Pazartesi, Şubat 17, 2025

Bunlara da göz atın

İlgili içerikler

Obezite ve Kanser İlişkisi

Obezite veya şişmanlık nedir?

Prof. Dr. Korhan Taviloğlu bizler için obezite ve kanser ilişkisini cevapladı.

Aşırı miktarda ve sağlıksız yağ birikimi olması durumuna obezite ve bu kişilere obez veya şişman denir. Obezitenin değerlendirilmesi için vücut kitle indeksi (VKİ) veya body mass index (BMİ) olarak adlandırılan, boy ve ağırlığın özel bir formül ile oranlanması sistemi kullanılır. Günümüzde erişkinlerin yaklaşık 1/3’ünde obezite veya şişmanlık görülmektedir. 6-19 yaş arasındaki çocuk ve ergenlerde % 15 oranında obezite görülür.

Vücut kitle indeksi (VKİ) nasıl değerlendirilir?

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) sınıflaması

< 18.5Zayıf
18.5-24.9Sağlıklı
25-29.9Fazla kilolu
30 – 40Obez
> 40Süper (morbid) obez

2008 yılı Dünya Sağlık Örgütü (WHO) istatistiklerine göre, dünya genelinde 1.5 milyar fazla kilolu, 500 milyonunun ise obez olduğu saptanmıştır. Aynı yıl, dünya genelinde 12.7 milyon kanser olgusu belirlenmiş ve 7.6 milyon kanser ölümü gerçekleşmiştir.

Obezite veya şişmanlık neden olur?

Fazla gıda tüketimi, aşırı kalorili ve yağdan zengin gıdaların tüketimi, hareketsiz ve spordan uzak yaşam obeziteye uygun zemini hazırlar.

Obezite veya şişmanlık ile kanserin ilişkisi var mıdır?

Obezite yada şişmanlık ile kanser hastalığının bilimsel kanıtlar eşliğinde, doğrudan ilişkili olduğu bilinmektedir. Calle ve ark. 2003 yılı ABD istatistiklerine göre, obezite ile erkeklerde % 52 oranında ve kadınlarda ise % 62 oranında kanser riskinin arttığı belirlenmiştir. Aynı çalışmada, kansere bağlı ölümlerin % 15-30’unun obezite ile ilgisi olduğunun üzerinde durulmuştur. Özellikle; rahim kanseri, bağırsak kanseri, meme kanseri, böbrek kanseri ve yemek borusu kanserinin hareketsizlik, obezite veya şişmanlık ile % 25-30 oranında ilişkili olduğu bilinmektedir. Bazı çalışmalarda, yumurtalık kanseri, safra kesesi kanseri ve pankreas kanseri ile şişmanlık arasında da ilişki belirlenmiştir. Östrojen, projesteron, androjen ve insülin gibi hormonların ani değişikliklerinin kansere karşı eğilimi arttırdığı düşünülmektedir. Renehan ve ark. 2008 yılında gerçekleştirdikleri çalışmalarında: obezite ile erkeklerde yemek borusu kanserinin 1.5 kat, tiroid kanserinin 1.3 kat, bağırsak kanserinin 1.2 kat; kadınlarda ise rahim kanserinin 1.6 kat, safra kesesi kanserinin 1.6 kat, yemek borusu kanserinin 1.5 kat arttırdığını yayınlamışlardır.

Obezite veya şişmanlık ile meme kanserinin ilişkisi var mıdır?

Meme kanserinin ağırlıklı olarak kalıtsal yolla edinildiği sanılmasına karşın, meme kanseri olan kadınların % 95’inde BRCA1 ve BRCA2 genlerinin etken olmadığı bilinmektedir. Obez yada şişman kişilerde, özellikle menapoz sonrasındaki dönemde meme kanseri riski yaklaşık 1.5 kat artmaktadır. Bu risk artışı, östrojen hormonu seviyelerinin şişman veya obez kişilerde, kilolu olmayanlara göre % 50-100 oranda daha yüksek olmasına bağlanmıştır. Obez veya şişman kadınlarda meme kanseri, meme dokusunun daha yoğun ve iri olmasına bağlı olarak kilolu olmayan kadınlara oranla daha ileri evrelerde belirlenmektedir. Menapoz öncesi döneminde yumurtalıklar tarafından üretilen östrojen hormonu, menapoz ile birlikte yumurtalıkların devre dışı kalması ile birlikte yağ dokusu tarafından üretilir. Menapoz için hormon kullanan kadınlarda meme kanseri riski biraz daha azalmaktadır. Menapoz döneminde yumurtalıkta östrojen (kadınlık) hormonu salgılanması biter. Alınan kilolar sonucu artan yağ kütlesi, östrojen hormonu üretiminde rol alır ve bu da meme kanseri riskini arttırır. Suzuki ve ark. 2013 yılında, 36,164 Japon kadın üzerinde yaptıkları araştırmalarında, vücut kitle indeksi (VKİ) 24’ün üzerinde olan kadınlarda meme kanseri riskinin belirgin şekilde arttığı sonucuna varmışlardır. Benzer şekilde Wang ve ark, 1992-2002 döneminde Çin’de obezitenin % 20’den % 30’a yükseldiğini ve meme kanseri olgularının % 55’inin VKİ 24’ün üzerinde olduğunu belirlemişlerdir.

Obezite veya şişmanlık ile rahim kanserinin ilişkisi var mıdır?

Obez yada şişman kişilerde, rahim kanseri riskinin, kilolu olmayan kadınlara göre, 2-4 kat arttığı bilinmekte ve bu durumdan yüksek östrojen ve insülin seviyeleri sorumlu tutulmaktadır. Rahim kanseri vakalarının % 40’ının obez yada şişman kişilerde görüldüğü bilinmektedir.

Obezite veya şişmanlık ile bağırsak kanserinin ilişkisi var mıdır?

Obez yada şişman erkeklerde, bağırsak kanseri riskinin arttığı bilinmektedir.
Meme kanseri ve rahim kanserinden farklı olarak, kadınlardaki yüksek östrojen seviyeleri bağırsak kanseri açısından koruyucu olmaktadır. Karın bölgesindeki yağlanmanın, bağırsak kanseri riskini arttırdığı bilinmektedir. Kadınlarda yağlanma daha çok kalçalarda olmasına karşın, erkeklerde yağlanmanın daha çok karın bölgesinde olduğu bilinmektedir. Giovannucci ve ark. obezite ile bağırsak kanseri riskinin 1.5 kat arttığını bildirmişlerdir.

Obezite veya şişmanlık ile böbrek kanserinin ilişkisi var mıdır?

Obez yada şişman kişilerde, kilolu olmayanlara göre böbrek kanseri riskinin 2-4 kat veya % 35’den fazla arttığı çeşitli çalışmalarla bilinmektedir.

Obezite veya şişmanlık ile yemek borusu kanserinin ilişkisi var mıdır?

Obez yada şişman kişilerde, kilolu olmayanlara göre yemek borusu (özofagus) kanseri riskinin arttığı bilinmektedir. Burada etken olarak obez kişilerde gastro-özofageal reflü hastalığının daha sık olması suçlanmakta ve yemek borusuna geri tepen mide asidinin bu kansere zemin hazırladığı düşünülmektedir.

Obezite veya şişmanlık ile safra kesesi kanserinin ilişkisi var mıdır?

Obez yada şişman kişilerde, kilolu olmayanlara göre safra kesesi kanseri riskinin arttığı bilinmektedir. Burada etken olarak obez kişilerde safra kesesi taşı oranının daha fazla olması gösterilmektedir. Welzel ve ark. 2011 yılına ait çalışmasında, obezite ile karaciğer kanseri ve safra kesesi kanseri riskinin 2.1 kat arttığı vurgulanmıştır.

Obez veya şişman kişilerde zayıflama ile kanser riski azalır mı?

Obez yada şişman kişilerde, zayıflama ile kanser riskinin azaldığına dair yeterli bilimsel kanıt yoktur. Aşırı kilolu veya şişman hastaların yaklaşık % 5-10’luk bir zayıflamaya gitmelerinin dahi sağlık açısından belirgin katkılar sağladığı bilinmektedir.

Spor yapma ile kanser riski azalır mı?

Haftada 3-4 kez yürüyüş, bağırsak kanseri riskini azaltabilmektedir. Menapoza girmiş kadınlarda günde yarım saat yürüyüş ile meme kanseririskinin % 20 azaldığı gösterilmiştir. Chao ve ark. çalışmasında, düzenli olarak her gün bir saat spor yapan kişilerin 7 yıl boyunca izlemi sonucunda, bağırsak kanseri riskinin % 55 oranında ve rektum kanserinin % 30 oranında azaldığı saptanmıştır. Harriss ve ark. benzer şekilde, düzenli spor yapma sonucunda erkeklerde % 20 ve kadınlarda % 14 oranında kanser riskinin azaldığını bildirmişlerdir. Yine bu çalışmada, vücut kitle indeksinin 5 puan artmasının ise, kanser riskini arttırdığı rapor edilmiştir.

Türkiye’de obezite veya şişmanlık artıyor mu?

Evet, son yıllarda ülkemizde obezite veya şişmanlık giderek artmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2012 yılı verilerine göre, ülkemiz nüfusunun % 35’i fazla kilolu ve % 17’si obez belirlenmiştir. Ülkemizde erişkinlerde diyabet oranı % 9 (6.9 milyon) ve yüksek tansiyon (hipertansiyon) oranı % 26 (12.7 milyon) olarak belirlenmiştir. Yine 2012 yılı istatistiklerine göre, 15 ve daha yukarı yaştaki nüfusun % 16,9’u obez ve % 33’ü fazla kilolu olarak belirlenmiştir. Erkeklerde obezite oranı % 50,5 iken kadınlarda % 49,4 olarak belirlendi. Buna karşın fazla kiloluk oranı erkeklerde % 37.3 ve kadınlarda % 28.4 olarak belirlenmiştir.

2006 yılında İstanbul’da “Avrupa obezite ile mücadele Bakanlar Konferansı” düzenlenmiş ve “Avrupa obezite ile mücadele belgesi’’ imzalanarak obezitenin evrensel bir sağlık problemi olduğuna dikkat çekilmiş, 2006 yılında T.C. Sağlık Bakanlığı’nda, Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığı kurulmuştur. Ülkemizde “Obezite (Şişmanlık) ile Mücadele ve Kontrol Programı (2010-2014)” hazırlanmış ve T.C. Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı gibi Bakanlıklar ve gıda sektörü gibi paydaş kurumlarla işbirliği içinde planlamalar yapıldığı belirtilmektedir.

Dünyada obezite veya şişmanlık artıyor mu?

Evet, OECD ülkelerinde, 1996-2003 yılları arasındaki dönemde, 15 yaş ve üzeri nüfusta vücut kitle indeksi (VKİ) oranı 30’un üzerindeki nüfusun oranlarına bakıldığında obezitenin giderek yaygınlaştığı anlaşılabilir.

Ülke15 yaş üzeri nüfusta VKİ 30’un üzerindeki nüfus %’si
Japonya3.2
İtalya8.5
Fransa9.4
Almanya12.9
Türkiye17.0
Macaristan18.8
Yunanistan21.9
İngiltere23.0
Meksika24.2
ABD30.6

Obezite veya şişmanlık, hayati tehlike yaratır mı?

Obez yada şişman kişilerde, yaşam tehdit altına girmektedir. Bu konuda yaygın olarak kullanılan sistemlerden olan Edmonton Obezite Sınıflama Sistemi (EOSS) ile skorun artması ile birlikte ölüm riski doğduğu bilinmektedir.

Evre 0: obeziteye bağlı risk faktörü (tansiyon, şeker sorunu) yok

Evre 1: obeziteye bağlı hafif risk faktörlerinin (sınırda yüksek tansiyon, açlık şekerinin bozukluğu, karaciğer enzimlerinin yüksekliği) ve belirtilerin (nefes darlığı, eklem ağrıları, halsizlik) bulunması

Evre 2: obeziteye bağlı kronik hastalıkların (yüksek tansiyon, tip II şeker hastalığı, uyku apnesi, eklem bozuklukları, reflü hastalığı, polikistik over sendromu, kaygı bozukluğu) varlığı

Evre 3: obeziteye bağlı organ bozukluklarının (kalp enfarktüsü, kalp yetersizliği, şeker hastalığına bağlı gelişen komplikasyonlar, ileri eklem bozuklukları ve yaşamı kısıtlayıcı hastalıklar) varlığı

Evre 4: obeziteye bağlı şiddetli organ bozukluklarının varlığı

2011 yılında Raj Padwal ve ark. 20 yaş üzerindeki 8,143 hasta üzerinde yaptıkları çalışmada 1988-1994 ve 1999-2004 dönemlerini karşılaştırmışlardır. 1988-1994 döneminde nüfusun % 77’sinin Evre 1-2 obez sınıfına girerken, 1999-2004 döneminde nüfusun % 90’ının obez sınıfına girdiği belirlenmiştir. Evre 2-3 olan obez hastaların Evre 0-1’e göre belirgin şekilde yüksek oranda ölüm riski taşıdıkları belirlenmiştir.

Anahtar kelimeler: obes, obesite, şişman, şişmanlık, kanser, vücut kitle indeksi, body mass index, VKİ, BMI, fazla kilolu, rahim kanseri, bağırsak kanseri, meme kanseri, böbrek kanseri, yemek borusu kanseri, safra kesesi kanseri, yumurtalık kanseri, Edmonton Obesite Sınıflama Sistemi, obesite oranı, şişmanlık oranı

Prof. Dr. Korhan Taviloğlu, Obezite ve Kanser, 2017

Kaynaklar
1. Bähr I, Goritz V, Doberstein H, et al. Diet-induced obesity is associated with an impaired NK cell function and an increased colon cancer incidence. J Nutr Metab 2017;2017:4297025. doi: 10.1155/2017/4297025.
2. Zheng J, Zhao M, Li J, et al. Obesity-associated digestive cancers: A review of mechanisms and interventions. Tumour Biol 2017; 39 (3):1010428317695020.
3. Berstein LM. Body mass and cancer: genetics, endocrinology… and more. Future Sci OA 2017 Jan 20;3(1):FSO170. doi: 10.4155/fsoa-2016-0090.
4. Cifarelli V, Hursting SD. Obesity, diabetes and cancer: A mechanistic perspective. Int J Diabetol Vasc Dis Res 2015;2015(Suppl 4). doi: 10.19070/2328-353X-SI04001. Epub 2015 Sep 28.
5. Suzuki S, Kojima M, Tokudome S, et al. Obesity/weight gain and breast cancer risk: findings from the Japan collaborative cohort study for the evaluation of cancer risk. J Epidemiol 2013; 23 (2): 139-145.
6. Tuominen I, Al-Rabadi L, Stavrakis D, et al. Diet-induced obesity promotes colon tumor development in azoxymethane-treated mice. PLoS One 2013; 8 (4):e60939. doi: 10.1371/journal.pone.0060939. Epub 2013 Apr 3.
7. Suzuki S, Kojima M, Tokudome S, et al. Obesity/weight gain and breast cancer risk: findings from the Japan collaborative cohort study for the evaluation of cancer risk. J Epidemiol 2013; 23 (2): 139-145.
8. Ma Y, Yang Y, Wang F, et al. Obesity and risk of colorectal cancer: a systematic review of prospective studies. PLoS One 2013; 8 (1): e53916. doi: 10.1371/journal.pone.0053916. Epub 2013 Jan 17.
9. Dubois V, Delort L, Billard H, et al. Breast cancer and obesity: in vitro interferences between adipokines and proangiogenic features and/or antitumor therapies? PLoS One. 2013;8(3):e58541. doi: 10.1371/journal.pone.0058541. Epub 2013 Mar 15.
10. Wang XL, Jia CX, Liu LY, et al. Obesity, diabetes mellitus, and the risk of female breast cancer in Eastern China. World J Surg Oncol 2013 Mar 16;11:71. doi: 10.1186/1477-7819-11-71.
11. Aleksandrova K, Nimptsch K, Pischon T. Influence of Obesity and Related Metabolic Alterations on Colorectal Cancer Risk. Curr Nutr Rep 2013; 2 (1): 1-9.
12. Rohan TE, Heo M, Choi L, et al. Body fat and breast cancer risk in postmenopausal women: a longitudinal study. J Cancer Epidemiol 2013; 2013: 754815. doi: 10.1155/2013/754815. Epub 2013 Apr 7.
13. Okwan-Duodu D, Umpierrez GE, Brawley OW, et al. Obesity-driven inflammation and cancer risk: role of myeloid derived suppressor cells and alternately activated macrophages. Am J Cancer Res 2013; 3 (1): 21-33.
14. Parsi MA. Obesity and cholangiocarcinoma. World J Gastroenterol 2013; 19 (4):457-462.
15. Vucenik I, Stains JP. Obesity and cancer risk: evidence, mechanisms, and recommendations. Ann N Y Acad Sci 2012; 1271: 37-43.
16. Hursting SD, Dunlap SM. Obesity, metabolic dysregulation, and cancer: a growing concern and an inflammatory (and microenvironmental) issue. Ann N Y Acad Sci. 2012; 1271: 82-87.
17. Seewaldt VL. Cancer: Destiny from density. Nature 2012; 490 (7421): 490-491.
18. Flegal KM, Carroll MD, Kit BK, et al. Prevalence of obesity and trends in the distribution of body mass index among US adults, 1999–2010. J Am Med Assoc 2012; 307: 491-497.
19. Bittner Fagan H, Sifri R, Wender R, et al. Weight status and perception of colorectal cancer risk. J Am Board Fam Med 2012; 25 (6): 792-797.
20. Fujihara S, Mori H, Kobara H, et al. Metabolic syndrome, obesity, and gastrointestinal cancer. Gastroenterol Res Pract 2012; 2012: 483623. doi: 10.1155/2012/483623. Epub 2012 Dec 11.
21. Jemal A, Bray F, Center MM, et al. Global cancer statistics. CA Cancer J Clin 2011; 61: 69–90.
22. Gribovskaja-Rupp I, Kosinski L, Ludwig KA. Obesity and colorectal cancer. Clin Colon Rectal Surg 2011; 24 (4): 229-243.
23. Welzel TM, Graubard BI, Zeuzem S, et al. Metabolic syndrome increases the risk of primary liver cancer in the United States: a study in the SEER-medicare database. Hepatology 2011; 54 (2): 463-471.
24. Hursting SD, Berger NA. Energy balance, host- related factors, and cancer. J. Clin Oncology 2010; 28: 4058-4065.
25. Pelucchi C, Negri E, Talamini R, et al. Metabolic syndrome is associated with colorectal cancer in men. Eur J Cancer 2010; 46 (10): 1866-1872.
26. Harriss DJ, Atkinson G, George K, et al; C-CLEAR group. Lifestyle factors and colorectal cancer risk (1): systematic review and meta-analysis of associations with body mass index. Colorectal Dis 2009; 11 (6): 547-563.
27. Renehan AG, Tyson M, Egger M, et al. Body-mass index and incidence of cancer: a systematic review and meta-analysis of prospective observational studies. Lancet 2008; 371: 569-578.
28. Chao A, Connell CJ, Jacobs EJ, et al. Amount, type, and timing of recreational physical activity in relation to colon and rectal cancer in older adults: the Cancer Prevention Study II Nutrition Cohort. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2004; 13 (12): 2187–2195.
29. Calle EE, Rodriguez C, Walker-Thurmond K, et al. Overweight, obesity, and mortality from cancer in a prospectively studied cohort of U.S. adults. N Engl J Med 2003; 348: 1625-1638.
30. Calle EE, Rodriguez C, Walker-Thurmond K, et al. Overweight, obesity, and mortality from cancer in a prospectively studied cohort of U.S. Adults. N Eng J Med 2003; 348 (17): 1625-1638.
31. World Cancer Research Fund/ American Institute for Cancer Research, 2007. Food, Nutrition, Physical Activity, and the Prevention of Cancer: A Global Perspective. AICR. Washington, DC.
32. Ford ES, Giles WH, Dietz WH. Prevalence of the metabolic syndrome among US adults. Findings from the Third National Health and Nutrition Examination Survey. JAMA 2002; 287 (3): 356–359.
33. Giovannucci E, Rimm EB, Ascherio A, et al. Alcohol, low-methionine-low- folate diets, and risk of colon cancer in men. Journal of the National Cancer Institute 1995; 87 (4): 265–273.

Popüler Gönderiler