Kafa travması nedir?
Kafa travması, beyninizin, kafatasınızın veya kafa derinizin zarar görmesidir. Bu hafif bir yumru veya çürükten travmatik bir beyin yaralanmasına kadar değişebilir. Sık görülen kafa yaralanmaları sarsıntıları, kafatası kırıklarını ve kafa derisi yaralarını içerir. Sonuçlar ve tedaviler, kafa travmanıza neyin sebep olduğuna ve ne kadar şiddetli olduğuna bağlı olarak büyük ölçüde değişir.
Kafa yaralanmaları kapalı veya açık olabilir. Kapalı kafa travması, kafanızı kırmayan herhangi bir yaralanmadır. Açık (delici) bir kafa travması, kafa derinizi ve kafatasını kıran ve beyninize giren bir şeydir.
Bir kafa travmasının ne kadar ciddi olduğunu sadece bakarak değerlendirmek zor olabilir. Bazı küçük kafa yaralanmalarında çok kanama olurken, bazı büyük yaralanmalarda hiç kanama olmaz. Tüm kafa travmalarını ciddiye almak ve doktor tarafından değerlendirilmelerini sağlamak önemlidir.
Kafa yaralanmasına ne neden olur?
Genel olarak, kafa travmaları kendilerine neyin neden olduğuna bağlı olarak iki kategoriye ayrılabilir. Ya kafaya gelen darbelerden dolayı kafa travmaları, sallanmadan dolayı kafa travmaları olabilir.
Sallamanın neden olduğu kafa yaralanmaları bebeklerde ve küçük çocuklarda en yaygın olanıdır, ancak şiddetli sarsıntı yaşadığınızda her zaman oluşabilir.
Kafaya yapılan darbelerden kaynaklanan kafa travmaları genellikle aşağıdakilerle ilişkilidir:
- motorlu taşıt kazaları
- düşme
- fiziksel saldırı
- sporla ilgili kazalar
Çoğu durumda, kafatasınız beyninizi ciddi zararlardan koruyacaktır. Bununla birlikte, kafa travmasına neden olacak kadar ciddi yaralanmalar, omurganın yaralanmasına da neden olabilir.
Başlıca kafa travması türleri nelerdir?
Hematom
Bir hematom, kan damarlarının dışındaki kanın toplanması veya pıhtılaşmasıdır. Beyinde bir hematom meydana gelirse çok ciddi olabilir. Pıhtılaşma kafatasınızın içinde basınç oluşmasına neden olabilir. Bu bilinç kaybına veya kalıcı beyin hasarına neden olabilir.
Kanama
Kanama kontrolsüz kanamadır. Beyninizin etrafındaki alanda, subaraknoid kanama adı verilen kanama veya intraserebral kanama adı verilen beyin dokusunda kanama olabilir .
Subaraknoid kanamalar sıklıkla baş ağrısı ve kusmaya neden olur. İntraserebral kanamanın ciddiyeti, ne kadar kanamanın olduğuna bağlıdır, ancak zamanla herhangi bir miktarda kan, basınç yükselmesine neden olabilir.
Sarsıntı
Beyin yaralanmasına neden olacak şekilde kafadaki etki şiddetli olduğunda bir sarsıntı meydana gelir. Beyninin, kafatasınızın sert duvarlarına veya ani hızlanma ve yavaşlamanın kuvvetlerine çarpması sonucu olduğu düşünülmektedir. Genel olarak konuşursak, bir beyin sarsıntısı ile ilişkili işlev kaybı geçicidir. Bununla birlikte, tekrarlanan sarsıntılar sonunda kalıcı hasara yol açabilir.
Ödem
Herhangi bir beyin hasarı ödem veya şişmeye neden olabilir. Birçok yaralanma çevre dokuların şişmesine neden olur, ancak beyninizde meydana geldiğinde daha ciddidir. Kafatasınız şişliği almak için gerilemez. Bu beyninizde basınç oluşmasına neden olur ve beyninizin kafatasınıza baskı yapmasına neden olur.
Kafatası kırığı
Vücudunuzdaki çoğu kemikten farklı olarak kafatasınızın kemik iliği yoktur. Bu kafatasını çok güçlü ve kırılması zorlaştırır. Kırık bir kafatası bir darbenin etkisini ememez, bu da beyninize zarar gelmesi olasılığını arttırır. Kafatası kırıkları hakkında daha fazla bilgi edinin.
Yaygın aksonal yaralanma
Yaygın bir aksonal yaralanma (saf yaralanma) kanamaya neden olmamakla birlikte beyin hücrelerine zarar veren beyin hasarıdır. Beyin hücrelerine verilen hasar, işlev görememelerine neden olur. Ayrıca şişmeye ve daha fazla hasara neden olabilir. Diğer beyin hasarı biçimleri kadar dışa görünmez olsa da, dağınık bir aksonal yaralanma en tehlikeli kafa travması türlerinden biridir. Kalıcı beyin hasarına ve hatta ölüme neden olabilir.
Kafa travmasının semptomları nelerdir?
Başınızın vücudunuzun diğer bölümlerinden daha fazla kan damarı vardır, bu nedenle beyninizin yüzeyinde veya beyninizin içindeki kanamalar kafa yaralanmalarında ciddi bir endişe kaynağıdır. Ancak, tüm kafa travmaları kanamaya neden olmaz.
Dikkat edilmesi gereken diğer semptomların farkında olmak önemlidir. Birçok ciddi beyin hasarı belirtisi hemen ortaya çıkmaz. Başınızı yaraladıktan sonra belirtilerinizi birkaç gün boyunca izlemeye devam etmelisiniz.
Küçük bir kafa travmasının sık görülen semptomları:
- baş ağrısı
- baş dönmesi
- eğirme hissi
- hafif karışıklık
- mide bulantısı
- kulaklarda geçici zil
Ağır kafa travması semptomları, küçük kafa travması semptomlarının çoğunu içerir. Ayrıca şunları içerebilir:
- bilinç kaybı
- nöbetler
- kusma
- denge ya da koordinasyon problemleri
- ciddi oryantasyon bozukluğu
- gözlere odaklanamama
- anormal göz hareketleri
- kas kontrolü kaybı
- kalıcı veya kötüleşen bir baş ağrısı
- hafıza kaybı
- ruh halindeki değişiklikler
- kulaktan veya burundan berrak sıvı sızıntısı
Bir kafa travması ne zaman tıbbi yardım gerektirir?
Kafa yaralanmaları hafife alınmamalıdır. Ciddi bir kafa travması belirtileri olduğunu düşünüyorsanız hemen doktorunuza görünün.
Özellikle, aşağıdakilerden herhangi birini yaşarsanız, her zaman acil tıbbi yardım almalısınız:
- bilinç kaybı
- karışıklık
- oryantasyon bozukluğu
Ya 112’i ya da yerel acil durum servislerini arayın ya da acil servise gidin. Yaralanma gerçekleştikten hemen sonra acil servise gitmeseniz bile, bir veya iki gün sonra hala belirtileriniz varsa yardım almalısınız.
Potansiyel olarak ciddi bir kafa travması durumunda, her zaman 112’i veya yerel acil durum servislerini aramalısınız. Hareket bazen kafa travmasını daha da kötüleştirebilir. Acil sağlık personeli, yaralı kişileri daha fazla hasara neden olmadan dikkatli bir şekilde taşımak için eğitilmiştir.
Bir kafa travması nasıl teşhis edilir?
Doktorunuzun kafa travmasını değerlendirmesinin ilk yollarından biri Glasgow Koma Skalası (GKS). GKS, zihinsel durumunuzu değerlendiren 15 puanlık bir testtir. Yüksek GKS skoru daha az ciddi bir yaralanmaya işaret eder.
Doktorunuzun yaralanma durumlarını bilmesi gerekecektir. Genellikle, kafa travması geçirdiyseniz, kazanın ayrıntılarını hatırlamazsınız. Mümkünse, kazaya tanık olmuş birisini yanınıza almalısınız. Doktorunuzun bilincini kaybettiğinizi ve ne kadar süre kalacağınızı tespit etmesi önemli olacaktır.
Doktorunuz ayrıca morarma ve şişlik de dahil olmak üzere travma belirtileri olup olmadığını araştırır. Ayrıca nörolojik muayene yaptırma ihtimaliniz de var. Bu muayene sırasında doktorunuz, kas kontrolünüzü ve gücünüzü, göz hareketlerinizi ve duyumunuzu diğer şeylerin yanında değerlendirerek sinir işlevinizi değerlendirir.
Görüntüleme testleri sıklıkla kafa yaralanmalarını teşhis etmek için kullanılır. BT taraması doktorunuzun kırık, kanama ve pıhtılaşma , beyin şişmesi ve diğer yapısal hasarların kanıtlarını aramasına yardımcı olacaktır. BT taramaları hızlı ve kesindir, bu nedenle tipik olarak alacağınız ilk görüntüleme tipidir. Ayrıca bir MRI taraması da alabilirsiniz. Bu, beynin daha ayrıntılı bir görünümünü sunabilir. Bir MRI taraması genellikle yalnızca kararlı durumda olduğunuzda sipariş edilir.
Bir kafa travması nasıl tedavi edilir?
Kafa yaralanmalarının tedavisi hem tipine hem de ciddiyetin şiddetine bağlıdır.
Küçük baş yaralanmalarında, genellikle yaralanma bölgesinde ağrıdan başka semptom yoktur. Bu durumlarda, ağrı için asetaminofen (Tylenol) almanız istenebilir.
İbuprofen (Advil) veya aspirin (Bayer) gibi steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) kullanmamalısınız. Bunlar kanamayı daha da kötüleştirebilir. Açık bir kesiminiz varsa, doktorunuz bunu kapatmak için dikiş veya zımba kullanabilir. Daha sonra bir bandajla örtecekler.
Yaralanmanız önemsiz görünse de, durumunun daha da kötüleşmemesini sağlamak için durumunuzu izlemelisiniz. Kafanı yaraladıktan sonra uyumamayacağın doğru değil. Ancak yeni semptomları kontrol etmek için iki saatte bir uyanmanız gerekir. Yeni veya kötüleşen semptomlar geliştirirseniz doktora geri dönmelisiniz.
Ciddi bir kafa travması varsa, hastaneye yatırılmanız gerekebilir. Hastanede aldığınız tedavi tanınıza bağlı olacaktır.
Şiddetli kafa yaralanmalarının tedavisi şunları içerebilir:
İlaç
Eğer ciddi bir beyin hasarı geçirdiyseniz, nöbet önleyici ilaçlar verilebilir. Yaralanmanızı takip eden haftada nöbet riski altındasınız.
Eğer beyniniz basınç oluşmasına neden olmuşsa, diüretikler verilebilir. Diüretikler daha fazla sıvı atmanıza neden olur. Bu, bazı baskıların hafifletilmesine yardımcı olabilir.
Eğer yaralanmanız çok ciddi ise, sizi uyarılmış komaya sokmak için ilaç verilebilir. Kan damarlarınız hasar görürse bu uygun bir tedavi olabilir. Komadayken beyniniz normalde olduğu kadar oksijen ve besin maddelerine ihtiyaç duymaz.
Cerrahi Tedavi
Beyninize daha fazla zarar gelmesini önlemek için acil ameliyat yapmanız gerekebilir. Örneğin, doktorunuzun ameliyat yapması gerekebilir:
- hematom çıkarmak
- kafatasını tamir etmek
- kafanızdaki baskının bir kısmını serbest bırakmak
Rehabilitasyon
Ciddi bir beyin hasarı geçirdiyseniz, beynin tam işlevini tekrar kazanması için rehabilitasyona ihtiyacınız olacak. Alacağınız rehabilitasyon türü, yaralanmanızın sonucu olarak hangi işlevleri kaybettiğinize bağlı olacaktır. Beyin hasarı geçirmiş insanların çoğu zaman hareketliliği ve konuşmayı tekrar kazanmak için yardıma ihtiyacı olacaktır.
Uzun vadede ne bekleniyor?
Bakış açısı, yaralanmanızın ciddiyetine bağlıdır. Küçük kafa travması geçiren çoğu insan kalıcı sonuçlarla karşılaşmaz. Ciddi kafa travması geçirmiş kişiler, kişilikleri, fiziksel yetenekleri ve düşünme yeteneklerinde kalıcı değişikliklerle karşılaşabilirler.
Çocukluk çağında ciddi kafa travmaları özellikle ilgili olabilir. Genellikle gelişen beyinlerin yaralanmalara duyarlı olduğu düşünülmektedir. Bu konuyla ilgili araştırmalar devam ediyor.
Sağlık ekibiniz, mümkün olduğunca iyileşme göstermenizi sağlamak için sizinle birlikte çalışacaktır.
Kaynaklar:
Mayo Kliniği Kadrosu. (2015). Kafa travması: İlk yardım.
Travmatik beyin hasarı. (2014).
Wilberger JE, vd. (Nd). Kafa yaralanmalarına genel bakış.
