Gluten Nedir?
Gluten buğday, arpa, çavdar ve tritikale bulunan bir proteinin genel terimidir.
Tüm buğday türleri, makarnalar dahil olmak üzere gluten içerir.
Birçok günlük gıda ürünleri, makarna, ekmek ve bira gibi gluten içerir. Bununla birlikte, gluten, daha az belirgin olan çeşitli yiyeceklerde de bir bileşendir.
Önemli sayıda insan, gluteni tükettiklerinde ters bir tepkime yaşıyorlar, bu yüzden sağlıklı kalabilmek için gluten içermeyen bir diyete sadık kalmaları gerekmektedir.
Gluten Hakkında Şaşırtan Gerçekler
- Gluten buğday, çavdar ve arpada bulunan bir proteini ifade eder.
- Gluten, salata sosları veya bira gibi çeşitli gıda ürünlerinin bileşiminde bulunan bir maddedir.
- Kozmetikler, ilaçlar ve besin takviyeleri de ayrıca gluten içerebilir.
- Gluten, çölyak hastalığı olan kişilerin ince bağırsaklarında hasara neden olur
- Gluten, çölyak hastalığı olan veya olmayanlar için sorunlara neden olabilir.
Gluten İçeren Besinler?
Gluten buğday, arpa ve çavdarda bir proteindir.
Gluten, tüm buğday, arpa, çavdar ve tritikale formlarında bulunan bir protein ailesine verilen isimdir. Bu proteinler, gıdaları birbirine bağlamaya yardımcı olarak şekillerini korurlar.
Ekmek, fırınlanmış ürünler, krakerler, tahıllar ve makarna gibi buğday ürünleri, genellikle gluten içerir. Aynı zamanda malt, gıda boyası, malt sirkesi ve bira da dahil olmak üzere arpa bazlı ürünlerde de bulunur.
Bununla birlikte, bu gluten içeren tahıllar, diğer daha az belirgin gıdalarda da görülebilir:
- çorbalar
- soslar
- salata sosları
Gluten Zararları Nedir?
Gastroenteroloji ve Hepatoloji Uzman İncelemesinde 2017’de yayınlanan araştırmalar, glütenin çölyak hastalığı olmayan kişilerde bile bağırsak semptomlarına neden olabileceğini düşündürdü.
Bunlar:
- değiştirilmiş bağırsak fonksiyonu
- irritabl bağırsak sendromu (IBS)
- bağırsak mikrobiyom değişiklikleri
Aynı ekibin üyelerini içeren bir 2016 çalışması, NCGS semptomları olan bazı kişilerin glüten tüketirken sistemik bağışıklık aktivasyonu ve bağırsak hücrelerine zarar verdiğini ortaya koydu.
Gluten Faydaları Nedir?
Gluten en çok gıda tedarikimizde bol miktarda bulunan buğday ve buğday içeren gıdalarla ilişkilidir. Medyanın buğday ve glütene olan olumsuz ilgisi, bazı insanların sağlıklı bir diyetteki konumundan şüphe etmesine neden olmaktadır. Bu iddiaları destekleyecek çok az yayın var; aslında yayınlanan araştırma bunun tam tersini göstermektedir.
Çölyak hastalığı olmayan 100.000’den fazla katılımcının 2017 yılında yaptığı bir çalışmada, araştırmacılar uzun süreli diyet glüten tüketimi ile kalp hastalığı riski arasında bir ilişki bulamadılar. Aslında, bulgular ayrıca glütenden kaçınan çölyak olmayan bireylerin, tam tahıl tüketiminin azalması potansiyeli nedeniyle kalp hastalığı riskini artırabileceğini düşündürmektedir.
Birçok çalışma, tam tahıl tüketimini iyileştirilmiş sağlık sonuçlarıyla ilişkilendirmiştir. Örneğin, buğday dahil (günde 2-3 porsiyon) en fazla tam tahıl alımına sahip grupların, en düşük miktarlarda (günde 2 porsiyondan az) yiyen gruplarla karşılaştırıldığında, kalp hastalığı ve inme, tip gelişiminin önemli ölçüde daha düşük olduğu bulunmuştur.
Gluten ayrıca vücudumuzdaki “iyi” bakterileri besleyen prebiyotik olarak da hareket edebilir. Arabinoksilan oligosakkarit, kolondaki bifidobakterilerin aktivitesini uyardığı gösterilen buğday kepeği türetilmiş bir prebiyotik karbonhidrattır.
Bu bakteriler normalde sağlıklı bir insan bağırsağında bulunur. Miktarları veya aktivitelerindeki değişiklikler, enflamatuar bağırsak hastalığı, kolorektal kanser ve irritabl bağırsak sendromu gibi gastrointestinal hastalıklarla ilişkilendirilmiştir.
Kimler Glutensiz Diyet Uygulamalıdır?
Bir kişinin çeşitli sebeplerden dolayı glutensiz bir diyet uygulamaya ihtiyacı olabilir, bunlar :
Gluten Duyarlılığı:
Glutene duyarlı bir kişi, karında ağrı, şişkinlik, ishal, kabızlık, baş ağrısı ve gluten tüketiminden sonra yorgunluk yaşayabilir. Gluteni diyetten kaldırmak bu semptomları düzeltebilir.
Çölyak Hastalığı:
Glutene karşı hassasiyetin ince bağırsağa zarar verebileceği otoimmün bir hastalıktır. Çölyak hastalığı olan bazı kişilerde herhangi bir semptom görülmemekle birlikte, bu durum bağırsak hasarına, kötü beslenmeye ve fiziksel acıya yol açabilir.
Çölyak hastalığı olan bir kişi tamamen glutensiz bir diyet uygulamalıdır.
Diğer insanlar ayrıca kilo kaybı ya da diğer çeşitli sağlık nedenlerinden dolayı glutensiz bir diyet izlemeyi tercih ederler.
Bununla birlikte, çölyak hastalığı veya gluten alerjisi olmayan bazı kişiler bu şartlara sahip insanlara benzer belirtilerle karşılaşırlar. Bu, çölyak olmayan gluten duyarlılığı (NCGS) olarak bilinir.
Dünya Gastroenteroloji Dergisi’ne göre, NCGS depresyon ve anksiyete gibi bazı zihinsel bozuklukların yanı sıra bazı otoimmün bozukluklara da gluten tüketimi ile bağlanabilir, bunlar :
- Hashimoto Tiroiditi
- Romatolojik Hastalıklar
- Sedef Hastalığı
Çölyak hastalığı olmayan ancak irritabl bağırsak sendromu ve eozinofilik özofajit gibi diğer rahatsızlıkları olan kişiler gluteni önlemekten fayda sağlayabilirler.
Son zamanlarda yapılan araştırmalar, NCGS’nin bağışıklık yanıtına neden olan bağırsak hastalığı olabileceğini düşündürmektedir. Diğer çalışmalar, NCGS’nin bağırsak mikrobiyolojisindeki değişikliklerle ilgili bir şeye sahip olabileceğini veya genetik, çevresel ve patolojik nedenlere sahip olabileceğini göstermektedir.
MedicalNewsToday, Everything you need to know about gluten, 2018
Referanslar
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/mnfr.201700854
https://www.wjgnet.com/1007-9327/full/v24/i14/1521.htmLiu S, Stampfer MJ, Hu FB, et al. Whole-grain consumption and risk of coronary heart disease: results from the Nurses’ Health Study. Am J Clin Nutr. 1999;70:412-9.
Mellen PB, Walsh TF, Herrington DM. Whole grain intake and cardiovascular disease: a meta-analysis. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2008;18:283-90.
de Munter JS, Hu FB, Spiegelman D, Franz M, van Dam RM. Whole grain, bran, and germ intake and risk of type 2 diabetes: a prospective cohort study and systematic review. PLoS Med. 2007;4:e261.
Johnsen, N.F., et al. Whole-grain products and whole-grain types are associated with lower all-cause and cause-specific mortality in the Scandinavian HELGA cohort. British Journal of Nutrition, 114(4), 608-23.
Neyrinck, A.M., et al. Wheat-derived arabinoxylan oligosaccharides with prebiotic effect increase satietogenic gut peptides and reduce metabolic endotoxemia in diet-induced obese mice. Nutr Diabetes. 2012 Jan; 2(1): e28.
