir?

Endorektal ultrasonografi (ERUS) rektum adı verilen kalın bağırsağın makata yakın olan son kısmının (rektum) incelenmesinde, ultrasonografi cihazından yararlanılan bir tetkik yöntemidir. Endorektal ultrasonografi (ERUS) işlemi öncesinde lavman adı verilen makatı son kısmına sıkılan bir fitil ile dışkı uzaklaştırıldıktan sonra gerçekleştirilir.

Endoskopik ultrasonografi (endosonografi) hangi hastalıklar için kullanılır?

• Yemek borusu kanseri, mide kanseri, rektum kanseri, makat kanseri, safra yolu kanseri, pankreas kanseri: tanısı, biyopsi alınması, kanserin erken evrede saptanması, ameliyat sonrası takipte nüks bulgularının araştırılması, ameliyat öncesinde ışın tedavisi (radyoterapi) verildi ise tümör çapındaki gerilemenin araştırılması, rektum etrafındaki komşu organlarda (prostat, mesane, vajina), lenf bezlerinde ve damarlarda kanser tutulumunun incelenmesi ve tümörün derecesinin (T1, T2, T3, T4) belirlenmesinde % 80-99 arasında etkili olduğu bildirilmektedir.
• Sindirim sistemi kaynaklı yumuşak doku tümörleri: Yemek borusu, mide, rektum ve makat gibi organların duvarlarından kaynaklanan bağ dokusu veya yumuşak doku kökenli yağ bezesi (lipom), gastrointestinal stromal tümör (GİST), vb. tümörlerin tespitinde
• Prostat kanseri: tanısı, biyopsi alınması
• Karın içi lenf bezlerinden biyopsi alınması: bağırsak lenfoması, bağırsak tüberkülozu, vb. hastalıkların tanısının patolojik tetkik ile konulmasında çok etkilidir.
• Rektovajinal fistül: tanısı ve sınıflandırılması
• Makat fistülü: tanısı ve sınıflandırılması, fistülün makat kasları (anal sfinkter) ile ilişkisinin anlaşılması
• Makat apsesi: tanısı, sınıflandırılması ve bazı durumlarda boşaltılması (drenaj işlemi)
• İltihabi bağırsak hastalığı: özellikle kalın bağırsağın tamamının alınmasını gerektiren ülseratif kolit olgularında ameliyat sonrasında makat kaslarının durumunu değerlendirmek amacı ile
• Ailevi polipozis olgularında (FAP): özellikle kalın bağırsağın tamamının alındığı FAP olgularında makat kaslarının kalınlığını ve durumunu değerlendirmek amacı ile
• Gaz ve dışkı kaçırma: makat kaslarının kalınlığını ve durumunu değerlendirmek amacı ile
• Pankreatit: akut pankreatit olgularında, pankreas etrafındaki ‘’psödokist’’ adı verilen yalancı kist sıvısının ve nekrozlu dokuların (nekrotizan pankreatit durumunda) tespiti ve boşaltılması, kronik pankreatit durumunda pankreas organı ve kanalının değerlendirilmesi

Endorektal ultrasonografi (ERUS) hangi hekimler yapar?

• Endorektal ultrasonografi başlıca; özel eğitim almış olan Radyoloji Uzmanları, Genel Cerrahi Uzmanları veya Gastroenteroloji Uzmanları tarafından gerçekleştirilir.
• Radyoloji uzmanları, rektal prob (transrektal ultrasonografi) adı verilen özel tasarlanmış ultrason ucunu kullanarak tetkiki gerçekleştirirler.
• Endorektal ultrasonografi (ERUS) endoskopist (Genel Cerrahi veya Gastroenteroloji Uzmanı olabilir) tarafından ucunda minik bir ultrason aleti olan özel bir kolonoskop kullanarak gerçekleştirilir. Bağırsak ve makat hastalıkları üzerinde çalışan Genel Cerrahlara; proktoloji uzmanı, kolorektal cerrah, veya proktolog ve bu bölüme ise proktoloji veya kolorektal cerrahi adı verilir.

Prof. Dr. Korhan Taviloğlu, Endoskopik Ultrasonografi (Endosonografi), 2017

Kaynaklar
1. Kida M, Kawaguchi Y, Miyata E, et al. EUS diagnosis of subepithelial lesions. Dig Endosc 2017 Mar 3. doi: 10.1111/den.12854.
2. Venkatachalapathy S, Nayar MK. Therapeutic endoscopic ultrasound. Frontline Gastroenterol 2017; 8 (2): 119-123.
3. Sharma SS, Jain M, Maharshi S. High diagnostic yield of endoscopic ultrasound-guided fine needle aspiration without an on-site cytopathologist. Indian J Gastroenterol 2017 Mar 9. doi: 10.1007/s12664-017-0730-z.
4. Miyamoto S, Kudo T, Kato M, et al. Endoscopic ultrasonography features of gastric mucosal cobblestone-like changes from a proton-pump inhibitor. Clin J Gastroenterol 2017 Mar 6. doi: 10.1007/s12328-017-0724-5.
5. Kawakami H, Kubota Y. New rescue technique of endoscopic ultrasonography-guided rendezvous procedure (with video). Dig Endosc 2017 Mar 16. doi: 10.1111/den.12868.
6. Belluco C, Forlin M, Olivieri M, et al. Long-term outcome of rectal cancer with clinically (EUS/MRI) metastatic mesorectal lymph nodes treated by neoadjuvant chemoradiation: role of organ preservation strategies in relation to pathologic response. Ann Surg Oncol 2016 Aug 3. [Epub ahead of print]
7. Li N, Dou L, Zhang Y, et al. The use of sequential endorectal ultrasonography to predict the tumor response of preoperative chemo-radiotherapy in rectal cancer.
8. Gastrointest Endosc 2016 Jun 25. pii: S0016-5107(16)30288-7. doi: 10.1016/j.gie.2016.06.042. [Epub ahead of print]
9. Fábián A, Bor R, Farkas K, et al. Rectal tumour staging with endorectal ultrasound: is there any difference between western and eastern European countries? Gastroenterol Res Pract 2016;2016:8631381. doi: 10.1155/2016/8631381. Epub 2015 Dec 24.
10. Kim JH, Chung JW, Ha M, et al. A feasible modified biopsy method for tissue diagnosis of gastric subepithelial tumors. World J Gastroenterol 2013; 19 (29): 4752-4757.
11. De Angelis C, Brizzi RF, Pellicano R. Endoscopic ultrasonography for pancreatic cancer: current and future perspectives. J Gastrointest Oncol 2013; 4 (2): 220-230.
12. Tsung PC, Park JH, Kim YS, et al. Miniprobe endoscopic ultrasonography has limitations in determining the T stage in early colorectal cancer. Gut Liver 2013; 7 (2): 163-168.
13. Lee BE, Kim GH. Magnifying endoscopy with narrow band imaging and endoscopic ultrasonography for assessing eosinophilic esophagitis. J Neurogastroenterol Motil 2013; 19 (1): 104-106.
14. Lee TH, Cho JY, Bok GH, et al. Intra-Abdominal Tuberculous Lymphadenitis Diagnosed Using an Endoscopic Ultrasonography-Guided ProCore Needle Biopsy. Clin Endosc 2013; 46 (1): 77-80.
15. Ang TL, Kwek AB, Tan SS, et al. Direct endoscopic necrosectomy: a minimally invasive endoscopic technique for the treatment of infected walled-off pancreatic necrosis and infected pseudocysts with solid debris. Singapore Med J 2013; 54 (4): 206-211.
16. Sirikurnpiboon S, Awapittaya B, Jivapaisarnpong P. Ligation of intersphincteric fistula tract and its modification: Results from treatment of complex fistula. World J Gastrointest Surg 2013; 5 (4): 123-128.
17. Swartling T, Kälebo P, Derwinger K, et al. Stage and size using magnetic resonance imaging and endosonography in neoadjuvantly-treated rectal cancer. World J Gastroenterol 2013; 19 (21): 3263-3271.
18. Cho JW. The role of endoscopic ultrasonography in T staging: early gastric cancer and esophageal cancer. Clin Endosc 2013; 46 (3): 239-242.
19. Cağlar E, Hatemi I, Atasoy D, et al. Concordance of endoscopic ultrasonography-guided fine needle aspiration diagnosis with the final diagnosis in subepithelial lesions. Clin Endosc 2013; 46 (4): 379-383.
20. Hirooka Y, Itoh A, Kawashima H, et al. Feasibility of newly developed endoscopic ultrasound with zone sonography technology for diagnosis of pancreatic diseases. Gut Liver 2013; 7 (4): 486-491.
21. Maleki Z, Erozan Y, Geddes S, et al. Endorectal ultrasound-guided fine-needle aspiration: a useful diagnostic tool for perirectal and intraluminal lesions. Acta Cytol 2013; 57 (1): 9-18.
22. Mayerle J, Hoffmeister A, Werner J, et al. Chronic pancreatitis–definition, etiology, investigation and treatment. Dtsch Arztebl Int 2013; 110 (22): 387-393.
23. Şişman G, Hatemi İ, Erzın Y, Coşkun M, et al. Endosonography-assisted transmural endoscopic drainage of pancreatic pseudocysts: a single center experience. Turk J Gastroenterol 2012; 23 (6): 741-746.
24. Zhang HW, Han XD, Wang Y, et al. Anorectal functional outcome after repeated transanal endoscopic microsurgery. World J Gastroenterol 2012; 18 (40): 5807-5811.
25. Gouda BP, Gupta T. Role of endoscopic ultrasound in gastrointestinal surgery. Indian J Surg 2012; 74 (1): 73-78.
26. Vaz PS, Pereira E, Usurelu S, et al. Hepatic hydatid cyst: a non-surgical approach. Rev Soc Bras Med Trop 2012; 45 (6): 774-776.
27. Ünsal B, Alper E, Baydar B, et al. The efficacy of endoscopic ultrasonography in local staging of rectal tumors. Turk J Gastroenterol 2012; 23 (5): 530-534.
28. Korenblit J, Anantharaman A, Loren DE, et al. The role of endoscopic ultrasound-guided fine needle aspiration (eus-fna) for the diagnosis of intra-abdominal lymphadenopathy of unknown origin. J Interv Gastroenterol 2012; 2 (4): 172-176.
29. Tennyson N, Mendenhall WM, Morris CG, et al. Transanal excision with radiation therapy for rectal adenocarcinoma. Clin Med Res 2012; 10 (4): 224-229.
30. Yimei J, Ren Z, Lu X, et al. A comparison between the reference values of MRI and EUS and their usefulness to surgeons in rectal cancer. Eur Rev Med Pharmacol Sci 2012; 16 (15): 2069-2077.
31. Ren JH, Guo FJ, Dai WD, et al. Study of endorectal ultrasonography in the staging of rectal cancer. Chin Med J 2012; 125 (20): 3740-3743.
32. Ommer A, Herold A, Berg E, et al. German S3-Guideline: rectovaginal fistula. Ger Med Sci 2012;10:Doc15. doi: 10.3205/000166. Epub 2012 Oct 29.
33. Mandai K, Yasuda K. Accuracy of endoscopic ultrasonography for determining the treatment method for early gastric cancer. Gastroenterol Res Pract 2012; 2012:245390. doi: 10.1155/2012/245390. Epub 2012 Nov 20.
34. Cartana ET, Parvu D, Saftoiu A. Endoscopic ultrasound: current role and future perspectives in managing rectal cancer patients. J Gastrointestin Liver Dis 2011; 20 (4): 407-413.
35. Uehara H, Ikezawa K, Kawada N, et al. Diagnostic accuracy of endoscopic ultrasound-guided fine needle aspiration for suspected pancreatic malignancy in relation to the size of lesions. J Gastroenterol Hepatol 2011; 26: 1256-1261.
36. Kav T, Bayraktar Y. How useful is rectal endosonography in the staging of rectal cancer? World J Gastroenterol 2010; 16 (6): 691-697.
37. Hedenbro JL, Ekelund M, Wetterberg P. Endoscopic diagnosis of submucosal gastric lesions. The results after routine endoscopy. Surg Endosc 1991; 5: 20-23.