Cuma, Mart 29, 2024

Bunlara da göz atın

İlgili içerikler

Parkinsonizmin Türleri Nelerdir? Bilmeniz Gereken Her Şey

Parkinson hastalığı dejeneratif bir nörolojik durumdur, yani zamanla daha şiddetli hale gelir. Hareketi etkiler; titremelere, kas sertleşmesine ve dengenin bozulmasına neden olur.

Parkinson hastalığı, substantia nigra bölgesindeki beyin hücreleri öldüğünde ortaya çıkar ve nöronlar arasındaki iletişimi bozar. Bu, Parkinsonizm adı verilen, hareketi etkileyen semptomlara neden olur.

Parkinsonizm Nedir?

Parkinsonizm, Parkinson hastalığının neden olabileceği semptomlar grubudur. Semptomlar rijidite (kasılma), yavaş hareket (bradikinezi), titreme ve postural instabilite veya dengesizliği içerir.

Diğer koşullar da bu semptomlara neden olabilir, ancak Parkinson hastalığı, Parkinsonizmin en büyük nedenidir.

Parkinsonizm Türleri

İdiyopatik Parkinson

İdiyopatik Parkinson, vakaların %85’ini oluşturan en yaygın Parkinsonizm türüdür. Genellikle Parkinson hastalığı olarak adlandırılır. İdiyopatik, hastalığın nedeninin belirsiz olduğu ve kendiliğinden ortaya çıkabileceği anlamına gelir.

Parkinson hastalığı genellikle 55-65 yaş arasında gelişir ve nadiren 50 yaşından önce ortaya çıkar. Durum yavaş yavaş gelişir. Öncelikle beyinde bazal gangliyon adı verilen yapılarda bulunan sinir hücreleri ölmeye ve daha az dopamin üretmeye başlar. Bazal ganglionlar, hareketleri kontrol ederek sorunsuz bir şekilde gerçekleşmesini sağlar.

Bazal gangliyonlar nöronları birbirine bağlamak için dopamine ihtiyaç duyar. Beyindeki dopamin seviyelerini düşürmek, bağlantıları azaltır ve iletişimi keser. Bu, vücut hareketlerinin daha az pürüzsüz hale geldiği ve titreme ve kasılma gibi diğer hareket semptomlarının ortaya çıktığı anlamına gelir.

Parkinson hastalığının başlıca belirtileri şunlardır:

  • Bradikinezi olarak bilinen yavaş hareket
  • Kasılma
  • Titreme
  • Kambur duruş
  • Dengesizlik ve yürüme zorluğu
  • Konuşmadaki değişiklikler

Vasküler Parkinsonizm

Vasküler Parkinsonizm atipik bir Parkinsonizmdir. Nedeni, beynin önemli bölgelerindeki çoklu küçük vuruşlar olabilir.

Parkinson hastalığı ile Vasküler Parkinsonizmi güvenilir şekilde karşılaştıran hiçbir test veya klinik özellik yoktur. Ancak, bir kişinin felçten sonraki bir yıl içinde şiddetli bir Parkinsonizm başlangıcı ve erken bilişsel problemlerin yanı sıra denge ve yürüme ile ilgili sorunlarla birlikte beynin MRI taramasında vasküler hastalık kanıtı da dahil olmak üzere, bir kişinin vasküler Parkinsonizm olduğunu düşündüren özellikler vardır.

Vasküler Parkinsonizm belirtileri şunları içerir:

  • Çoğu Parkinsonizm türünden farklı olarak dinlenme titremesi yoktur
  • Dengesiz yürüyüş
  • Parkinson ilacı Levodopaya zayıf yanıt
  • Dengesiz duruş
  • Çoğunlukla alt vücutta olan belirtiler

İlaç Kaynaklı Parkinsonizm

İlaca bağlı Parkinsonizm, ikincil Parkinsonizmin en yaygın türüdür. Semptomlar, özellikle dopamin seviyelerini etkileyenler olmak üzere bazı ilaçların yan etkileridir.

İlaç kaynaklı Parkinsonizmi Parkinson hastalığından ayırt etmek zor olabilir, ancak titreme ve dengesizlik daha az şiddetli görünebilir.

Yan etkilere neden olan ilaçları durdurmak, bir süreyi bulsa da yavaş yavaş kaybolmalarını sağlayabilir.

Parkinsonizmin gelişmesine neden olabilecek ilaçlar şunları içerir:

  • Bazı antidepresanlar
  • Antipsikotikler
  • Antiemetik denilen bazı bulantı önleyici ilaçlar
  • Bazı kalsiyum kanal blokerleri
  • Tetrabenazin
  • Reserpin

İlaç kaynaklı Parkinsonizmin Parkinson hastalığı ile paylaştığı belirtiler şunlardır:

  • Titreme
  • Yavaş hareket
  • Kasılma
  • Dengesiz yürüyüş

Diğer Çeşitler

Diğer Parkinsonizm türleri de Parkinson hastalığı ile karıştırılabilir. Bunlar şunları içerir:

Çoklu Sistem Atrofisi (MSA)

MSA, vücuttaki sistemlerin bozulmasına neden olan birkaç nörodejeneratif bozukluğu ifade eder.

MSA genellikle bir kişi 50’li yaşların ortalarındayken ortaya çıkar. İpuçları, Parkinson hastalığına verilen yanıtın zayıf olması ve daha hızlı ilerleme de dahil olmak üzere, zaman içinde Parkinson hastalığından ziyade MSA’yı gösterebilir. MSA’yı teşhis etmek klinik özelliklere dayanır ve durumu tanımlamak için özel bir test yoktur.

Belirtiler şunları içerir:

  • Kan basıncını ve mesane fonksiyonunu kontrol eden otonom sinir sisteminde işlev bozukluğu
  • Ataksi denilen koordinasyon eksikliği
  • Değişen derecelerde tipik Parkinson hastalığı semptomları

Progresif Supranükleer Felç (PSP)

PSP, atipik Parkinsonizmin en yaygın dejeneratif tipidir. Ortalama başlangıç yaşı 60’ların ortasıdır.

PSP’yi teşhis etmek için spesifik bir test ve spesifik bir tedavi yoktur.

PSP semptomları genellikle Parkinson hastalığının semptomlarından daha hızlı ilerler ve insanlar hastalığın erken evrelerinde düşebilir. Belirtiler şunları içerir:

  • Göz hareketindeki sınırlamalar
  • Disfaji denilen yutma sorunları
  • Uyku sorunları
  • Bunama denilen hafıza ve düşünme sorunları
  • Dizartri denilen konuşma güçlüğü

Normal Basınçlı Hidrosefali

Hidrosefali, beyin boşluklarında beyin omurilik sıvısının birikmesinden kaynaklanır. Bu, beyin üzerinde baskı oluşturarak Parkinsonizme neden olabilir. Ortalama başlangıç yaşı 70’tir.

Yaygın semptomlar şunları içerir:

  • Yürürken kafa karışıklığı
  • Unutkanlık
  • Dikkat etmede zorluk
  • Mesane kontrolünün kaybı
  • Titreme

Özellikle kişi rahatlarken ortaya çıkan titremeler, Parkinson hastalığının yaygın bir belirtisidir. Parkinson hastalarının yaklaşık %75’i bir noktada istirahat titremesi yaşar.

Belirtiler şunları içerir:

  • Başta, bacaklarda, kollarda veya gövdede ritmik sallanma
  • Ev gereçlerini tutma ve kontrol etme sorunları
  • Titrek ses
  • Yazma veya çizme zorluğu

Nedenleri Nelerdir?

Parkinson hastalığı, her insanın farklı şekilde yaşadığı çeşitli bir hastalıktır. Hastalık Amerika Birleşik Devletleri’nde yaklaşık 1 milyon insanı ve dünya çapında 10 milyon insanı etkilemektedir. Araştırmalar, genetik ve çevresel faktörlerin muhtemelen bir rol oynadığını öne sürse de, Parkinson hastalığının nedenleri genellikle bilinmemektedir.

Örneğin, kanıtlar, alfa-sinüklein genindeki gibi genetik mutasyonların durumla ilgili olabileceğini not etmektedir. Ek olarak, MPTP veya manganez gibi belirli toksinlere maruz kalma, genetik olarak duyarlı kişilerde Parkinson semptomlarına neden olabilir.

Nasıl Teşhis Edilir?

Parkinson hastalığı veya diğer Parkinsonizm türleri için tanısal bir test yoktur. Doktorlar hastalığı teşhis etmek için klinik faktörlere güvenirler. Faktörler şunları içerir:

  • Tıbbi geçmiş
  • Belirtiler
  • Nörolojik ve fiziksel fonksiyon
  • DaTscan: Doktorlar, dopamin taşıyıcı işlevini tespit etmek ve değerlendirmek için bir feniltropan enjeksiyonu ve gama kamerası kullanmaktadır.
  • PET taraması: DaTscan’e benzer, ancak gama ışınları yerine pozitron parçacıkları kullanmaktadır.

Parkinson hastalığı ilaçları işe yaramıyorsa, bu farklı bir Parkinsonizm belirtisi olabilir.

MRI taramaları, beyindeki felç etkilerini ortaya çıkarabilir ve bu da Vasküler Parkinsonizmi gösterebilir.

Risk Faktörleri Nelerdir?

Parkinson hastalığı için yaygın risk faktörleri şunları içerir:

  • Genetik: Parkinson hastalarının yaklaşık %10-15’inin aile öyküsünde bulunmaktadır.
  • Yaş: 60 yaş ve üzerindeki kişilerde hastalık riski daha fazladır.
  • Çevresel faktörler: Çevresel risk faktörleri, pestisitlere ve hava kirliliğine maruz kalmanın yanı sıra travmatik beyin hasarını içerebilir.
  • Cinsiyet: Erkeklerin Parkinson hastalığına yakalanma olasılığı kadınlardan iki kat daha fazladır. Ancak durum kadınlarda daha hızlı ilerler ve ölüm oranı daha yüksektir.

Nasıl Tedavi Edilir?

Şu anda Parkinson hastalığının tedavisi yoktur, ancak tedaviler insanların semptomları yönetmesine yardımcı olabilir.

İlaçlar

Parkinson hastalığını tedavi eden ilaçlar şunları içerir:

  • Karbidopa ve levodopa: Bunlar titremeleri kontrol edebilir.
  • Dopamin agonistleri: Bu ilaçlar karbidopa ve levodopa kadar etkili olmasa da, beynin dopaminin etkilediği kısmını uyarmaya yardımcı olabilir.
  • Benzodiazepinler veya sakinleştiriciler: Bunlar titremeleri geçici olarak hafifletebilir.
  • Beta blokerler: Bir doktor bunları yüksek tansiyon için reçete edebilir, ancak Parkinson hastalığını da tedavi edebilir.
  • Nöbet önleyici ilaçlar: Primidon gibi ilaçlar, beta blokerlere yanıt vermeyen titreme hastalarına yardımcı olabilir.
  • Botox: Bir doktor, çoğu titreme türünü tedavi etmek için botoxu kullanabilir.

Derin beyin stimülasyonu (DBS)

Doktorların, beynin hareketi kontrol eden kısmına elektrotları cerrahi olarak yerleştirmesini içeren bir prosedürdür. Elektrotlar, üst göğüste derinin altında bulunan kalp pili benzeri bir cihaza veya nörostimülatöre bağlanır. Cihaz daha sonra elektrotlar aracılığıyla bir tel boyunca beyne elektrik darbeleri gönderir. Bu dürtüler, bunlara neden olan elektrik sinyallerine müdahale ederek semptomların önlenmesine yardımcı olabilir.

Fizik Tedavi

Bir fizyoterapist, titremesi olan kişilerin denge, koordinasyon ve gevşeme egzersizleri ile güçlerini ve kas kontrolünü geliştirmelerine yardımcı olabilir.

Özet

Parkinsonizmin çeşitli türleri vardır. En yaygın olanı İdiyopatik Parkinson veya Parkinson hastalığıdır.

Atipik Parkinsonizm olan diğer tipler arasında Vasküler ve İlaca Bağlı Parkinsonizm yer alır. Daha az yaygın türler arasında MSA, PSP ve Normal Basınçlı Hidrosefali bulunur.

Parkinson hastalığının nedenleri belirsizdir, ancak risk faktörleri arasında yaş, cinsiyet, çevre ve genetik yer alır.

Parkinson için tanısal bir test yoktur, ancak doktorlar hastalığı değerlendirmek için çeşitli yöntemler kullanır. Yöntemler, MRI ve PET taramalarını, bir kişinin semptomlarını analiz etmeyi ve fiziksel ve nörolojik muayeneleri içerir.

Parkinson hastalığının tedavisi yoktur, ancak ilaç, DBS ve fizik tedavi semptomları tedavi edebilir.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.

Kaynak: Medical News Today, What are the different types of Parkinsonism?, 2021

Popüler Gönderiler