Melatonin, ışıktaki değişikliklere yanıt olarak beynin salgıladığı doğal bir hormondur. Vücudun iç saatini düzenlemeye yardımcı olur ve uyku zamanının geldiğinin sinyalini verir. İnsanlar, uykuya teşvik etmek için doğal veya sentetik bir takviye olarak da alabilirler.
Melatonin Nedir?
Melatonin, vücuda uyku zamanının geldiğini söyleyen bir hormondur. Uyku problemi olmayan kişilerde vücut, sirkadiyen ritim denilen yaklaşık 24 saatlik bir iç saati takip eder.
Işık ve sıcaklıktaki değişiklikler vücuda ne zaman yorgun hissedeceğini söylemeye yardımcı olur. Beyin karanlık olduğunda melatonin salgılar, bu da melatoninin bu koşullarda uykuyu düzenlemeye yardımcı olduğunu düşündürür.
Işığa maruz kalmak melatonin üretimini engelleyebilir, bu nedenle karanlık bir odada uyumak önemlidir.
2015 yılında yapılan bir çalışmada, melatonin üretmelerini engelleyen nadir bir mutasyona sahip zebra balığı incelendi. Araştırmacılar zebra balıklarının karanlığa yeterince maruz kaldıklarından emin olsalar bile bu balıklar çok az uyumuştur.
Elde edilen bulgular dahilinde vücudun uyumasına yardımcı olmak için sadece ışıktaki değişikliklere değil, melatonine de bağlı olduğu görülmektedir.
Melatonin Hangi Durumlarda Kullanılabilir?
Uyku Bozuklukları
Doğal melatonin, vücudun uyku zamanının geldiğini bilmesini sağlar. Melatonin takviyeleri, uyku problemlerini tedavi etmede çeşitli başarılar elde etti.
Çalışmaların çoğu, melatoninin uyku süresini iyileştirmeye yardımcı olduğunu, uykuya dalma süresini azalttığını ve plaseboya kıyasla uyku kalitesini iyileştirdiğini öne sürdü .
Melatonin bazı uyku yardımcıları kadar etkili olmasa da diğer ilaçlardan daha az yan etkisi vardır.
Başka bir incelemede melatonin, jet lag olan kişilerde uyku ve uyanma saatlerindeki değişiklikleri önleme ve uykusuzluk çeken kişilerde uykuyu iyileştirme konusunda umut vaat etti.
Baş Ağrısı
Özellikle migren ve küme baş ağrıları için faydalı olabilir. Ancak baş ağrısı olan kişiler için hangi formülün ve dozun en iyi sonucu vereceği bilinmemektedir.
Kanser
Bazı klinik çalışmalar kolon, meme, böbrek, beyin ve akciğer kanseri vakalarında kişi kemoterapi ve radyasyon tedavisi ile birlikte aldığında melatoninin kanser tedavisini destekleyebileceğini düşündürmektedir.
Melatonin almak isteyen herkes, kanser tedavilerine müdahale etmeyeceğinden emin olmak için kanser doktoru veya onkoloğu ile tartışmalıdır.
Alzheimer Hastalığı
Melatonin seviyeleri yaşla birlikte azalır. Ancak bu azalma Alzheimer hastalığı olan kişilerde daha belirgindir. 2013 yılında yapılan bir araştırma, melatoninin Alzheimer ile ilişkili bilişsel gerilemeyi yavaşlattığını ortaya koydu.
Kulak Çınlaması
2014 yılında yapılan bir çalışmanın bulguları, melatoninin kulak çınlaması semptomlarını biraz iyileştirebileceğini öne sürdü. Bu etki, gelişmiş uyku veya melatoninin antioksidan özelliklerinden kaynaklanabilir.
Radyoaktiviteden Korunma
Radyasyon tedavisi birçok kanser türünün tedavisinde önemli bir rol oynar. Ancak toksiktir ve ciddi yan etkilere neden olabilir. Radyasyonun neden olduğu hasarın çoğu, serbest radikaller adı verilen zararlı maddelerden kaynaklanmaktadır.
Melatonin, serbest radikallerin zararlı etkileriyle savaşmaya yardımcı olan bir antioksidandır, ayrıca antikanser etkileri vardır. Yapılan bazı araştırmalar kanser tedavisi sırasında radyasyon tedavisi gören kişilere fayda sağlayabileceğini düşündürmektedir.
Melatonin Nasıl Çalışır?
- Melatonin takviyeleri, vücutları bu hormonu yeterince üretmeyen kişilerde melatonin seviyelerini artırarak uykuyu iyileştirebilir.
- Bu takviyeler, yeterli melatonin üreten, ancak yine de başka nedenlerle uyumak için mücadele eden kişilerde uykuyu iyileştirebilir.
- Melatonin, vücudun karanlığa nasıl tepki verdiğini değiştirerek, gece uyku hali ritmine girmesine yardımcı olur.
- Bilgisayar ve televizyon ekranlarından gelen ışık da dahil olmak üzere geceleri ışığa maruz kalmak vücudun doğal melatonin üretimini baskılayabilir ve uykuyu bozabilir.
- Aynı şekilde gece çalıştıkları için gündüz uyuyan kişiler de uyku zamanı geldiğinde melatonin üretemeyebilirler. Melatonin takviyeleri bu etkiyi önlemeye yardımcı olabilir.
Melatonin Kullanımında Dozajlama Nasıl Olmalıdır?
Melatonin için ideal dozaj kişiden kişiye değişir. Vücut ağırlığı , metabolizma ve genel sağlık gibi çeşitli faktörler de vücudun melatonine tepki verme şeklini etkileyebilir.
Tipik bir melatonin dozu 1 mg ve 5 mg arasındadır. Yatmadan yaklaşık bir saat önce almak en iyisidir.
İnsanlar düşük bir dozla başlamayı ve herhangi bir olumsuz yan etki aramayı deneyebilir. Daha sonra gerekirse, uykuları düzelene kadar dozu kademeli olarak artırabilirler. Doktor daha yüksek bir doz önermedikçe 5 mg’dan fazla almamak önemlidir.
Dozaj Tablosu
Yan Etkiler
Ortaya çıkan yan etkiler hafif olmakla birlikte,
- baş ağrısı
- mide bulantısı
- baş dönmesi
- uyuşukluk şeklinde sıralanabilir.
- Melatonin fetüs veya yenidoğan üzerinde daha ciddi etkilere sahip olabileceğinden, hamile veya emziren kadınlar kullanmadan önce doktorlarına danışmalıdır.
- Melatonin doğal bir kimyasal olmasına rağmen, onu diğer ilaçlarla aynı şekilde tedavi etmek önemlidir. Melatoninin, etkinliklerini azaltarak, olumsuz yan etkileri tetikleyerek veya vücudun ilacı metabolize etme şeklini değiştirerek diğer ilaçlarla zararlı bir şekilde etkileşime girmesi mümkündür. Başka ilaçları alan kişiler melatonin denemeden önce bir doktorla konuşmalıdır.
- Herhangi bir ilaçta olduğu gibi, alerjik reaksiyon mümkündür. Takviyelere alerjik reaksiyon öyküsü olan kişiler melatoninden kaçınmalıdır.
- Kaşıntı veya kurdeşen gibi alerjik reaksiyon belirtileri fark eden herkes bir doktora başvurmalıdır.
Melatonin Gıdaların İçerisinde Yer Alır mı?
Bilim adamları birkaç gıda içerisinde melatonin keşfetti. Bazı gıdalar diğerlerinden daha fazla melatonin içermektedir. Bu hormonda yüksek gıdalar yemek, kandaki melatonin seviyesini artırarak sağlık yararları sağlayabilir.
Kuruyemişler, özellikle antep fıstığı, bitkisel gıdalar arasında en yüksek melatonin konsantrasyonunu içerir. Yumurta ve balık da bu hormonun iyi kaynaklarıdır.
Yüksek melatonin seviyelerine sahip diğer yiyecekler şunlardır:
- Üzüm
- Ekşi kiraz
- Çilek
- Domates
- Biber
- Mantar
Etkileşimler
Bazı insanlar, aşağıdakiler de dahil olmak üzere melatoninden kaçınmalıdır:
- Kan basıncını düşürmek için kan sulandırıcı kullanımında
- Diyabet olma durumunda
- Nöbet bozukluğu varsa
- Geçmişte melatonine karşı alerjik reaksiyon geçirilmişse
- Organ nakli sonrasında olduğu gibi bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar alıyorsa
- Hemofili gibi bir kanama bozukluğunu varsa
- Bunama varsa
- Depresyon
- Benzodiazepinler, kodein, alkol veya barbitüratlar gibi uyuşukluğa neden olan diğer ilaçlar kullanılıyorsa
Melatonin ve Alkol İlişkisi
Alkol, melatonin de dahil olmak üzere birçok ilaç ve takviyenin etkinliğini etkileyebilir.
Alkol içmek melatoninin etkinliğini azaltabilir. Bunun nedeni kısmen, araştırmaların gösterdiği gibi, alkolün vücuttaki melatonin seviyelerini düşürebilmesi olabilmektedir.
Melatonin Alışkanlık Oluşturur mu?
Ulusal Uyku Vakfı’na göre uzmanlar, melatoninin kısa vadede bağımlılık yaptığına inanmıyor. Diğer uyku ilaçlarından farklı olarak, insanlar kullanmayı bıraktığında yoksunluk belirtileri ile karşı karşıya gelmemektedir.
Bununla birlikte, bilim adamlarının bu uyku yardımının alışkanlık oluşturmadığını doğrulamak için daha uzun vadeli araştırmalar yapmaları germektedir.
Bazı insanlar uyumak için melatonine bağımlı hale gelir. Bu takviyeyi almayı bıraktıklarında uykuya dalmakta zorlandıklarını görebilirler.
Herhangi bir takviyede olduğu gibi, insanlar melatonin almadan önce doktorlarına danışmalıdır. Bir doktordan tavsiye almak, melatonin ve diğer ilaçlar arasındaki olumsuz etkileri, bağımlılığı ve olası etkileşimleri önlemeye yardımcı olabilir.
Kediotu Köküne Karşı Melatonin
Kediotu kökü başka bir doğal uyku yardımcısıdır. Kaygıyı azaltmaya ve vücudu rahatlatmaya yardımcı olabilir.
Kediotu kökü, antik Yunan ve Roma döneminden beri bitkisel ilaçlarda rol oynamış olsa da, bunun etkili olduğunu kanıtlayacak çok az kanıt vardır.
Araştırmalar, kediotu kökünün uykusuzluk ve diğer uyku bozukluklarına yardımcı olup olmadığı konusunda karışık sonuçlar verdi. Etkileri hakkında herhangi bir gerçek sonuç çıkarmak zor olmuştur.
Jet gecikmesi gibi vücudun iç saati ile ilgili kısa süreli uyku sorunları için melatonin kediotu kökü yerine tercih edilir.
Ambien’e Karşı Melatonin
Zolpidem (Ambien), uykusuzluğu yönetmek için kısa süreli reçeteli bir ilaçtır. Çalışmalarda, Ambien uykuya dalmak için geçen süreyi azaltmaya yardımcı olduğu ayrıca uyku süresini arttırdığı ve insanların gece boyunca uyanma sayısını azalttığı tespit edilmiştir.
2019 yılında yapılan bir çalışmada, melatonin ve Ambien, insanların hastanede kaldıkları süre boyunca uyumalarına yardımcı olmada benzer şekilde etkili bulunmuştur. Her iki uyku ilacının da sersemlik ve baş ağrısı gibi benzer yan etkileri bulunmaktadır.
Ambien, uyurgezerlik ve uykudayken araba kullanma gibi anormal davranışlara neden olabileceğine dair bir uyarı taşımaktadır. Yaşlı yetişkinlerde önce melatonini denemek daha iyidir. Melatonin işe yaramazsa, insanlar Ambien gibi bir ilacı deneyebilir.
Melaton’in Uzun Dönem Etkileri Nelerdir?
Kısa vadede kullanıldığında melatonin güvenli görünmektedir. Bununla birlikte, uzun vadeli etkileri hala belirsizdir. Çalışmalar uzun süre kullanmanın herhangi bir soruna neden olup olmadığını henüz belirleyememiştir.
Çocuklar için melatoninin uzun vadeli güvenliği büyük önem taşımaktadır. Araştırmacılar, uzun vadeli gelişimi, ergenliğin başlangıcını ve etkilerini ve büyümenin diğer yönlerini etkileyip etkilemediğini henüz bilmemektedir.
Özet
Melatonin, insan vücudunda çoğunu henüz anlayamadığımız birçok işleve sahiptir. Birçok insan için melatonin, uyku için reçeteli ilaçlara etkili bir alternatiftir. Bununla birlikte, insanlar melatonini diğer ilaçlarla aynı şekilde tedavi etmeli ve yan etkileri dikkatle izlemelidir.
Ayrıca melatoninin bazı hastalıkların tedavisinde de faydalı olabileceği görülüyor. Zamanla, tam potansiyeli daha belirgin hale gelebilir.
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.
MedicalNewsToday. All you need to know about melatonin, 2020.
MedicalNewsToday.Melatonin for sleep: What to know, 2019
