Pasif-agresif kişilik bozukluğu, insanların olumsuz duygularını doğrudan değil, gizli veya pasif bir şekilde ifade etmelerine neden olur.
Bu genellikle söyledikleri ve yaptıkları arasında bir çelişki yaratır.
Pasif Agresif Kişilik Bozukluğu Nedir?
Amerikan Psikoloji Derneği’ne göre pasif agresif kişilik bozukluğu, “kendine ve başkalarına karşı kararsızlığın” temelde yatan olumsuzluğun pasif ifadeleriyle ifade edildiği, uzun süredir devam eden bir kişilik bozukluğudur. Bu, pasif agresif kişilik bozukluğunun kronik, genellikle esnek olmayan bir durum olduğu anlamına gelir.
Amerikan Psikoloji Derneği tanımında, “kararsızlık” terimi, bir kişinin kendisine veya bir duruma, olaya veya kişiye karşı çelişkili duyguları veya tutumları olduğu anlamına gelir.
Başka bir deyişle, pasif agresif kişilik bozukluğu olan bir birey, öğle yemeği için buluşmayı sadece toplantıyı “unutmak” için coşkuyla kabul edebilir veya açıklama yapmadan gelemeyebilir.
Pasif agresif kişilik bozukluğu olan kişiler, düşüncelerini ve duygularını doğrudan onlara hitap etmek yerine pasif veya dolaylı olarak ifade ederler. Bu düşünceler ve duygular genellikle olumsuz düşünce kalıplarını veya olumsuzculuğu temsil eder.
Amerikan Psikoloji Derneği’ne göre, olumsuzluk, “başkalarının önerilerine ısrarcı bir direnişle […] veya başkalarının beklentilerine, taleplerine veya emirlerine aykırı şekilde davranma eğilimiyle […], tipik olarak tanımlanamayan bir tutumdur. “
Pasif agresif kişilik bozukluğu olan kişiler, yeni davranışları adapte etme ve öğrenme yeteneklerine rağmen pasif davranışlarını sürdürme eğilimindedir. Ne kadar şiddetli olduğuna bağlı olarak, pasif agresif kişilik bozukluğu olan bir kişinin başarısına kişilerarası ilişkiler, eğitim ve işle büyük ölçüde müdahale edebilir.
Pasif agresif kişilik bozukluğu, gerçek bir tıbbi teşhis değildir. Zamanla pasif agresiflik şu şekilde kabul edildi:
- kişilik özelliği
- dinamik davranış kalıbı
- kişilik sendromu
Mental Bozuklukların Teşhis ve İstatistik El Kitabı, Dördüncü Baskısında, önerilen bir tanı olarak “pasif-agresif kişilik bozukluğu” terimini içermiş ve bunu negatif kişilik bozukluğu olarak tanımlamıştır.
Bununla birlikte, Mental Bozuklukların Teşhis ve İstatistiksel El Kitabı, Beşinci Baskısında, önerilen bozukluğu bir tanı olarak içermez ve bunun yerine onu diğer belirli kişilik bozukluğunun bir örneği olarak sınıflandırır.
Nedenleri
Çocukluk ve ergenlik döneminde, başkalarına, özellikle otoritelere karşı orta derecede bir direnç, doğal olarak gelişme eğilimindedir ve zamanla azalır.
Bununla birlikte, pasif-agresif kişilik bozukluğunun neden oluştuğu tam olarak belirsizliğini korumaktadır. Araştırmalar, muhtemelen aşağıdakilerin bazı kombinasyonlarından dolayı geliştiğini göstermektedir:
- genetik
- taciz edici bir ortamda veya madde bağımlılığının olduğu yerde büyümek
- öfke veya olumsuz duyguları ifade ettiği veya düşünce veya duygularına karşı çıktığı için çocukken cezalandırılmak
- çocukluk döneminde kendini nasıl göstereceğini öğrenmemiş olmak
- çocuğun ebeveynler, bakıcılar veya öğretmenler gibi otorite figürleriyle ilişkisindeki aksaklıklar
Bazı kişiler başka bir akıl sağlığı sorununa ek olarak pasif-agresif kişilik bozukluğu yaşayabilir, örneğin:
- anksiyete bozuklukları
- intihar düşünceleri veya davranışı
- madde bağımlılığı
- şizofreni
- bipolar bozukluk
- öğrenme veya dikkat bozuklukları
- narsistik kişilik bozukluğu
Semptomlar
Pasif-agresif kişilik bozukluğu olan insanlar söyledikleri ve yaptıkları arasında bir kopukluk yaşama eğilimindedir. Pasif-agresif kişilik bozukluğu çeşitli şekillerde ortaya çıkabilse de, yaygın semptomlar şunları içerir:
- başlangıçta yapmaya gönüllü olduğu veya yapmak istediği görünen bir kişinin görevleri tamamlamayı ertelemek
- kasıtlı olarak hatalar yapmak veya projeler, görevler veya etkinlikler için son teslim tarihlerini kaçırmak
- kasıtlı olarak toplantılar, randevular veya sosyal etkinliklere katılmamak
- aşırı inatçı davranmak
- iş projelerinden, seyahatlerden, tıbbi randevulardan veya aile toplantılarından kaçınmak için önemli belgeleri kasıtlı olarak yanlış yerleştirmek
- kişisel bir talihsizlikten aşırı derecede şikayet etmek veya değerinin düşürülmesi
- açık bir sebep olmaksızın rutin sosyal veya mesleki görevlere direnmek
- otoriteyi küçümsemek veya eleştirmek
- nispeten şanslı olana karşı kıskançlık ve kızgınlık hissetmek
- tartışmacı olmak
- düşmanlık ve pişmanlık arasında gidip gelmek
- agresif, kötümser veya alaycı bir tavır sergilemek
- başkalarını kendi duyguları veya eylemleri için suçlamak
- yetersizlik veya düşük özgüven duyguları yaşamak
- nedenini açıklamadan başkalarına karşı soğuk veya kinci davranmak
Teşhis
Pasif-agresif kişilik bozukluğu gerçek bir tıbbi durum olmadığı için, onu teşhis etmenin belirli bir yolu yoktur.
Bununla birlikte, zihinsel sağlık koşullarına aşina olan bir psikiyatrist, psikolog veya doktor, insanların yıkıcı davranışlarını ve çarpık düşünce kalıplarını tanımlamalarına ve bunları ayarlamalarına yardımcı olabilir.
Sağlık uzmanları, pasif-agresif kişilik bozukluğu ile birlikte mevcut olabilecek diğer ruh sağlığı koşullarını belirlemek veya teşhis etmek için de değerlendirme araçlarını kullanabilir.
Bunu yapmak için, sorular sorabilir veya bir bireyin aşağıdakileri daha iyi anlamak için anketler kullanabilir:
- algılanan genel kişilik özellikleri ve davranışları
- günlük yaşam etkileşimlerinin ve ilişkilerinin veya rollerinin karakterizasyonu
- duygusal farkındalık seviyesi
- geçmiş veya mevcut kişilerarası çatışmalar
- umutsuzluk duyguları
- intihar düşünceleri
- kişisel veya ailevi ruh sağlığı koşulları öyküsü
- madde kullanımı veya kötüye kullanımı
- işyeri veya okul gibi günlük yaşamda işlev görme yeteneği
- sağlıklı ilişkiler kurma ve sürdürme yeteneği
- kişilerarası davranışlara duyarlılık
- kişilerarası değerler
- sosyal biliş veya farkındalık
Tedavi
Pasif-agresif kişilik bozukluğu ile teşhis edilebilir bir akıl sağlığı durumu arasında bir ilişki varsa, sağlık uzmanları genellikle bir terapi ve ilaç kombinasyonu kullanarak pasif-agresif kişilik bozukluğunu etkili bir şekilde tedavi edebilir.
Sağlık uzmanlarının tipik olarak pasif-agresif kişilik bozukluğu ile ilişkili yaygın durumları tedavi etmek için kullandıkları tedaviler ve ilaçlar şunları içerir:
- anksiyete ilaçları
- dikkat eksikliği ilaçları
- ruh hali dengeleyiciler
- antipsikotikler
- bilişsel davranışçı terapi
- zarar azaltma tedavisi
- toplum temelli madde bağımlılığı programları
- akran desteği veya grup terapisi
Diğer kişilik bozuklukları da dahil olmak üzere diğer akıl sağlığı koşullarını tedavi etmek için kullanılan terapiler, pasif-agresif kişilik bozukluğunun tedavisinde yararlı olabilir.
Tedavi sırasında psikiyatristler, psikologlar veya danışmanlar, insanların olumsuz duygusal ve davranışsal kalıplarını nasıl belirleyip ele alacaklarını ve pasif-agresif kişilik bozukluğunun etkisini nasıl azaltacaklarını öğrenmelerine yardımcı olabilir.
Pasif-agresif kişilik bozukluğu için tedavi hedefleri şunları içerir:
- öz yeterliliği ve benlik saygısını artırmak
- bir kişinin öfke gibi olumsuz duyguları ifade etme yeteneğini geliştirmek
- doğrudan çatışmaya etkin bir şekilde katılma yeteneğini geliştirmek
- başkalarına, özellikle iktidarda olanlara karşı tarafsız duygular geliştirmek
- kendinden, başkalarından ve kişilerarası ilişkilerden daha gerçekçi beklentiler oluşturmak
- olumsuz duyguları veya algıları ele almak ve onlar hakkında daha nesnel veya tarafsız düşünmenin yollarını öğrenmek
- pasif-agresif kişilik bozukluğunun geliştirmiş olabileceği olası nedenleri belirlemek ve bunlara nasıl hitap edileceğini veya onlardan nasıl ilerleyeceğini belirlemeye çalışmak
- geçmiş kişilerarası çatışmaları etkili bir şekilde ele almak ve çözmek
- kendini kontrol etme duygusunu geliştirmek ve umutsuzluk duygularını azaltmak
- intihar düşüncelerini ortadan kaldırmak veya azaltmak
Özet
Pasif-agresif kişilik bozukluğu, insanların olumsuz düşünceleri ve duyguları söyledikleri veya yaptıklarıyla çelişiyor gibi görünmesine neden olur.
Pasif agresif kişilik bozukluğunun spesifik bir tedavisi yoktur. Bununla birlikte, bir psikolog veya danışman, insanların bu çelişkili davranışları ve eylemleri belirleme, ele alma ve bunlara dahil olmayı bırakma yollarını öğrenmelerine yardımcı olabilir.
Pasif agresif kişilik bozukluğu olabileceğini düşünen kişiler, mümkün olan en kısa sürede bir sağlık uzmanına danışmalıdır. Örneğin bir danışman veya psikiyatrist ile çalışmak, daha tatmin edici bir yaşam sürmelerine olanak tanıyacak güvenli ve etkili başa çıkma stratejileri geliştirmelerine yardımcı olabilir.
Kaynak. MedicalNewsToday. What is passive-aggressive personality disorder?. 2020
Referanslar
- Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5). (2013).
- Hopwood, C. J., et al. (2012). A comparison of passive aggressive and negativistic personality disorders.
- Laverdière, O., et al. (2019). Interpersonal problems associated with passive-aggressive personality disorder [Abstract].
- Lewis, K. C., et al. (2020). Evaluating stable and situational expressions
of passive-aggressive personality disorder: A multimethod experience sampling case study. - Negativism. (n.d.).
- Passive-aggressive personality disorder. (n.d.).
