Kan zehirlenmesi ciddi bir enfeksiyondur. Bakteriler kan dolaşımındayken oluşur. Adına rağmen, enfeksiyonun zehirle hiçbir ilgisi yoktur. Tıbbi bir terim olmasa da “kan zehirlenmesi” bakteriyemi, septisemi veya sepsisi tanımlamak için kullanılır.
Yine de, isim tehlikeli ve iyi bir nedenle geliyor. Sepsis ciddi, potansiyel olarak ölümcül bir enfeksiyondur. Kan zehirlenmesi hızla sepsise dönüşebilir. Kan zehirlenmesini tedavi etmek için hızlı tanı ve tedavi şarttır, ancak risk faktörlerinizi anlamak, durumu önlemenin ilk adımıdır.
Kan Zehirlenmesine Ne Sebep Olur?
Kan zehirlenmesi, vücudunuzun başka bir yerinde enfeksiyona neden olan bakteriler kan dolaşımınıza girdiğinde meydana gelir. Kanda bakteri bulunması bakteriyemi veya septisemi olarak adlandırılır. “Sepsisemi” ve “sepsis” terimleri, teknik olarak tamamen aynı olmasalar da, genellikle birbirinin yerine kullanılır. Kanınızda bakteri bulunması durumu olan septisemi, sepsise yol açabilir. Sepsis, tedavi edilmediği takdirde ciddi ve sıklıkla yaşamı tehdit eden bir enfeksiyon durumudur. Ancak herhangi bir enfeksiyon türü – ister bakteriyel, ister mantar veya viral olsun – sepsise neden olabilir. Bu bulaşıcı ajanların sepsis meydana getirmek için mutlaka bir kişinin kan dolaşımında olması gerekmez. Bu tür enfeksiyonlar en sık akciğerler, karın ve idrar yollarında görülür. Sepsis, enfeksiyon riskinin zaten daha yüksek olduğu hastaneye kaldırılan kişilerde daha sık görülür.
Bakteriler başka bir enfeksiyonla birlikte kan dolaşımınıza girdiğinde kan zehirlenmesi meydana geldiğinden, önce enfeksiyon geçirmeden sepsis geliştirmezsiniz. Sepsise neden olabilecek bazı yaygın enfeksiyon nedenleri şunlardır:
- mide enfeksiyonu
- enfekte bir böcek ısırığı
- diyaliz kateteri veya kemoterapi kateteri gibi medikal cihaz enfeksiyonu
- diş çekimi veya enfekte dişler
- cerrahi iyileşme sırasında kapalı bir yaranın bakterilere maruz kalması veya cerrahi bandajı yeterince sık değiştirmemek
- herhangi bir açık yaranın serbest radikallere maruz kalması
- ilaca dirençli bakterilerin neden olduğu enfeksiyon
- böbrek veya idrar yolu enfeksiyonu
- zatürre
- cilt enfeksiyonu
Kimler Kan Zehirlenmesi Riski Altındadır?
Bazı insanlar sepsise diğerlerinden daha duyarlıdır. Daha fazla risk altında olanlar şunlardır:
- HIV, AIDS veya lösemi gibi zayıf bağışıklık sistemi olan kişiler
- küçük çocuklar
- daha yaşlı yetişkinler
- eroin gibi damardan uyuşturucu kullanan kişiler
- kötü diş hijyeni olan insanlar
- kateter kullananlar
- yakın zamanda ameliyat veya diş ameliyatı geçirmiş kişiler
- hastane veya açık hava gibi bakteri veya virüslere yüksek oranda maruz kalan bir ortamda çalışanlar
Kan Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?
Kan zehirlenmesinin belirtileri şunlardır:
- titreme
- orta veya yüksek ateş
- zayıflık
- hızlı nefes alma
- artan kalp hızı veya çarpıntı
- cildin solgunluğu, özellikle yüzde
Bu semptomların bazıları grip veya diğer hastalıklarla ilişkilidir. Bununla birlikte, yakın zamanda ameliyat olduysanız veya bir yaradan iyileşiyorsanız, bu olası kan zehirlenmesi belirtilerini yaşadıktan hemen sonra doktorunuzu aramanız önemlidir. Kan zehirlenmesinin ileri belirtileri yaşamı tehdit edici olabilir ve şunları içerir:
- bilinç bulanıklığı, konfüzyon
- ciltte büyüyebilen ve büyük, mor bir çürük gibi görünen kırmızı lekeler
- şok
- idrar üretimi yok denecek kadar az
- organ yetmezliği
Kan zehirlenmesi solunum sıkıntısı sendromuna ve septik şoka neden olabilir. Durum hemen tedavi edilmezse, bu komplikasyonlar ölüme yol açabilir.
Kan Zehirlenmesi Nasıl Teşhis Edilir?
Kan zehirlenmesini kendi kendine teşhis etmek zordur çünkü belirtileri diğer durumlarınkilere benzemektedir. Septisemi olup olmadığını belirlemenin en iyi yolu bir doktora görünmektir. İlk olarak, doktorunuz vücut ısınızı ve kan basıncınızı kontrol etmeyi içeren bir fizik muayene yapacaktır.
Kan zehirlenmesinden şüpheleniliyorsa, doktorunuz bakteriyel enfeksiyon belirtileri aramak için testler yapacaktır. Septisemi bu testlerle çıkarılabilir:
- kan kültürü testi
- kan oksijen seviyeleri
- kan sayımı
- pıhtılaşma faktörü
- idrar kültürü dahil idrar testleri
- göğüs röntgeni
- elektrolit ve böbrek fonksiyon testleri
Ayrıca doktorunuz, elektrolit seviyelerindeki dengesizliklerin yanı sıra karaciğer veya böbrek fonksiyonu ile ilgili sorunlar görebilir. Bir cilt yaranız varsa, doktorunuz bakteri olup olmadığını kontrol etmek için sızan sıvılardan bir örnek alabilir. Önlem olarak doktorunuz bir görüntüleme taraması da isteyebilir. Bu testlerin tümü, vücudunuzun organlarındaki enfeksiyonu tespit etmeye yardımcı olabilir:
- röntgen
- CT tarama
- manyetik rezonans görüntüleme
- ultrason
Bakteriler varsa, ne tür olduklarını belirlemek, doktorunuzun enfeksiyonu temizlemek için hangi antibiyotiği reçete edeceğini belirlemesine yardımcı olacaktır.
Kan Zehirlenmesi Nasıl Tedavi Edilir?
Kan zehirlenmesinin acil tedavisi önemlidir çünkü enfeksiyon dokulara veya kalp kapakçıklarınıza hızla yayılabilir. Kan zehirlenmesi teşhisi konduğunuzda, muhtemelen bir hastanede yatarak tedavi göreceksiniz. Şok belirtileri gösteriyorsanız yoğun bakım ünitesine kabul edileceksiniz. Şok belirtileri şunları içerir:
- solgunluk
- hızlı, zayıf nabız
- hızlı, sığ solunum
- baş dönmesi veya bilinç kaybı
- düşük kan basıncı
Sağlıklı bir kan basıncını korumaya ve enfeksiyondan kurtulmaya yardımcı olmak için damardan oksijen ve sıvı da alabilirsiniz. Kan pıhtıları, hareketsiz hastalarda başka bir endişe kaynağıdır.
Sepsis, genellikle intravenöz yoldan hidrasyon ve enfeksiyona neden olan organizmayı hedef alan antibiyotiklerle tedavi edilir. Bazen düşük tansiyonu geçici olarak desteklemek için ilaçların kullanılması gerekebilir. Bu ilaçlara vazopressör denir. Sepsis, çoklu organ disfonksiyonuna neden olacak kadar şiddetliyse, o hastanın mekanik olarak ventile edilmesi gerekebilir veya böbrekleri başarısız olursa geçici olarak diyalize ihtiyacı olabilir.
Özet
Kan zehirlenmesi ölümcül bir durum olabilir. Mayo Clinic’e göre septik şok yüzde 50 ölüm oranına sahip. Tedavi başarılı olsa bile sepsis kalıcı hasara yol açabilir. Gelecekteki enfeksiyonlar için riskiniz de daha büyük olabilir.
Doktorunuzun tedavi planını ne kadar yakından takip ederseniz, tam iyileşme şansınız o kadar artar. Hastane yoğun bakım ünitesinde erken ve agresif tedavi, sepsisten kurtulma şansınızı artırır. Çoğu insan, kalıcı komplikasyon olmaksızın hafif sepsisten tamamen iyileşebilir. Doğru bakım ile bir veya iki hafta gibi kısa bir sürede kendinizi daha iyi hissedebilirsiniz. Bununla birlikte, şiddetli sepsisten kurtulursanız, ciddi komplikasyonlar geliştirme riskiniz vardır. Sepsisin bazı uzun vadeli yan etkileri şunlardır:
- olası kan pıhtıları
- ameliyat veya hayat kurtarıcı önlemler gerektiren organ yetmezliği
- etkilenen dokunun çıkarılmasını veya muhtemelen ampütasyon gerektiren doku ölümü (kangren)
Kan zehirlenmesini önlemenin en iyi yolu enfeksiyonları tedavi etmek ve önlemektir. Ayrıca uygun temizlik ve bandajlama ile herhangi bir açık yaranın enfeksiyon kapmasını önlemek de önemlidir.
Ameliyat olduysanız, doktorunuz enfeksiyonlara karşı ihtiyati tedbir olarak muhtemelen bir antibiyotik reçete edecektir. Enfeksiyonunuz olduğundan şüpheleniyorsanız dikkatli olmak ve doktorunuzu aramak en iyisidir. Enfeksiyona yatkınsanız bakteri, virüs veya mantarla karşılaşma olasılığınız olan yerlerden kaçının.
