Plasebo Nedir? Plasebo Etkisi Nedir?

Plasebo Nedir?

Plasebo, bir klinik deneyin katılımcısını aldatmak için tasarlanmış tıbbi bir tedavi veya prosedürdür.

Herhangi bir aktif bileşen içermez, ancak yine de birey üzerinde fiziksel bir etki yaratır.

Plasebolar güvenilir klinik çalışmaların tasarımında esastır. Katılımcılar üzerindeki bir zamanlar şaşırtıcı olan etkileri, birçok araştırmanın odağı olmuştur.

Plasebo etkisi, plasebonun bir birey üzerindeki etkisini ifade eder. Etkin olmayan tedavi bile tekrar tekrar ölçülebilir, pozitif sağlık tepkisi göstermiştir. Plasebo etkisinin gücü psikolojik bir fenomen olarak kabul edilir.

Plasebo Etkisi Nedir?

Plasebo etkisi binlerce tıbbi deneyde ölçülmüştür ve birçok doktor düzenli olarak plasebo reçetelemeyi kabul etmektedir.

İlaç şirketleri, yeni ilaçlarının, verilmeden önce, bir plasebodan daha iyi çalıştığını göstermelidir.

Plaseboların çeşitli sağlık koşullarını etkilediği gösterilmiştir.

Bir tablet ilacın rengi, plasebo etkisinin gücünü değiştirebilir ve daha büyük haplar, küçük haplardan daha güçlü bir etki yaratır.

Bazıları, plasebo etkisinin kendi kendini iyileştirme özelliklerinin evrimsel biyoloji ile açıklanabileceğine inanmaktadır.

Plasebo Etkisi Deneyi Nedir?

Plasebo ilaçlar aktif içerik içermez, ancak kişi ilaç aldığını düşünüyorsa, plasebo fiziksel durumlarını iyileştirebilir.

Plasebo etkisi, plasebo tedavisinin bireye yaptığı psikolojik veya fiziksel etkileri tanımlar.

Plasebo tüm iyi klinik çalışmaların önemli bir parçası haline geldi.

Erken klinik çalışmalarda, yeni bir ilacın yetenekleri, ilaç kullanmayan bir grup insana karşı ölçülmüştür.

Bununla birlikte, basit bir tablet alma eyleminin plasebo etkisini üretebileceğini keşfettiği için, şimdi üçüncü bir katılımcı grubuna sahip olmak şarttır.

Bu ek grup, onlara karşı cevabı ölçmek için aktif madde içermeyen bir tablet alır. Bu gruptaki katılımcılar örneğin şeker ilacı alacaktır.

Bir ilaç sadece bir plasebodan daha büyük bir etki yarattığında onaylanır.

Plaseboların, kalp atış hızı veya kan basıncındaki artış gibi ölçülebilir, fizyolojik değişiklikler sağladığı gösterilmiştir.

Bununla birlikte, plasebo özellikle klinik ölçüm için semptomların kendini bildirmesine dayanan hastalıklarda yani depresyon, endişe, irritabl bağırsak sendromu (IBS) ve kronik ağrı, vb. oldukça iyi sonuçlar verir.

Plasebo Nasıl Etkisini Gösterir?

Plasebo etkisi kişiden kişiye değişir ve gücü bir hastalıktan diğerine değişir. Bir plasebo etkisinin nedenleri tam olarak anlaşılmamıştır. Yanıttaki değişkenlik göz önüne alındığında, iş yerinde birden fazla mekanizma olması muhtemeldir.

Aşağıda, plasebo etkisine dahil olduğu söylenen dört faktör bulunmaktadır.

Beklenti ve şartlandırma
Plasebo etkisi ve beyin
Psikonöroimmunoloji
Gelişen Sağlık Düzenleme Teorisi

1. Beklenti ve Şartlandırma

Plasebo gücünün bir kısmı, onları alan kişinin beklentilerinde yatmaktadır. Bu beklentiler tedavi, madde veya reçete yazan doktorla ilgili olabilir.

Bu beklenti stres hormonlarında düşüşe neden olabilir veya semptomlarını kategorize etmelerine neden olabilir. Örneğin, “keskin bir acı”, bunun yerine “rahatsız edici bir karıncalanma” olarak algılanabilir.

Öte yandan, eğer kişi ilacın çalışmasını beklemiyorsa veya yan etkileri olmasını bekliyorsa, plasebo olumsuz sonuçlar doğurabilir. Bu durumlarda, plaseboya bunun yerine nocebo denir.

Bir çalışma, yakın zamanda orijinal opioidler alan katılımcılara plasebo opioidleri verdi. Opioidlerin iyi belgelenmiş bir yan etkisi solunum depresyonudur. Araştırmacılar, plasebo ilacının, aktif terkip maddesi olmamasına rağmen solunum depresyonu ortaya çıkardığını buldular.

Bazıları klasik şartlandırmanın plasebo etkisinde rol oynayabileceğine inanıyor. İnsanlar ilaç almaya ve daha iyi hissetmeye alışkındır. Bir ilacı alma hareketi olumlu bir tepki ortaya çıkarır.

Koşullanma ve beklenti ayrı mekanizmalardır, ancak birbirleriyle ilişkili olmaları olasıdır.

2. Plasebo Etkisi ve Beyin

Beyin görüntüleme çalışmaları, plasebo analjezi yaşayan insanların sinirsel aktivitesinde ölçülebilir değişiklikler olduğunu göstermiştir. Yerleştirilen alanlar, beyin sapının kısımlarını, omuriliği, çekirdeği accumbens ve amigdalayı içerir.

Güçlü plasebo tepkileri, dopamin ve opioid reseptör aktivitesindeki artışlarla da ilişkilendirilmiştir. Bu kimyasalların her ikisi de beyindeki ödül ve motivasyon yollarında rol oynar. Aksine, dopamin ve opioid reseptör aktivitesini azaltan nocebos bulunmuştur.

Bu nörolojik değişikliklerin bazıları, beyinde sıklıkla antidepresan ilaçlar tarafından hedeflenen bölgelerde meydana gelir. Bu, antidepresan denemelerinde yüzde 50 ila 75’lik plasebo tepki oranını oluşturabilir.

3. Psikonöroimmunoloji

Psikonöroimmunoloji, nispeten yeni bir bilimsel çalışma alanıdır. Beyin aktivitesinin bağışıklık sistemi üzerindeki doğrudan etkisini inceler. Bir köpeğin zil sesiyle salyalanması ile koşullanabileceği gibi, fareler de belirli bir uyarıcı ile sunulduklarında bağışıklık sistemlerini kısıtlamaları için şartlandırılabilir.

Olumlu bir bakış açısının hastalıktan kurtulmaya yardımcı olabileceği uzun zamandan beri bilinmektedir. Son yıllarda, sözde-bilim, bilim gerçeği haline geldi. Sağlıkta iyileşmeler beklemek, bir bireyin bağışıklık sisteminin etkinliğini etkileyebilir.

Beynin bağışıklık sistemini etkilediği yollar karmaşıktır. Bir açıklama henüz yeni oluşmaya başladı. Bu tür bir etkileşimin plasebo etkisinde rol oynama olasılığı vardır.

4. Gelişen Sağlık Düzenleme Teorisi

Plasebo etkisinin bir açıklaması, insan beyninin ılımlı iyileşme yeteneğinin evrimidir.

Bir memelinin vücudu patojenlere yardımcı fizyolojik tepkiler geliştirmiştir.

Örneğin, ateş, iç sıcaklığı yükselterek bakteri ve virüsleri temizlemeye yardımcı olur. Bununla birlikte, bu tepkiler bir bedel kazandıkça, beyin ne zaman belli bir tepki vereceğine karar verir.

Örneğin, hamileliğin sonlarında veya yetersiz beslenme durumlarında, vücut enfeksiyona ateş cevabı vermez. Yüksek sıcaklık bebeğe zarar verebilir veya aç olan bir bireyin yedekleyebileceğinden daha fazla enerji tüketebilir.

Gelişen sağlık düzenleme teorisi, bir ilaca veya müdahaleye yönelik güçlü bir inancın belirtileri hafifletebileceğini göstermektedir. Beyin, ateş veya ağrı gibi uygun cevabı vermesi gerekmediğine “karar verir”.

Örneğin, bir enjeksiyon tabletten daha güçlü bir plasebo etkisine neden olur. İki tablet bir taneden daha iyi çalışır, kapsüller tabletlerden daha güçlüdür ve daha büyük haplar daha fazla reaksiyon üretir.

Yapılan birçok çalışmanın bir incelemesinde, hapların renginin bile plasebo sonuçlarında bir fark yarattığı bulundu.

“Kırmızı, sarı ve turuncu, uyarıcı bir etkiye, mavi ve yeşil ise sakinleştirici bir etkiye sahiptir.” diyor A. J. de Craen, araştırmacı, BMJ.

Araştırmacılar defalarca “sahte” akupunktur gibi girişimlerin akupunktur kadar etkili olduğunu göstermiştir. Sham akupunktur, cildi delmeyen geri çekilebilir iğneler kullanır.

Plasebolar, Parkinson hastalığı, depresyon, anksiyete ve yorgunluk gibi sayısız durumun semptomlarını azaltabilir.

Plasebo etkisi aynı zamanda kültürler arasında da değişkenlik gösterir.

Gastrik ülserlerin tedavisinde, plasebo etkisi Brezilya’da düşük, kuzey Avrupa’da yüksek ve özellikle Almanya’da yüksek.

Bununla birlikte, Almanya’da hipertansiyon üzerindeki plasebo etkisi başka yerlerde olduğundan daha düşüktür.

Plasebo Etkisi Yaratan İlaçlar

Açıkçası neredeyse hiç bir ilaç gerçek anlamda plasebo etkisi yaratmaz çünkü içerisinde bir etken madde vardır. Bu etken madde nedeniyle hem olumlu etkisi hem olumsuz etkisi olur.

Ancak yine de bazı durumlarda ne alınırsa alınsın fayda sağlanabileceği yani ne alınırsa alınsın “plasebo etkisi yaratan ilaç” olabileceği gözlenmiştir.

Bir diğer ifade ile bazı hastalık durumlarında aslında ilaçlarının etkisi etken maddelerinden çok “plasebo etkisinden” kaynaklanmaktadır.

Plasebo Etkisi Öne Çıkan Hastalıklar

Bu durumları listelemek gerekirse,

Ağrı tedavisi – ağrı kesiciler
Depresyon tedavisi – anti-depresanlar
Anksiyete tedavisi – anksiyolitikler
Öksürük tedavisi – öksürük ilaçları
Erektil disfonksiyon tedavisi – erektil disfonksiyon ilaçları
İritabl Bağırsak Sendromu tedavisi – İritabl Bağırsak Sendromu ilaçları
Parkinson tedavisi – parkinson ilaçları
Epilepsi tedavisi – epilepsi ilaçları

Bu durumların anlaşılmasının hikayesi enteresandır. Bir zamanlar, plasebolar sadece deneylerde bir kontrol olarak kullanılmıştır. Bununla birlikte, vücutta değişiklik yapma yetenekleri nedeniyle, şimdi kendi başlarına bir tedavi olarak kapsamlı bir şekilde incelenmiştir.

Ancak sonradan gözlenmiştir ki bazı durumlarda hem geliştirilen yeni ilaç hem plasebo benzer etkiyi yapabilmektedir. O zaman bu durumlarda kullanılan ilaçların gerçekten etkisinin mi olduğu veya plasebo etkisi yaratan bir ilaç mı olduğu belirlenememektedir.

Yukarıda verdiğimiz listede yer alan aşağıdaki koşullar da plasebo etkisine olumlu yanıtlar göstermiştir:

Ağrı Tedavisi

Bir plasebonun ağrıyı azaltma yeteneği plasebo analjezi olarak adlandırılır. İki şekilde çalıştığına inanılıyor. Plasebo, endorfin adı verilen doğal ağrı kesicilerin salınmasını başlatır veya bireyin ağrı algısını değiştirir.

Ek olarak, gerçek analjeziklerin, bir kişinin bilgisi olmadan verilen ilaçtan ziyade, ilacın verildiğini bildiğinde daha etkili olduğu bulunmuştur. Bu durumda, plasebo etkisi gerçek bir müdahaleye yardımcı olarak görülebilir

Depresyon Tedavisi

Antidepresan ilaçların etkisinin plasebo etkisine büyük ölçüde bağlı olduğuna inanılmaktadır. Sekiz çalışmanın bir incelemesi, 12 haftalık bir süre boyunca plasebo antidepresanların etkili olduğunu ve plaseboların potansiyel olarak uzun süreli etkisini gösterdiğini ortaya koydu.

Anksiyete bozuklukları Tedavisi

Plasebo etkisi özellikle anti-anksiyete ilaçları için yapılan çalışmalarda yaygındır ve yeni ilaç formlarının keşfini ve denemelerini önemli ölçüde kesintiye uğratır.

Öksürük Tedavisi

Öksürük ilacı çalışmalarının gözden geçirilmesi, “öksürük azalmasının yüzde 85’inin plasebo tedavisi ile ilişkili olduğunu ve sadece yüzde 15’inin aktif bileşene atfedilebildiğini” bulmuştur.

Erektil Disfonksiyon Tedavisi

Erektil disfonksiyonu olan insanlar plasebo tedavisine iyi yanıt verdi. Bir çalışmada katılımcılar üç gruba ayrıldı. Birinci gruba erektil disfonksiyon tedavisi görecekleri, ikinci gruba plasebo veya gerçek bir tedavi verilecekleri ve üçüncü gruba plasebo alacakları söylendi.

Aslında her üç gruba plasebo nişasta tabletleri verildi, ancak her üç gruptaki erektil disfonksiyon, üç grup arasında herhangi bir fark olmadan önemli ölçüde iyileşti.

İritabl Bağırsak Sendromu Tedavisi

Bir meta-analiz, iritabl bağırsak sendromu olan kişilerde plasebo yanıt oranının yüzde 16.0 ila yüzde 71.4 arasında değiştiğini bulmuştur. Ayrıca katılımcıların daha az ilaç alması gereken çalışmalarda plasebo etkisinin daha fazla olduğu ve daha düşük anksiyete düzeyine sahip bireylerin plasebo etkisine daha duyarlı olduğu gözlenmiştir.

Plasebo etkisini arttırmak için klinisyenlerden daha özenli bir yaklaşım bulunmaktadır.

Bir başka çalışma, katılımcılar plasebo aldıklarının farkında olsa bile, iritabl bağırsak sendromu semptomlarının iyileştiğini buldu.

Parkinson Hastalığı Tedavisi

11 klinik çalışmanın gözden geçirilmesi, plasebo gruplarında Parkinson hastalığı olan katılımcıların yüzde 16’sının bazen 6 ay süren önemli gelişmeler gösterdiğini ortaya koydu.

Etki kısmen striatumdaki dopamin salınımından kaynaklanıyor gibi görünüyor.

Epilepsi Tedavisi

Anti-epilepsi ilaç çalışmalarına katılanların yüzde 0 ila 19 oranında plasebo yanıtı vardır. Bu deneme için bir “plasebo yanıtı” normal nöbet sıklığında yüzde 50 azalma olarak tanımlandı

Plasebo Tıpta Kullanımı

Dünyanın her yerindeki doktorlar, çeşitli hastalıklar üzerindeki etkilerinden dolayı klinik amaçlar için plasebo kullanırlar. 2008 yılında yapılan bir Danimarka araştırması, doktorların yüzde 48’inin geçtiğimiz yıl en az 10 kez plasebo yazdığını tespit etti. Çoğu zaman, bu plasebolar viral hastalıklar için antibiyotikler ve yorgunluk için vitaminlerdi.

İsrail’deki benzer bir doktor araştırması, yüzde 60’ının, haksız ilaç almak isteyen hastaları caydırmak için plasebo verdiğini ya da bir hastanın “sakinleşmeye ihtiyaç duyması” durumunda olduğunu tespit etti.

Plasebo Kullanımı Etik mi?

Bu kullanım etik soruları gündeme getirir. Doktor hastayı yanıltıyor. Öte yandan, plasebo amaçlanan etkiye sahipse, yine de etkili bir tedavi olarak düşünülmelidir.

Başka bir argüman, bir hastayı yatıştırmak için bir plasebo yazarak, ciddi bir hastalığın doğru teşhisinin ertelenebileceğini söylüyor. Doktorlar ve eczacılar kendilerini dolandırıcılık suçlamaları için açabilirler.

Diğer etik tartışmalarda olduğu gibi, plasebo kullanımına karşı ve plasebo kullanımına karşı argümanların bir süre daha devam etmesi muhtemel olsa da, tıbbi uygulamada plaseboların daha sağlıklı kullanımı vardır.

Örneğin, plasebolar bazı yanık kurbanlarının tedavisinde faydalı olabilir. Opioid ağrı kesici her zaman ilişkili solunum depresyonu nedeniyle kullanılamaz. Bu durumda, güçlü bir ağrı kesici kuvveti altında verilen bir tuzlu su enjeksiyonu, hastanın rahatsızlığını azaltabilir.

Plasebo Gücünden Yararlanma

Plasebo etkilerini en aza indirgemek veya en aza indirmeye çalışmak yerine, mevcut ve gelecekteki araştırmacılar plasebo gücünden yararlanmanın ve faydalanmanın yollarını araştırıyorlar.

Plaseboların çeşitli durumlarda çalıştığı gösterilmiştir. Farmasötik müdahalelerle birlikte kullanılabilirlerse, tıbbi tedavileri teorik olarak iyileştirebilirler.

Klinik onkolog ve tıp profesörü Robert Buckman şu sonucu çıkarır:

“Plasebolar olağanüstü ilaçlardır. İnsanlığın bildiği hemen hemen her semptomda bir etkisi vardır ve hastaların en az üçte birinde ve bazen yüzde 60’ında çalışırlar. Ciddi yan etkileri yoktur ve aşırı dozda verilemezler. Kısacası, dünyanın farmakopesinde en uyumlu, protean, etkili, güvenli ve ucuz ilaçlar ödülünü alıyorlar. ”

Plasebo etkisinin gücü yeni caddeleri keşfetmek için heyecan verici bir fırsat açar.

MedicalNewsToday, Placebos: The power of the placebo effect, 2017