Genel Bakış
Parkinson hastalığı ilerleyici bir nörolojik hastalıktır. İlk işaretler hareket ile ilgili problemlerdir.
Vücudun düzgün ve koordine kas hareketleri, beyindeki dopamin adı verilen bir madde ile mümkün olmaktadır. Dopamin , beynin “önemli nigra” adı verilen bir kısmında üretilir.
Parkinson’da, önemli nigra hücreleri ölmeye başlar. Bu olduğunda, dopamin seviyeleri azalır. Yüzde 60 ila 80 oranında düştüklerinde , Parkinson semptomları görünmeye başlar.
Halen, kronik olan ve zamanla kötüleşen bir hastalık olan Parkinson hastalığının tedavisi yoktur. ABD’de her yıl 50.000’den fazla yeni vaka rapor edilmektedir. Ancak Parkinson sık sık yanlış tanı konduğundan, daha da fazlası olabilir.
Parkinson komplikasyonlarının Amerika Birleşik Devletleri’nde
Parkinson hastalığının semptomları
Parkinson hastalığının erken semptomlarından bazıları birkaç yıl boyunca motor problemlerden önce gelebilir. Bu en eski işaretler şunları içerir:
- koku alma kabiliyetinde azalma (anosmi)
- kabızlık
- küçük, dar el yazısı
- ses değişiklikleri
- durma duruş
Görülen dört ana motor problemi:
- titreme (istirahatte meydana gelen sallanma)
- yavaş hareketler
- kolların, bacakların ve gövdenin sertliği
- denge ve düşme eğilimi olan sorunlar
İkincil belirtiler şunlardır:
- boş yüz ifadesi
- yürürken takılma eğilimi
- boğuk, düşük sesli konuşma
- yanıp sönme ve yutma azalması
- geriye düşme eğilimi
- yürürken sallanan kolda azalma
Diğer, daha şiddetli belirtiler arasında şunlar olabilir:
- cildin yağlı kısımlarında, seboreik dermatit olarak bilinen lapa lapa beyaz veya sarı pullar
- ciddi bir cilt kanseri türü olan melanom riskinde artış
- canlı rüyalar, konuşma ve uyku sırasında hareket dahil uyku bozuklukları
- depresyon
- kaygı
- halüsinasyonlar
- psikoz
- dikkat ve hafıza ile ilgili sorunlar
- görsel-mekansal ilişkilerde zorluk
Parkinson hastalığının erken belirtileri tanınmayabilir. Vücudunuz, sizi bu zorluklarla karşılaşmadan yıllar önce hareket bozukluğu konusunda uyarmaya çalışabilir.
Parkinson hastalığının nedenleri
Parkinson’un kesin nedeni bilinmemektedir. Hem genetik hem de çevresel bileşenlere sahip olabilir. Bazı bilim adamları, virüslerin Parkinson’u da tetikleyebileceğini düşünüyor.
Düşük seviyelerde dopamin ve dopamini düzenleyen bir madde olan norepinefrin, Parkinson ile ilişkilendirilmiştir.
Lewy cisim denilen anormal proteinler de Parkinson hastalarının beyninde bulunmuştur. Bilim adamları Lewy cisimlerinin Parkinson gelişiminde ne gibi rol oynadığını bilmiyorlar.
Bilinen bir neden olmasa da, araştırma, durumu geliştirme olasılığı daha yüksek olan insan gruplarını belirledi. Bunlar şunları içerir:
- Cinsiyet: Erkekler Parkinson hastası kadınlardan bir buçuk kat daha muhtemeldir.
- Irk: Beyazların Parkinson hastaları Afrika kökenli Amerikalılardan veya Asyalılardan daha muhtemeldir.
- Yaş: Parkinson genellikle 50 ila 60 yaşları arasında görülür. Sadece vakaların yüzde 5-10’unda 40 yaşından önce ortaya çıkar.
- Aile öyküsü: Parkinson hastalığına yakın aile üyeleri olan kişilerin de Parkinson hastalığına yakalanma olasılığı daha yüksektir.
- Toksinler: Bazı toksinlere maruz kalmak Parkinson hastalığı riskini artırabilir.
- Kafa travması: Kafa travması yaşayan kişilerin Parkinson hastalığına yakalanma olasılığı daha yüksektir.
Her yıl araştırmacılar insanların neden Parkinson’u geliştirdiklerini anlamaya çalışıyorlar. Neyin keşfedildiği ve Parkinson’un risk faktörleri hakkında bilinenler hakkında daha fazla bilgi edinin.
Parkinson hastalığı aşamaları
Parkinson hastalığı ilerleyici bir hastalıktır. Bu durumun belirtileri genellikle zamanla kötüleşir anlamına gelir.
Birçok doktor aşamalarını sınıflandırmak için Hoehn ve Yahr ölçeğini kullanır. Bu ölçek semptomları beş aşamaya ayırır ve sağlık uzmanlarının hastalık belirtileri ve semptomlarının ne kadar gelişmiş olduğunu bilmelerine yardımcı olur.
Aşama 1
Aşama 1 Parkinson en hafif şeklidir. O kadar hafiftir ki, aslında, göze çarpan semptomlarla karşılaşmayabilirsiniz. Günlük hayatınıza ve görevlerinize henüz müdahale etmeyebilirler.
Belirtileriniz varsa, bunlar vücudunuzun bir tarafından izole edilebilir.
Aşama 2
1. aşamadan 2. aşamaya geçiş, aylar hatta yıllar sürebilir. Her insanın deneyimi farklı olacaktır.
Bu ılımlı aşamada gibi belirtilerle karşılaşabilirsiniz:
- kas sertliği
- titreme
- yüz ifadelerinde değişiklikler
- titreyen
Kas sertliği günlük görevleri zorlaştırabilir, bu da sizi tamamlamanızın ne kadar süreceğini uzatır. Ancak, bu aşamada, denge problemleri yaşama olasılığınız düşük.
Belirtiler vücudun her iki tarafında da ortaya çıkabilir. Duruş, yürüyüş ve yüz ifadelerindeki değişiklikler daha belirgin olabilir.
Aşama 3
Bu orta aşamada belirtiler bir dönüm noktasına ulaşır. Yeni semptomlar yaşama ihtimaliniz olmasa da, daha belirgin olabilirler. Ayrıca, günlük işlerinizin tümüne müdahale edebilirler.
Hareketler belirgin şekilde yavaşlar ve bu da faaliyetleri yavaşlatır. Denge sorunları da daha önemli hale gelir, bu nedenle düşüşler daha yaygındır. Ancak 3. aşamadaki Parkinson hastaları genellikle bağımsızlıklarını koruyabilir ve fazla yardım almadan etkinliklerini tamamlayabilirler.
Aşama 4
3. aşamadan 4. aşamaya ilerleme, önemli değişikliklere neden olur. Bu noktada, bir yürüteç veya yardımcı cihaz olmadan ayakta durmakta büyük zorluk yaşayacaksınız.
Reaksiyonlar ve kas hareketleri de önemli ölçüde yavaşlar. Yalnız yaşamak güvenli olmayabilir, muhtemelen tehlikeli olabilir.
Aşama 5
Bu en ileri aşamada, şiddetli belirtiler 24 saat yardımın yapılmasını zorunlu kılmaktadır. İmkansız olmasa bile ayakta durmak zor olacak. Tekerlekli sandalye gerekebilir.
Ayrıca, bu aşamada, Parkinson hastası kişilerde kafa karışıklığı, sanrılar ve halüsinasyonlar görülebilir. Hastalığın bu komplikasyonları daha sonraki aşamalarda başlayabilir.
Bu en yaygın Parkinson hastalığı evre sistemidir, ancak Parkinson için alternatif evreleme sistemleri kullanılır .
Parkinson hastalığının teşhisi
Parkinson tanısında özel bir test yok. Teşhis sağlık öyküsüne, fiziksel ve nörolojik bir muayenenin yanı sıra belirti ve semptomların gözden geçirilmesine dayanarak yapılır.
CAT taraması veya MRI gibi görüntüleme testleri, diğer koşulları ekarte etmek için kullanılabilir. Bir dopamin taşıyıcı (DAT) taraması da kullanılabilir. Bu testler Parkinson hastalığını onaylamazken, diğer koşulları ekarte etmede yardımcı olabilir ve doktorun teşhisini destekleyebilir.
Parkinson hastalığı için tedaviler
Parkinson tedavisi, yaşam tarzı değişikliklerinin, ilaçların ve tedavilerin kombinasyonuna dayanır.
Yeterli dinlenme, egzersiz ve dengeli bir diyet önemlidir. Konuşma terapisi, mesleki terapi ve fizik tedavi de iletişimi ve kişisel bakımı geliştirmeye yardımcı olabilir.
Neredeyse tüm durumlarda, hastalıkla ilişkili çeşitli fiziksel ve zihinsel sağlık semptomlarının kontrolüne yardımcı olmak için ilaç tedavisi gerekecektir.
Parkinson hastalığının tedavisinde kullanılan ilaçlar ve ilaçlar
Parkinson hastalığını tedavi etmek için çeşitli ilaçlar kullanılabilir.
Levodopa
Levodopa Parkinson için en yaygın tedavi yöntemidir. Dopamin takviyesi için yardımcı olur.
Vakaların yaklaşık yüzde 75’i levodopaya cevap verir, ancak tüm semptomlar düzelmez. Levodopa genellikle karbidopa ile birlikte verilir.
Karbidopa, levodopa bozulmasını geciktirmekte ve bu da kan-beyin bariyerinde levodopa mevcudiyetini arttırmaktadır.
Dopamin agonistleri
Dopamin agonistleri, beyinde dopaminin etkisini taklit edebilir. Levodopadan daha az etkilidirler, ancak levodopa daha az etkili olduğunda köprü ilaçları olarak yararlı olabilirler.
Bu sınıftaki ilaçlar arasında bromokriptin, pramipeksol ve ropinirol bulunur.
Antikolinerjikler
Antikolinerjikler parasempatik sinir sistemini bloke etmek için kullanılır. Sertlik konusunda yardımcı olabilirler.
Benztropin (Cogentin) ve triheksifenidil, Parkinson tedavisinde kullanılan antikolinerjiklerdir.
Amantadin (Simetrel)
Amantadin (Symmetrel) karbidopa-levodopa ile birlikte kullanılabilir. Bir glutamat bloke edici ilaçtır (NMDA). Levodopa yan etkisi olabilecek istemsiz hareketler (diskinezi) için kısa süreli rahatlama sağlar.
COMT inhibitörleri
Katekol O-metiltransferaz (COMT) inhibitörleri levodopa etkisini uzatır. Entakapon (Comtan) ve tolcapone (Tasmar), COMT inhibitörlerinin örnekleridir.
Tolcapone karaciğerde hasara neden olabilir. Genellikle diğer tedavilere cevap vermeyen insanlar için saklanır.
Ectacapone karaciğere zarar vermez.
Stalevo, ectacapone ve carbidopa-levodopa’yı bir hapda birleştiren bir ilaçtır.
MAO B inhibitörleri
MAO B inhibitörleri, monoamin oksidaz B enzimini inhibe eder. Bu enzim beyindeki dopamini parçalamaktadır. Selegilin (Eldepryl) ve rasagilin (Azilect), MAO B inhibitörlerinin örnekleridir.
MAO B inhibitörleri ile başka bir ilaç almadan önce doktorunuzla konuşun. Aşağıdakiler dahil birçok ilaçla etkileşime girebilirler:
- antidepresanlar
- siprofloksasin
- sarı kantaron
- bazı narkotik
Zamanla, Parkinson ilaçlarının etkinliği düşebilir. Son aşamada Parkinson hastalığına göre, bazı ilaçların yan etkileri faydalardan ağır basabilir. Ancak yine de semptomların yeterli kontrolünü sağlayabilirler.
Parkinson ameliyatı
Cerrahi müdahaleler ilaç, tedavi ve yaşam tarzı değişikliklerine cevap vermeyen kişilere ayrılmıştır.
Parkinson hastalığını tedavi etmek için iki ana tip cerrahi kullanılmaktadır:
Derin beyin uyarımı
Derin beyin stimülasyonu sırasında (DBS) , cerrahlar beynin belirli bölgelerine elektrotları yerleştirir. Elektrotlara bağlı bir jeneratör, semptomları azaltmaya yardımcı olmak için bakliyat gönderir.
Pompa teslim terapi
Ocak 2015’te, ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), Duopa adı verilen pompalı tedaviyi onayladı .
Pompa, levodopa ve karbidopa kombinasyonunu sunar. Pompayı kullanmak için, doktorunuzun pompayı ince bağırsağın yanına yerleştirmek için cerrahi bir prosedür yapması gerekir.
Parkinson prognozu
Parkinson hastalığının komplikasyonları yaşam kalitesini ve prognozu büyük ölçüde azaltabilir. Örneğin, Parkinson hastaları, akciğerlerde ve bacaklarda kanın pıhtılaşmasının yanı sıra tehlikeli düşmeler yaşayabilir. Bu komplikasyonlar ölümcül olabilir.
Doğru tedavi prognozunuzu iyileştirir ve yaşam beklentisini artırır.
Parkinson hastalığının ilerlemesini yavaşlatmak mümkün olmayabilir, ancak mümkün olan en iyi yaşam kalitesine sahip olmanın önündeki engelleri ve komplikasyonları aşmak için çalışabilirsiniz.
Parkinson önleme
Doktorlar ve araştırmacılar, Parkinson hastalığına neyin neden olduğunu anlamıyor. Ayrıca her insanda neden farklı şekilde ilerlediğinden emin değiller. Bu yüzden hastalığı nasıl önleyebileceğiniz belli değil.
Araştırmacılar her yıl Parkinson’un neden oluştuğunu ve bunu önlemek için neler yapılabileceğini araştırıyor.
Ailenizde Parkinson öyküsü varsa, genetik test yapmayı düşünebilirsiniz. Bazı genler Parkinson’a bağlandı. Ancak, bu gen mutasyonlarına sahip olmanın, kesinlikle hastalığı geliştireceğiniz anlamına gelmediğini bilmek önemlidir.
Genetik testlerin riskleri ve faydaları hakkında doktorunuzla konuşun.
Parkinson kalıtım
Araştırmacılar, hem genlerinizin hem de çevrenin, Parkinson’u alıp almamanızda rol oynayabileceğine inanıyor. Bununla birlikte, etkilerinin ne kadar büyük olabileceği bilinmemektedir. Vakaların çoğu, belirgin bir aile öyküsü olmayan insanlarda görülür.
Parkinsonun kalıtsal vakaları nadirdir. Ebeveynlerin Parkinson hastalarını geçmesi nadirdir.
Ulusal Sağlık Enstitüleri’ne göre, Parkinson hastalarının yalnızca yüzde 15’inde hastalığın aile öyküsü vardır. Diğer genetik faktörlerin Parkinson hastalığına yakalanma riskinizi etkileyebileceğini görün.
Parkinson demansı
Parkinson demansı, Parkinson hastalığının bir komplikasyonudur. İnsanların akıl yürütme, düşünme ve problem çözme konusunda zorluklar geliştirmelerine neden olur. Oldukça yaygın – Parkinson hastalarının yüzde 50 ila 80’i bir miktar demans yaşayacak.
Parkinson hastalığı demansının belirtileri şunlardır:
- depresyon
- uyku bozuklukları
- hezeyanlar
- karışıklık
- halüsinasyonlar
- ruh hali
- konuşma bozukluğu
- iştahta değişiklikler
- enerji seviyesindeki değişiklikler
Parkinson hastalığı, beyindeki kimyasal alıcı hücreleri tahrip eder. Zamanla, bu dramatik değişikliklere, semptomlara ve komplikasyonlara neden olabilir.
Bazı kişilerin Parkinson hastalığı demansı gelişme olasılığı daha yüksektir. Durum için risk faktörleri şunları içerir:
- Cinsiyet: Erkeklerin geliştirmesi daha olasıdır.
- Yaş: Yaşlandıkça risk artar.
- Mevcut bilişsel bozukluk: Bir Parkinson tanısından önce hafıza ve ruh hali sorunlarınız varsa, bunama riskiniz daha yüksek olabilir.
- Şiddetli Parkinson semptomları: Sert kaslar ve yürüme zorluğu gibi ciddi motor bozukluklarınız varsa, Parkinson hastalığı demansı için daha fazla risk altında olabilirsiniz.
Şu anda, Parkinson hastalığı demansının tedavisi yoktur. Bunun yerine, bir doktor diğer semptomların tedavisine odaklanacaktır.
Bazen diğer demans türleri için kullanılan ilaçlar yardımcı olabilir. Bu tür demansın belirtileri ve semptomları ve nasıl teşhis edilebileceği hakkında daha fazla bilgi edinin.
Parkinson’un yaşam beklentisi
Parkinson hastalığı ölümcül değildir. Bununla birlikte, Parkinson hastalığına bağlı komplikasyonlar, hastalığı olan kişilerin ömrünü kısaltabilir.
Parkinson hastalığına sahip olmak, kişinin düşme, kan pıhtılaşması, akciğer enfeksiyonları ve akciğerlerdeki tıkanmalar gibi hayati tehlike oluşturan komplikasyon riskini artırır. Bu komplikasyonlar ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Ölümcül bile olabilirler.
Parkinson hastalığının yaşam süresini ne kadar azalttığı açık değildir. Bir çalışma, Parkinson tanısı almış yaklaşık 140.000 kişinin 6 yıllık sağkalım oranlarına baktı. Bu altı yıllık sürede, Parkinson hastalarının
Dahası, çalışma, çalışmadaki kişilerin
Parkinson hastalığı olan insanlar için sağkalım oranını etkileyen faktörler ve erken ölümü nasıl önleyebileceğiniz hakkında daha fazla bilgi edinin.
Parkinson egzersizleri
Parkinson genellikle günlük aktivitelerle ilgili sorunlara neden olur. Ancak, çok basit egzersizler ve germe işlemleri, daha güvenli bir şekilde dolaşmanıza ve yürümenize yardımcı olabilir.
Yürümeyi geliştirmek
- Dikkatli yürüyün
- Kendinizi hızlandırın – çok hızlı hareket etmemeye çalışın.
- Topuk ilk önce yere çarpsın.
- Duruşunuzu kontrol edin ve dik durun. Bu daha az karıştırmanıza yardımcı olacaktır.
Düşmeyi önlemek için
- Geri gitmeyn
- Yürürken bir şey taşımamaya çalışın.
- Eğilmekten ve uzanmaktan kaçının.
- Gevşek kilim gibi evinizdeki tüm açılma tehlikelerini giderin.
Giyinirken
- Hazırlanmak için kendinize bol zaman tanıyın. Acele etmekten kaçının.
- Giymesi ve çıkarması kolay giysiler seçin.
- Düğmeler yerine Velcro ile öğeleri kullanmayı deneyin.
- Elastik bel bantlarıyla pantolon ve etek giymeyi deneyin. Bunlar düğmelerden ve fermuarlardan daha kolay olabilir.
Yoga, kas inşa etmek, hareket kabiliyetini artırmak ve esnekliği arttırmak için hedeflenmiş kas hareketini kullanır. Parkinson hastaları, yoganın bazı etkilenen uzuvlardaki titremelerin kontrolüne yardımcı olduğunu bile fark edebilir. Parkinson hastalığının semptomlarını hafifletmek için bu 10 yoga pozunu deneyin.
Parkinson diyeti
Parkinson tanısı alan kişiler için diyet günlük yaşamda önemli bir rol oynayabilir. İlerlemeyi tedavi etmeyecek veya önleyemeyecek olsa da, sağlıklı bir diyetin bazı önemli etkileri olabilir.
Parkinson, beyindeki dopamin seviyelerinin azalmasının sonucudur. Hormon seviyelerini gıdalarla doğal olarak artırabilirsiniz.
Aynı şekilde, belirli besinlere odaklanan sağlıklı bir diyet bazı semptomları azaltabilir ve hastalığın ilerlemesini önleyebilir. Bu yiyecekler şunları içerir:
Antioksidanlar
Bu maddelerdeki yiyecekler oksidatif stresi ve beyine zarar gelmesini önler. Antioksidan bakımından zengin yiyecekler arasında fındık, çilek ve geceleyin sebzeler bulunur.
Bakla
Bu limon yeşili fasulye, bazı Parkinson ilaçlarında kullanılanla aynı içerik olan levodopa içerir.
Omega 3
Bu kalp ve beyin sağlığına zararlı somon, istiridye, keten tohumu ve bazı fasulyelerdeki yağlar beyninizin zarar görmesini önleyebilir.
Bu faydalı yiyeceklerin daha fazlasını yemenin yanı sıra, süt ve doymuş yağlardan da kaçınmak isteyebilirsiniz. Bu besin grupları, Parkinson için riskinizi artırabilir veya ilerlemeyi hızlandırabilir.
Bu yiyeceklerin beyninizi nasıl etkilediği ve Parkinson hastalığının semptomlarını iyileştirmek için diyetinizde değiştirebileceğiniz diğer şeyleri hakkında daha fazla bilgi edinin.
Parkinson ve dopamin
Parkinson hastalığı nörodejeneratif bir hastalıktır. Beyindeki dopamin üreten nöronları (dopaminerjik) etkiler. Dopamin bir beyin kimyasal ve nörotransmitteridir. Beyin etrafına ve vücuda elektrik sinyalleri göndermeye yardımcı olur.
Hastalık, bu hücrelerin dopamin yapmasını önler ve beynin dopamini ne kadar iyi kullanabileceğini bozabilir. Zamanla, hücreler tamamen ölecek. Dopamindeki düşüş genellikle kademelidir. Bu yüzden semptomlar ilerliyor ya da yavaşça kötüleşiyor.
Parkinson ilaçlarının çoğu dopaminerjik ilaçlardır. Dopamin seviyesini arttırmayı veya beyinde daha etkili olmasını amaçlamaktadırlar.
Parkinson’a karşı MS
İlk bakışta, Parkinson hastalığı ve multipl skleroz (MS) çok benzer görünebilir. Her ikisi de merkezi sinir sistemini etkiler ve birçok benzer semptom üretebilirler.
Bunlar şunları içerir:
- titreme
- konuşma bozukluğu
- zayıf denge ve istikrarsızlık
- hareket ve yürüme değişiklikleri
- kas zayıflığı veya kas koordinasyonu kaybı
Ancak iki koşul çok farklı. Önemli farklılıklar şunlardır:
Neden
MS, otoimmün bir hastalıktır. Parkinson, beyindeki dopamin seviyelerinin azalmasının sonucudur.
Yaş
MS öncelikle genç bireyleri etkiler. Ortalama tanı yaşı 20 ile 50 arasındadır. Parkinson, 60 yaş üstü insanlarda daha yaygındır.
Semptomlar
MS’li insanlar baş ağrısı, işitme kaybı, ağrı ve çift görme gibi sorunları yaşarlar . Parkinson nihayetinde kas sertliği ve yürüme zorluğu, zayıf duruş, kas kontrolü kaybı, halüsinasyonlar ve demansa neden olabilir.
Olağandışı belirtiler gösteriyorsanız, doktorunuz tanı koyarken bu iki durumu da göz önüne alabilir. Görüntüleme testleri ve kan testleri, iki durumu birbirinden ayırt etmeye yardımcı olabilir.
Kaynaklar:
Aaseth J ve ark. (2018). Parkinson hastalığında ilerlemenin önlenmesi. DOI:
Mayo Kliniği Kadrosu. (2018). Parkinson hastalığı.
Ölümler: 2016 yılı için nihai veriler. (2018).
Parkinson hastalığı. (2019).
Parkinson hastalığı. (2018).
Parkinson hastalığı. (2018).
Willis AW ve diğ. (2012). Parkinson hastalığı olan hastalarda sağkalımın tahmin edicileri.
