Parkinson ve Alzheimer, beyin hastalıklarıdır. Beyindeki hasar, sinir hücrelerinin nasıl çalıştığını etkileyerek hareket, biliş ve davranış değişikliklerine yol açar.
Parkinson Hastalığı
Ulusal Yaşlanma Enstitüsü, Parkinson’un beynin substantia nigra adı verilen bir bölümünde dopamin üreten sinir hücrelerini etkilediğini belirtmektedir. Sinir hücrelerinin ölümü veya bozulması, dopamin üretiminde hareketi etkileyen bir azalmaya yol açmaktadır.
Parkinson, kan basıncı, sindirim ve terleme gibi işlevleri düzenleyen diğer nörotransmitterleri de etkileyebilir.
Sinir uçlarının kaybı, norepinefrini azaltır, bu da yorgunluk ve kan basıncındaki değişiklikler dahil olmak üzere Parkinson semptomlarına yol açabilmektedir.
Alzheimer Hastalığı
Alzheimer hastalığı aynı zamanda nörodejeneratif bir hastalıktır ve yaşlı erişkinlerde en sık görülen bunama türüdür.
Alzheimer’da, beyindeki sinir hücreleri arasında plak oluşturmak için beta-amiloid adı verilen bir protein türü birikir.
Tau adı verilen bir protein de birikir ve sinir hücrelerinin içinde dolaşan iplikler oluşturur. Bu nörofibriler yumaklar, sinir hücrelerinin birbirleriyle iletişim kurma şeklini bozar.
Sağlıklı sinir hücreleri, diğer sinir hücreleriyle olan bağlantılarını kaybeder ve düzgün çalışmayı bırakır veya ölür.
Alzheimer’daki beyin hasarı, beynin anıları oluşturmakla ilgili alanları olan hipokampus ve entorinal kortekste başlar. Alzheimer ilerledikçe, hasar daha fazla beyin bölgesini etkileyebilir ve bazen beyin atrofisi veya beynin küçülmesi meydana gelebilir.
İlişki
Parkinson ve Alzheimer bazı benzer semptomları ve risk faktörlerini paylaşsa da, Parkinson ve Alzheimer arasında bir bağlantı ya da birinin diğerine yol açabileceğine dair herhangi bir kanıt yok gibi görünmektedir.
Karşılaştırma Tablosu
İnsanlar, kendileri veya bir aile üyesi, Parkinson hastalığının veya Alzheimer hastalığının ilk belirtilerini geliştirmeye başladığında, farkı söylemekte zorlanabilirler.
Başlangıçta, her iki durum da insanların kendileri değillermiş gibi hissetmelerine ve düşüncelerinde daha az keskin ve hareketlerinde daha yavaş olmalarına neden olabilir.
Belirtiler
Parkinson ve Alzheimer hastalığı olan kişilerde aşağıdaki belirtiler görülebilir:
Parkinson
Parkinson semptomları zamanla yavaş yavaş gelişir. İlerleme hızı bireyler arasında değişir.
Ana semptomlar hareketi etkilemektedir:
- ellerde, kollarda, bacaklarda, çenede veya kafada titreme
- uzuvların ve üst vücudun sertliği
- azalmış yüz ifadesi
- yavaş hareket
- düşmelere neden olabilecek azalmış denge ve koordinasyon
Diğer semptomlar hareketle ilgili olmayabilir, örneğin:
- depresyon
- yutma, çiğneme veya konuşma ile ilgili sorunlar
- idrar sorunları
- kabızlık
- cilt sorunları
- uyku bozukluğu
Parkinson herkesi etkileyebilir, ancak kadınlardan kabaca %50 daha fazla erkeği etkiler.
Alzheimer
Alzheimer’ın ilk belirtileri şunları içerebilir:
- hafıza sorunları
- kelime bulma zorluğu
- vizyon ve mekansal farkındalık ile ilgili sorunlar
- bozulmuş muhakeme veya yargı
- kolayca kaybolmak
- günlük görevleri yerine getirmek daha uzun sürmesi
- parayı idare etme veya faturaları ödeme zorluğu
- tekrar eden sorular
- davranış veya kişilikteki değişiklikler
Hastalık ilerledikçe, insanlar aşağıdaki semptomları geliştirebilir:
- kokuları veya sesleri doğru bir şekilde tanımlayamamak
- kötüleşen hafıza kaybı ve kafa karışıklığı
- aile ve arkadaşlar gibi tanıdık yüzleri tanımakta zorluk
- yeni şeyler öğrenememek veya yeni durumlarla baş edememek
- giyinmek gibi birden fazla adımı içeren günlük görevleri yerine getirememek
- sanrılar veya paranoya
- dürtüsel davranış
Şiddetli Alzheimer’da, bir kişi iletişim kurma ve bakıcılara bağımlı olma yeteneğinden yoksun olabilir.
Başlangıç Yaşı ve İlerleme
Başlangıç yaşı ve durumun nasıl ilerlediği iki hastalık arasında değişmektedir.
Parkinson
Parkinson, Alzheimer’dan daha erken, genellikle 60 yaş civarında başlayabilir.
İnsanların yaklaşık %5-10’u 50 yaşından önce erken başlangıçlı Parkinson geliştirmektedir.
Parkinson’un ilerlemesi bireyler arasında değişebilmektedir. Parkinson semptomları yavaş yavaş gelişme ve zamanla kötüleşme eğilimindedir. İnsanlar, Parkinson ilerledikçe yürümeyi veya konuşmayı daha zor bulabilir.
Alzheimer
Çoğu durumda, Alzheimer hastaları ilk olarak yaklaşık 65 yaşında semptomlar geliştirir.
60 yaşından önce semptomlar geliştidiğinde, sağlık uzmanları bunu erken başlangıçlı Alzheimer olarak adlandırır. Ancak bu durum daha az yaygındır.
Ulusal Yaşlanma Enstitüsü’ne göre, aşağıdaki aşamalar Alzheimer’ın ilerlemesini işaret etmektedir:
- Hafif: Bilişsel güçlükleri olan kişiler bu aşamada tanı alabilir.
- Orta: Hastalık hafızayı, akıl yürütmeyi ve duyusal işlemeyi etkiler.
- Şiddetli: Beyin dokusu küçülebilir ve insanlar yemek yemeyi bırakabilir.
Nedenler ve Risk Faktörleri
Aşağıdakiler Parkinson ve Alzheimer için nedenler ve risk faktörleridir.
Parkinson
Ulusal Yaşlanma Enstitüsüne göre, Parkinson bazı durumlarda kalıtsal olabilir. Genetik mutasyonlar nedeniyle oluşabilir. Bununla birlikte, tipik olarak, Parkinson rastgele oluşur.
Parkinson, toksinlere maruz kalma veya kafa travması dahil olmak üzere genetik ve çevresel faktörler nedeniyle gelişebilir.
Parkinson için risk faktörleri şunları içermektedir:
- travmatik beyin hasarı
- çevresel faktörlerden veya genetikten kaynaklanabilecek ikamet alanı
- araştırmacıların daha fazla kanıta ihtiyacı olmasına rağmen, belirli metallere maruz kalma
- trikloretilen ve poliklorlu bifeniller gibi çözücülere maruz kalma
- paraquat gibi pestisitlere ve herbisitlere maruz kalma
- 60 yaşın üzerinde olmak
Parkinson, erkekleri kadınlardan daha sık etkilemektedir.
Alzheimer
Araştırmacılar Alzheimer’ın kesin nedeninden hala emin değiller, ancak bunun nedeni çevresel, yaşam tarzı ve genetik faktörlerin bir kombinasyonu olabilir.
Erken başlangıçlı Alzheimer, genetik bir mutasyona bağlı olabilir.
Alzheimer için risk faktörleri şunları içerir:
- yaşlılık
- ailede Alzheimer öyküsü
- genetik
- travmatik beyin hasarı
- kalp hastalığı, diyabet, felç, yüksek tansiyon veya yüksek kolesterol gibi kardiyovasküler durumlar.
Alzheimer Derneği’ne göre, Afrikalı Amerikalıların Alzheimer ve diğer demans türlerine sahip olma olasılığı beyaz Amerikalılardan yaklaşık iki kat daha fazladır.
Hispanik insanlar, beyaz insanlardan Alzheimer veya başka bir demans türüne sahip olma olasılığı bir buçuk kat daha fazladır.
Bununla birlikte, Afrikalı Amerikalılar ve Hispanik insanların tanı alma olasılıkları daha düşüktür ve tanı tipik olarak demansın daha sonraki aşamalarına ulaştığında ortaya çıkmaktadır.
Yüksek tansiyon ve diyabet gibi Alzheimer için şüpheli risk faktörleri, Afrika kökenli Amerikalı ve Hispanik topluluklarda daha yaygındır.
Tedavi
Her durum için tedavi seçenekleri şunları içerir:
Parkinson
Bazı ilaçlar dopamin düzeylerini artırmaya, beyin kimyasallarını etkilemeye ve motor olmayan semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.
Parkinson için yaygın olarak kullanılan bir ilaç, dopamin seviyelerinin değiştirilmesine yardımcı olan levodopa veya L-dopa’dır. İnsanlar yan etkileri azaltmaya yardımcı olmak için aynı anda karbidopa adı verilen başka bir ilacı alabilirler. Başka birçok ilaç da bulunmaktadır.
Birçok insan fiziksel veya mesleki terapiye sahiptir, diyet tavsiyesi için bir beslenme uzmanına veya diyetisyene başvurur veya kas gücünü ve dengesini artırmak için egzersizler yapar.
İlaç etkili değilse, derin beyin stimülasyonu hareketle ilgili semptomların hafifletilmesine yardımcı olabilir. Ancak, bu yaygın bir tedavi şekli değildir.
Derin beyin stimülasyonu, göğüsteki elektrikli bir cihaza bağlanan elektrotları beyne implante eden bir cerrahı içerir. Derin beyin stimülasyonu beyni uyarır ve titreme ve hareket kaybı gibi semptomların hafifletilmesine yardımcı olur.
Alzheimer
Alzheimer tedavisi, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya ve semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.
Bir sağlık uzmanı, nörotransmitterlerin düzenlenmesine yardımcı olmak için donepezil, rivastigmin ve galantamin reçete edebilir. Aducanumab adı verilen bir ilaç, beyindeki amiloid birikimini azaltmaya ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olabilir.
İnsanlar ayrıca fiziksel aktivite, diyet değişiklikleri ve bilişsel ve davranışsal terapi gibi başka tedavilerden de geçebilirler.
Yaşam Beklentisi
Alzheimer ve Parkinson, zamanla kötüleşecek olan ilerleyici nörodejeneratif durumlardır.
Parkinson
Şu anda Parkinson için bir tedavi bulunmamaktadır, ancak tedavi semptomları hafifletmeye ve yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olabilir.
Parkinson ölümcül olmasa da hayatı tehdit eden komplikasyonlara neden olabilir. 2021’de yapılan bir araştırmaya göre, Parkinson hastalarının aspirasyon pnömonisi riskinde artış olmaktadır ve bu da Parkinson hastalarındaki ölümlerin %70’inden sorumludur.
Alzheimer
Alzheimer, semptomların zamanla kötüleştiği anlamına gelen ilerleyici bir hastalıktır.
Alzheimer’lı bir kişinin ortalama yaşam beklentisi, teşhisten sonra 4-8 yıldır, ancak bazı insanlar 20 yıla kadar yaşayabilir. Yaşam beklentisi, genel sağlık gibi bir dizi faktöre bağlı olabilir.
Önleme
Parkinson veya Alzheimer hastalığını önlemek mümkün değildir. Bununla birlikte, bir kişi hastalıkları geliştirme riskini azaltmak için adımlar atabilir.
Parkinson
Bir kişi Parkinson hastalığını önlemeye yardımcı olmak için aşağıdakileri deneyebilir:
- egzersiz yapmak
- D vitamini içeren yiyecekleri yemek
- B vitamininin bir formu olan niasin içeren yiyecekleri yemek
Yüksek miktarda ürik asit içeren gıdaları tüketmek Parkinson gelişimini önlemeye yardımcı olabilir. Bununla birlikte, ürik asit gut ve böbrek taşlarına yol açabilir.
2020 araştırmasına göre çay veya kahve içerek kafein tüketmek de faydalı olabilir.
Bununla birlikte, bu bulguları doğrulamak için daha fazla araştırma gereklidir, bu nedenle insanlar önleme stratejileri olarak kafein ve ürik asit tüketmemelidir.
Bir kişi kafein veya ürik asit alımını artırmadan önce bir tıp uzmanıyla konuşmalıdır.
Alzheimer
Sağlıklı yaşlanmayı teşvik etmek için adımlar atmak Alzheimer riskini azaltabilir, örneğin:
- sağlıklı, dengeli bir diyet yapmak
- fiziksel olarak aktif kalmak
- sosyal olmak
- tütünden kaçınmak
- alkolü sınırlamak
- zihinsel olarak uyarılmış kalmak
Teşhis
Parkinson ve Alzheimer teşhisi her zaman kolay değildir ve çeşitli teşhis araçlarını içerebilir.
Parkinson
Parkinson’u teşhis etmek için belirlenmiş bir test yoktur, bu nedenle doktor aşağıdaki gibi bir yöntem kombinasyonunu kullanabilir:
- semptomları ve tıbbi geçmişi incelemek
- nörolojik muayene yapmak
- kişinin Parkinson ilaçlarına verdiği yanıtı gözden geçirmek
Alzheimer
Alzheimer’ı teşhis etmek için doktor aşağıdakiler gibi çeşitli yöntemler kullanabilir:
- tıbbi geçmiş, genel sağlık ve davranış veya kişilikteki herhangi bir değişiklik hakkında soru sormak
- hafıza, problem çözme, sayma, dil kullanımı ve dikkat üzerine testler yapmak
- diğer koşulları ekarte etmek için kan ve idrar testleri yapmak
- diğer koşulları ekarte etmek için CT veya MRI taramaları gibi beyin taramaları sipariş etmek
Doktorla İletişim
Kendilerinde veya sevdiklerinde Parkinson veya Alzheimer belirtileri varsa, insanların bir doktora başvurmaları gerekecektir.
Hızlı tanı ve tedavi, semptomların hafifletilmesine yardımcı olabilir ve beyin hasarının ilerlemesini yavaşlatabilir.
Özet
Hem Parkinson hem de Alzheimer, hafızayı, hareketi ve iletişimi etkileyen beyin bozukluklarıdır.
Her iki koşul da ilerleyicidir, bu da semptomların zamanla kötüleşebileceği anlamına gelmektedir. Tedavi semptomları hafifletmeye ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olabilir.
MedicalNewsToday. What is the difference between Parkinson’s disease and Alzheimer’s disease?. 2021
Referanslar
- Aaseth, J., et al. (2018). Prevention of progression in Parkinson’s disease.
- Alzheimer’s disease fact sheet. (2021).
- Causes. (n.d.).
- Causes and risk factors for Alzheimer’s disease. (n.d.).
- Ellison, J. M. (2020). Alzheimer’s and Parkinson’s disease: Similarities and differences.
- Environmental factors. (n.d.).
- Won, J. H., et al. (2021). Risk and mortality of aspiration pneumonia in Parkinson’s disease: A nationwide database study.
- Overview. Parkinson’s disease. (2019).
- Parkinson’s disease. (2017).
- Race, ethnicity, and Alzheimer’s [Fact sheet]. (2020). https://www.alz.org/aaic/downloads2020/2020_Race_and_Ethnicity_Fact_Sheet.pdf
- Ren, X., et al. (2020). Caffeine and Parkinson’s disease: Multiple benefits and emerging mechanisms.
- What happens to the brain in Alzheimer’s disease? (2017).
- What is Alzheimer’s disease? (n.d.).
- What is Parkinson’s? (n.d.).
- Yu, Z., et al. (2017). The significance of uric acid in the diagnosis and treatment of Parkinson’s disease.
