Probiyotik Nedir?
Probiyotik, sağlığa yararlı olan canlı mikroorganizmalardır. Probiyotik olarak satılan ürünler arasında, gıdalar, gıda takviyeleri ve cilt kremleri gibi ürünler bulunur.
İnsanlar çoğu kez bakterileri ve diğer mikroorganizmaları zararlı “mikroplar” olarak düşünmelerine rağmen, birçok mikroorganizma vücudumuzun düzgün çalışmasına yardımcı olur. Örneğin, bağırsaklarımızda normalde bulunan bakteriler, yiyecekleri sindirmeye, hastalığa neden olan mikroorganizmaları yok etmeye ve vitamin üretmeye yardımcı olur.
İnsan vücudundaki mikroorganizmalar insan hücrelerinin 10 katıdır. Vücudumuzda çok sayıda mikroorganizma yaşamaktadır. Probiyotik ürünlerdeki mikroorganizmaların çoğu, vücudumuzda doğal olarak yaşayan mikroorganizmalarla aynı veya benzerdir.
Probiyotik Tarihçesi
Probiyotik fikri 20. yüzyılın başlarında, “probiyotiklerin babası” olarak bilinen Nobel ödüllü Elie Metchnikoff’un yararlı mikroorganizmaların insan sağlığını iyileştirebileceği tezini öne sürdüğü zaman ortaya çıkmıştır. Araştırmacılar bu fikri araştırmaya devam etmiş ve günümüzde probiyotiklerin sağlık için faydalı olabileceği fikri benimsenmiştir.
Probiyotikler Ne tür Mikroorganizamalardan Oluşur?
Probiyotikler çeşitli mikroorganizmalar içerebilir. En yaygın olanları Lactobacillus ve Bifidobacterium isimli gruplara ait bakterilerdir. Bu iki geniş grubun her biri birçok bakteri içerir. Diğer bakteriler ve Saccharomyces boulardii gibi mayalar da probiyotik olarak kullanılabilir.
Prebiyotik Nedir?
Prebiyotikler probiyotikler ile aynı değildir. “Prebiyotikler” zararlı bakteriler yerine yararlı bakterilerin büyümesini destekleyen besin maddelerini ifade eder.
Sinbiyotikler Nedir?
“Sinbiyotikler” terimi, probiyotik ve prebiyotiklerin birleştiği ürünleri ifade eder. Yani hem yararlı bakterileri (probiyotik) hem yararlı bakterilerin büyümesini destekleyen besinleri (prebiyotik) içerirler.
Probiyotik Kullanımı Ne Kadar Yaygındır?
Ne yazık ki Türkiye için bir veri bulunmamaktadır. Ancak Amerika Birleşik Devletlerinde yapılan 2012 Ulusal Sağlık Görüşme Anketi’nden (NHIS) alınan veriler, yaklaşık 4 milyon (% 1.6) ABD’li yetişkinin son 30 günde probiyotik veya prebiyotik kullandığını göstermiştir.
Yetişkinler arasında,vitamin ve mineraller dışında en yaygın olarak kullanılan üçüncü besin takviyesi probiyotikler veya prebiyotiklerdir. 2007-2012 yılları arasında probiyotiklerin kullanımı dört katına çıkmıştır. 2012 NHIS anketi ayrıca 4 ila 17 yaşlarında 300.000 çocuğun (% 0.5) probiyotik kullandığını göstermiştir.
Mikrobiyom Nedir?
Vücudumuzda yaşayan mikroorganizmalar topluluğuna “mikrobiyom” denir ve araştırma için sıcak bir konudur. 2007-2016 yılları arasında Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH) tarafından desteklenen İnsan Mikrobiyom Projesi, sağlıklı insan vücudunda ve üzerinde yaşayan normal bakterileri haritalayarak bu araştırmada önemli bir rol oynamıştır.
Temel olarak bu normal bir mikrobiyom anlayışı ile, NIH tarafından desteklenen birçok araştırmacı da dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki araştırmacılar şimdi mikrobiyomdaki değişiklikler ve çeşitli hastalıklar arasındaki bağlantıları araştırıyorlar. Ayrıca hastalığı tedavi etmek ve sağlığı desteklemek için mikrobiyomu değiştirmek üzere tasarlanmış yeni terapötik yaklaşımlar geliştiriyorlar.
Ulusal Tamamlayıcı ve Bütünleştirici Sağlık Merkezi (NCCIH), mikrobiyoma ilişkin araştırmaları finanse eden birçok ajans arasında yer almaktadır. NCCIH tarafından desteklenen araştırmacılar, sindirim sistemindeki gıda bileşenleri ve mikroorganizmalar arasındaki etkileşimleri inceliyorlar. Odak noktası, diyet-mikrobiyom etkileşimlerinin yararlı sağlık etkileri olan maddelerin üretimine yol açabileceği yollardır.
Probiyotikler neye iyi gelir?
Probiyotikler hakkında çok sayıda araştırma yapılmıştır, ancak bunların çeşitli sağlık koşulları için yararlı ve güvenli olup olmadıkları hakkında öğrenilmesi gereken çok şey vardır.
Probiyotikler, antibiyotikle ilişkili ishalin önlenmesi (Clostridium difficile’nin neden olduğu ishal dahil), prematüre bebeklerde nekrotizan enterokolit ve sepsisin önlenmesi, bebek kolikinin tedavisi, periodontal hastalığın tedavisi ve indüksiyon gibi çeşitli sağlık amaçları için umut vaat etmiştir.
Bununla birlikte, çoğu durumda, hala hangi probiyotiklerin hangilerinin yararlı olduğunu, hangilerinin işe yaramadığını bilmiyoruz. Ayrıca probiyotik insanların ne kadarını almak zorunda kalacağını veya kimlerin yararlanma olasılığı yüksek olduğunu da bilmiyoruz. En çok çalışılan koşullar için bile, araştırmacılar hala bu soruların cevaplarını bulmak için çalışıyorlar.
Aşağıdaki bölümlerde, çalışıldıkları bazı koşullar için probiyotiklerle ilgili araştırmalar özetlenmektedir.
Gastrointestinal Koşullar
Antibiyotikle İlişkili İshal
Clostridium difficile Enfeksiyonu
Kabızlık
Kanser Tedavisinden Kaynaklanan İshal
Divertiküler hastalık
Enflamatuar barsak hastalığı
Huzursuz bağırsak sendromu
Gezgin İshali
Bebeklerde Koşullar
Bebek Kolik
Nekrotizan Enterokolit
Bebeklerde Sepsis
Diş Hastalıkları
Diş Çürüğü (Diş Çürüğü)
Periodontal Hastalıklar (Dişeti Hastalığı)
Alerji İle İlgili Koşullar
Alerjik Rinit (Saman Nezlesi)
Astım
Atopik dermatit
Alerjilerin Önlenmesi
Diğer durumlar
Akne
Hepatik ensefalopati
Üst Solunum Enfeksiyonları
İdrar yolu enfeksiyonları
Probiyotikler zararlı olabilir mi?
Probiyotiklerin, özellikle sağlıklı insanlarda, görünüşte güvenli kullanım konusunda geniş bir geçmişi vardır. Bununla birlikte, az sayıda çalışma probiyotiklerin güvenliğini ayrıntılı olarak inceledi, bu nedenle yan etkilerin sıklığı ve şiddeti hakkında sağlam bir bilgi eksikliği var.
Şiddetli hastalıkları veya bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde probiyotiklerden kaynaklanan zararlı etki riski daha yüksektir.
Prematüre bebekler veya ağır hasta hastalar gibi yüksek riskli kişiler için probiyotikler düşünüldüğünde, probiyotiklerin potansiyel riskleri yararlarına karşı dikkatle tartılmalıdır.
Probiyotiklerin olası zararlı etkileri enfeksiyonları, probiyotik mikroorganizmalar tarafından zararlı maddelerin üretilmesini ve antibiyotik direnç genlerinin probiyotik mikroorganizmalardan sindirim sistemindeki diğer mikroorganizmalara aktarılmasını içerir.
Bazı probiyotik ürünlerin etikette listelenenler dışında mikroorganizmalar içerdiği bildirilmiştir. Bazı durumlarda, bu kirleticiler ciddi sağlık riskleri oluşturabilir.
Probiyotik Özet
Probiyotikleri herhangi bir sağlık sorunu hakkında sağlık uzmanınızı görmeyi ertelemek için bir neden olarak kullanmayın.
Probiyotik bir besin takviyesi düşünüyorsanız, önce sağlık uzmanınıza danışın. Bu, özellikle sağlık sorunlarınız varsa önemlidir.
Altta yatan sağlık durumu ciddi olan herkes probiyotik alırken yakından izlenmelidir.
Sağlığınızı kontrol altına alın — kullandığınız tamamlayıcı sağlık yaklaşımları hakkında sağlık uzmanlarınızla konuşun. Birlikte, paylaşılan ve bilgili kararlar alabilirsiniz.
National Institute of Health, National Center for Complimentary and Integrative Health, “Probiotics : In Depth”, NCCIH Pub No.: D345, Last Updated: October 2016
Kaynaklar:
Degnan FH. The US Food and Drug Administration and probiotics: regulatory categorization. Clinical Infectious Diseases. 2008;46(Suppl 2):S133–S136.
Didari T, Solki S, Mozaffari S, et al. A systematic review of the safety of probiotics. Expert Opinion on Drug Safety. 2014;13(2):227–239.
Duffy LC, Sporn S, Hibberd P, et al. Lactobacilli and Bifidobacteria. In: Coates PM, Betz JM, Blackman MR, et al., eds. Encyclopedia of Dietary Supplements. 2nd ed. New York, NY: Informa Healthcare; 2010:469–478.
Ford AC, Moayyedi P, Lacy BE, et al. American College of Gastroenterology monograph on the management of irritable bowel syndrome and chronic idiopathic constipation. American Journal of Gastroenterology. 2014;109:S2–S26.
Goldenberg JZ, Ma SS, Saxton JD, et al. Probiotics for the prevention of Clostridium difficile-associated diarrhea in adults and children. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2013;(5):CD006095. Accessed at www.thecochranelibrary.com on April 24, 2015.
Guarner F, Khan AG, Garisch J, et al. World Gastroenterology Organisation Global Guidelines. Probiotics and Prebiotics. October 2011. Journal of Clinical Gastroenterology. 2012;46(6):468–481.
Hempel S, Newberry SJ, Maher AR, et al. Probiotics for the prevention and treatment of antibiotic-associated diarrhea: a systematic review and meta-analysis. JAMA. 2012;307(18):1959–1969.
Hempel S, Newberry S, Ruelaz A, et al. Safety of Probiotics to Reduce Risk and Prevent or Treat Disease. Evidence Report/Technology Assessment no. 200. Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality; 2011. AHRQ publication no. 11-E007.
Hibberd PL, Kleimola L, Fiorino AM, et al. No evidence of harms of probiotic Lactobacillus rhamnosus GG ATCC 53103 in healthy elderly—a phase I open label study to assess safety, tolerability and cytokine responses. PloS One. 2014;9(12):e113456.
Moayyedi P, Ford AC, Talley NJ, et al. The efficacy of probiotics in the treatment of irritable bowel syndrome: a systematic review. Gut. 2010;59(3):325–332.
Sanders ME, Akkermans LMA, Haller D, et al. Safety assessment of probiotics for human use. Gut Microbes. 2010;1(3):164–185.
