Genel Bakış
Şizofreni, kronik bir psikiyatrik hastalıktır. Bu bozukluğu olan insanlar, çoğunlukla yanılsamalar veya halüsinasyonlar yaşayan gerçekliğin çarpıtmalarını yaşarlar.
Kesin tahminler elde etmek zor olsa da, nüfusun yaklaşık yüzde 1’ini etkilediği tahmin edilmektedir.
Bu hastalıkla ilgili yanılgılar yaygındır. Örneğin, bazı insanlar “bölünmüş bir kişilik” yarattığını düşünüyor. Aslında, şizofreni ve bölünmüş kişilik – uygun şekilde dissosiyatif kimlik bozukluğu olarak adlandırılan – iki farklı hastalıktır.
Şizofreni her yaştan kadın ve erkekte ortaya çıkabilir. Erkekler genellikle erken gençliklerinde veya 20’li yaşlarının başında semptom geliştirir. Kadınlar 20’li yaşların sonunda ve 30’ların başında işaret gösterme eğilimindedirler. İşte bilmeniz gerekenler.
Şizofreni Semptomları
Şizofreni belirtileri aşağıdakileri içerebilir:
Erken semptomları
Bu hastalığın semptomları genellikle genç yaşlarda ve 20’lerin başında görülür. Bu yaşlarda, en erken belirtileri tipik ergen davranışları nedeniyle göz ardı edilebilir.
Erken semptomlar şunlardır:
- kendini arkadaşlardan ve aileden izole etmek
- arkadaş veya sosyal grupları değiştirmek
- odak ve konsantrasyondaki bir değişiklik
- uyku problemleri
- sinirlilik ve ajitasyon
- okulda zorluklar veya düşük akademik performans
Olumlu semptomlar
Şizofrenide “pozitif” belirtiler, sağlıklı bireylerde tipik olmayan davranışlardır. Bu davranışlar şunları içerir:
- Halüsinasyonlar. Halüsinasyonlar gerçek gibi görünen ama aklınız tarafından yaratılmış deneyimlerdir. Bunlar arasında birşeyleri görmek, sesleri duymak ya da etrafınızdaki hiç kimsenin yaşamadığı şeyleri koklamak vardır.
- Hayaller. Hayaller, delil veya gerçeklere rağmen aksine bir şeye inandığınızda bir sanrı ortaya çıkar.
- Düşünce bozuklukları. Bunlar alışılmadık düşünme veya bilgi işleme yöntemleridir.
- Hareket bozuklukları. Bunlar, ajite edilmiş vücut hareketlerini veya garip duruşları içerir.
Olumsuz semptomlar
Şizofrenide olumsuz semptomlar, bir insanın tipik duygularını, davranışlarını ve yeteneklerini bozar. Bu semptomlar şunları içerir:
- konuşma sırasında kişinin konu başlığını hızlıca değiştirdiği veya telafi edici kelimeler veya ifadeler kullandığı düzensiz düşünce veya konuşma
- dürtüleri kontrol etmede sorunlar
- durumlara garip duygusal tepkiler
- duygu ya da ifadelerin eksikliği
- yaşam için ilgi veya heyecan kaybı
- sosyal izolasyon
- zevk almada zorluk
- planları başlatmada veya takip etmek zorluk
- normal günlük aktiviteleri tamamlama zorluğu
Bilişsel semptomlar
Şizofreninin bilişsel belirtileri bazen incedir ve tespit edilmesi zor olabilir. Bununla birlikte, bozukluk hafızayı ve düşünmeyi etkileyebilir.
Bu semptomlar şunları içerir:
- odaklanma veya dikkat etme gibi düzensiz düşünceler
- bilgi edinme ve kullanma problemleri
- içgörü eksikliği veya semptomlarından habersiz olma
Şizofreni semptomlarını tespit etmek zor olabilir. Bozukluğun olası tüm belirtileri hakkında daha fazla bilgi edinerek, onları daha kolay tanıyabilirsiniz.
Şizofreni nedenleri
Şizofreninin kesin nedeni bilinmemektedir. Tıp araştırmacıları aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli faktörlerin katkıda bulunabileceğine inanmaktadır:
- biyolojik
- genetik
- çevresel
Araştırmacılar ayrıca duygu ve davranışları etkileyen belirli beyin kimyasallarının düşük seviyelerinin bu psikiyatrik bozukluğa katkıda bulunabileceğine inanıyor.
Genetik de bir rol oynayabilir. Ailesinde şizofreni öyküsü olan kişilerin bu bozukluğu geliştirme riski daha yüksektir.
Şizofreni için diğer risk faktörleri şunları içerebilir:
- doğumdan önce veya bebeklik döneminde toksinler veya virüse maruz kalma
- inflamatuar veya otoimmün bir hastalığı olanlar
- zihin değiştiren ilaçlar kullanmak
- yüksek stres seviyesi
Şizofreni türleri
Şizofreni bir zamanlar beş alt gruba ayrıldı. 2013 yılında alt türler kaldırılmıştır. Bugün, şizofreni bir tanıdır.
Bireysel türlerin adları, doktorlara ve sağlık hizmeti sağlayıcılarına tedavileri planlamalarında yardımcı olur. Ancak, artık klinik tanı olarak kullanılmamaktadır.
Bu türler:
- Paranoid. 2013’te doktorlar paranoya’nın hastalığın “olumlu” bir belirtisi olduğuna karar verdi, ayrı bir tip değil.
- Hebephrenik veya düzensiz. Bu tür halüsinasyonlar veya yanılsamalar yaşamamış, ancak dağınık konuşma veya davranışlarda bulunan kişilerde teşhis edilmiştir.
- Farklılaşmamış. Doktorlar, birden fazla baskın semptom türü göstermiş olan bu alt tipteki kişilere tanı koydu.
- Kalıtsal. Birine hayatının başlarında şizofreni tanısı konmuş ancak daha sonra belirtiler gösterilmemişse, bu alt tip onlar için kullanılmış olabilir.
- Katatonik. Adından da anlaşılacağı gibi, bu alt tipte , mutizm belirtileri gösteren ya da sersemlik benzeri bir etki geliştiren kişilerde teşhis kondu.
Alt türler şizofreni artık teşhis etmek için kullanılmasa da, her biri ve onları sınıflandırılan semptomlar hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz.
Şizofreni tanı ve testleri
Şizofreni tanısı koymak için tek bir test yoktur. Tam bir psikiyatrik muayene doktorunuzun tanı koymasına yardımcı olabilir. Bir psikiyatrist veya zihinsel sağlık uzmanı görmeniz gerekir.
Randevunuzda aşağıdakilerle ilgili soruları cevaplamayı bekleyin:
- tıbbi geçmişiniz
- zihinsel sağlığınız
- ailenizin tıbbi öyküsü
Doktorunuz aşağıdakileri yapabilir:
- fiziksel testler
- kan tahlili
- manyetik rezonans görüntüleme (MRG) veya bilgisayarlı tomografi (BT) taraması dahil görüntüleme testleri
Bazen, şizofreni ile benzer olsalar bile belirtileriniz için başka nedenler olabilir. Bu nedenler şunları içerebilir:
- madde kullanımı
- bazı ilaçlar
- diğer akıl hastalıkları
Doktorunuz bir ay boyunca en az iki belirtiniz varsa şizofreni tanısı alabilir. Bu belirtiler şunları içermelidir:
- halüsinasyonlar
- hezeyanlar
- düzensiz konuşma
Şizofreni tedavileri
Şizofreni tedavisi yok. Bu hastalığa yakalandıysanız, yaşam boyu tedaviye ihtiyacınız olacak. Tedaviler semptomların şiddetini kontrol edebilir veya azaltabilir.
Bu bozukluğu olan insanları tedavi etmeyi deneyimleyen bir psikiyatrist veya ruh sağlığı uzmanından tedavi almak önemlidir. Aynı zamanda bir sosyal hizmet uzmanıyla veya bir vaka müdürüyle de çalışabilirsiniz.
Olası tedaviler aşağıdakileri içerir:
İlaçlar
Antipsikotik ilaçlar şizofreni için en yaygın tedavi yöntemidir. İlaçlar şunların durmasına yardımcı olabilir:
- halüsinasyonlar
- hezeyanlar
- psikoz belirtileri
Psikoz ortaya çıkarsa, hastaneye yatırılabilir ve yakın tıbbi gözetim altında tedavi alabilirsiniz.
Psikososyal müdahale
Şizofreni için bir diğer tedavi seçeneği psikososyal müdahaledir. Bu, stres ve hastalığınızla başa çıkmanıza yardımcı olacak bireysel tedavileri içerir.
Sosyal eğitim, sosyal ve iletişim becerilerinizi geliştirebilir.
Mesleki Rehabilitasyon
Mesleki rehabilitasyon size işe geri dönmeniz için gereken becerileri sağlayabilir. Düzenli bir işi sürdürmeyi kolaylaştırabilir.
Şizofreni için alternatif tedaviler
Şizofreni tedavisinde ilaç önemlidir. Ancak, bozukluğu olan bazı kişiler tamamlayıcı ilacı dikkate almak isteyebilir. Bu alternatif tedavileri kullanmayı seçerseniz, tedavinin güvenli olduğundan emin olmak için doktorunuzla birlikte çalışın.
Şizofrenide kullanılan alternatif tedavi türleri şunlardır:
- vitamin tedavisi
- balık yağı takviyeleri
- glisin takviyeleri
- diyet yönetimi
Bu alternatif tedavileri destekleyen araştırmalar sınırlıdır. Sizin için doğru olup olmadığına karar vermek için daha fazlasını okuyun.
Paranoid şizofreni
Paranoid şizofreni , hastalığın en sık saptanan şekliydi. Daha sonra, 2013 yılında Amerikan Psikiyatri Birliği şizofreni alt tiplerinin ayrı koşullar olmadığına karar verdi.
Bugün, bir doktor veya sağlık profesyoneli bu hastalığa sahip birini teşhis etmeyecektir. Bunun yerine tanı basitçe şizofreni olacaktır. Yine de baskın semptom paranoya olabilir. Bunu bilmek, doktorun olası tedavi planları hakkında bilgilendirilmesine yardımcı olacaktır.
Hastalığı olan herkes paranoya yaşamaz. Bununla birlikte, paranoid şizofreni semptomlarını tanımak, size veya sevdiğiniz bir kişinin tedavi görmesine yardımcı olabilir.
Katatonik şizofreni
Katatonik daha önce kullanılmış bir şizofreni türüdür. Ancak, artık tanı olarak kullanılmamaktadır. Bunun yerine, sadece bir tip teşhis edilir.
Katatonik şizofreni belirtileri:
- hareketsizlik
- tepkisizlik
- düz etki
- sersemletici durum
- dilsizlik
- talimatlara uymayı reddetmek
Bu tanı artık kullanılmasa da, şizofreni daha iyi anlamak , onu tanımanıza ve daha hızlı tedavi görmenize yardımcı olabilir .
Çocukluk şizofrenisi
Şizofreni tanısı gençlerde ve 20’li yaşların başlarında insanlarda yaygındır. Daha az yaygın olmasına rağmen, daha erken başlayabilir. Belirtiler 13 yaşından önce ortaya çıktığında, duruma bazen erken başlangıçlı veya çocukluk şizofrenisi denir.
Bu durumu teşhis etmek zor. Davranış değişiklikleri çocuklar ve gençler geliştikçe alışılmadık değildir. Ayrıca, bu ruh sağlığı bozukluğunun en sık görülen semptomlarından bazıları başka durumlarda da ortaya çıkar. Bunlar şunları içerir:
- depresyon
- bipolar bozukluk
- dikkat bozuklukları
Çocukluk çağı şizofreni belirtileri şunlardır:
- sıradışı korku veya kaygı (paranoya)
- uyku problemleri
- duygusal değişim
- sesleri duymak veya bir şeyleri görmek (halüsinasyonlar)
- kişisel bakıma olan dikkat azalması
- davranışta ani değişiklikler
- akademik performansta bozulma
Büyüyen çocuklarda ve gençlerde ortaya çıkabilecek davranışları ciddi bir zihinsel sağlık durumunun belirtileri ile ayırmak önemlidir.
Şizofreni ve psikoz
Şizofreni ve psikoz birbirine karışabilir, ancak aynı değillerdir. Birincisi zihinsel bir sağlık durumudur – diğeri bir semptomdur.
Psikoz gerçeklikten koparmaktır. Bir psikoz bölümü sırasında, sesleri duyabilir, gerçek olmayan şeyleri görebilir veya doğru olmayan şeylere inanabilirsiniz.
Psikoz, şizofreni de dahil olmak üzere çeşitli ruh sağlığı bozukluklarının bir elemanı veya belirtisidir. Psikoz başka zihinsel sağlık sorunları belirtileri olmayan insanlarda da ortaya çıkabilir.
Psikoz şizofreni hastalarında görünse de, bu bozukluğu olan herkes psikoz yaşayamaz. Siz veya tanıdığınız biri psikoz belirtileri yaşıyorsa hemen tedavi isteyin.
Şizofreni istatistikleri
- Şizofreni tipik olarak geç gençlerindeki 30’lu yaşların başlarındaki insanlarda teşhis edilir.
- Erkekler daha önce semptom gösterme eğilimindedir. Ayrıca erken ergenlik dönemleri ile 20’li yaşların başları arasında teşhis edilirler.
- Kadınlar daha sonra, 20’li yaşların başlarından 30’ların başlarına kadar teşhis konur.
- Hastalık erkeklerde kadınlardan daha yaygındır.
- Araştırma şizofrenide insanların yüzde 1’inden azında meydana geldiğini gösteriyor. Dünyada
21 milyondan fazla insanı etkiliyor. - Bir ebeveyn veya kardeş gibi birinci dereceden bir akrabanız varsa, hastalık riskiniz
yüzde 10’dur . - Dünya çapında şizofreni en zayıflatıcı 15 rahatsızlıktan biridir.
- Bu bozukluğu olan kişilerin prematüre ölme olasılığı
iki ila üç kat daha fazladır. - Bozukluğu olan kişilerin yaklaşık yarısının başka ruh sağlığı sorunları da vardır.
- Hastalığı olan kişilerin yaklaşık yüzde 5’i intihar nedeniyle ölüyor. Bu genel nüfustan daha yüksek.
- Bozukluğu olan kişilerin
yarısından fazlası uygun bakım alamamaktadır.
Bipolar’a karşı şizofreni
Şizofreni ve bipolar bozukluk kronik ruh sağlığı koşullarıdır. Bazı özellikleri paylaşabilirler, ancak belirgin farklılıklar vardır.
Bipolar bozukluk ruh halinde güçlü değişimlere neden olur. Bu salıncaklar mani ve depresyon arasında geçiş yapar.
Bu bölümler sırasında, bipolar olan birinin, özellikle manik bir bölümde halüsinasyonlar veya sanrılar görmesi olasıdır. Ruh halindeki değişimlerle birlikte psikoz yaşamak, günlük işleri tamamlamayı zorlaştırabilir.
Aynı şekilde, şizofreni hastaları halüsinasyonlar veya sanrılar yaşayabilir, fakat aynı zamanda dağınık düşünme ve konuşma deneyimi yaşamaları çok olasıdır. Manik fazda bipolar bozukluğu olan birisinin aksine, psikozun semptomlarına mani eşlik etmez.
Hangi koşulda olduğunuzu hiçbir test tespit edemez. Bunun yerine, doktorunuz kapsamlı bir psikiyatrik değerlendirme yapabilir ve olası nedenleri ekarte etmek için bazı testler isteyebilir. Bu testler kan testlerini, görüntüleme testlerini ve ilaç tarama testlerini içerebilir.
Bu sonuçlarla doktorunuz, yaşadığınız şeye uygun bir teşhis bulmak için davranışınızı ve semptomlarınızı izlemeye başlayabilir.
Bipolar bozukluk ve şizofreni arasındaki benzerlik ve farklılıkları merak ediyorsanız, nasıl karşılaştırıldıklarını okuyun .
Şizofreni prognozu
Şizofreni hastaları için prognoz değişmektedir. Bu büyük ölçüde kişinin genel sağlık durumuna, yaşına, semptomlarına ve tedavi planına bağlıdır.
2014 yılında yapılan bir araştırma, tedaviyle bile, bozukluğu olan kişilerin
Bu oranın nedeni, bu bozukluğu olan kişilerin
İntihar önleme
- Birisinin kendi kendine zarar verme veya başka bir kişiye zarar verme riski altında olduğunu düşünüyorsanız:
- • 112 veya yerel acil durum numaranızı arayın.
- • Yardım gelene kadar kişiyle birlikte kalın.
- • Silah, bıçak, ilaç veya zarar verebilecek diğer maddeleri çıkarın.
- • Dinle, ama yargılama, tartışma, tehdit etme veya bağırma.
- Siz veya tanıdığınız biri intihar etmeyi düşünüyorsa, bir kriz veya intihar önleme yardım hattından yardım alın.
Aileleri içeren tedavi programlarının başarılı olduğu gösterilmiştir. Hastanede yatma gereksinimini azaltır ve sosyal işleyişi iyileştirir.
Bu nedenle, bakımı kolay ve sizin için en yararlı olan tedavi planını bulmak için eğitimli bir zihinsel sağlık uzmanı veya doktorla çalışmanız çok önemlidir.
Şizofreni komplikasyonları
Şizofreni, göz ardı edilmemesi veya tedavi edilmemesi gereken ciddi bir akıl hastalığıdır. Hastalık gibi ciddi komplikasyon riskini artırır:
- kendine zarar verme veya intihar
- kaygı
- fobiler
- depresyon
- alkol veya uyuşturucu kullanımı
- aile problemleri
Şizofreni ayrıca çalışmayı veya okula gitmeyi zorlaştırabilir. Kendinizi maddi olarak çalıştıramaz veya destekleyemezseniz, yoksulluk ve evsizlik riski daha yüksektir.
Şizofreni önleme
Şizofreni önlemenin yolu yok. Yine de, kimin risk altında olduğunu ve hastalığın risk altındaki bireylerde ortaya çıkmasını nasıl önleyeceğini belirlemek son yıllarda araştırmacıların önemli bir odağı olmuştur.
Sağlıklı ve semptomsuz bir yaşamın tadını çıkarmak mümkündür. Şizofreni belirtileri bir süre ortadan kalkar ve sonra geri döner. Doktorunuzun tavsiyelerine uymak prognozunuzu iyileştirir.
Kraliyet Psikiyatrist Koleji’ne göre, şizofreni tanısı konan her 5 kişiden 3’ü tedavi ile iyileşecektir. Gelişme yolunda ilerlemek için aşağıdakiler önemlidir:
- durumunuz hakkında bilgi edinin
- risk faktörlerini anlayın
- doktorunuzun tedavi planını takip edin
Kaynaklar:
Şizofrenide yardımcı olun. (2014)
Mayo Kliniği Kadrosu. (2016, 11 Ekim). Şizofreni. Alınan
Şizofreni. (Nd)
Bana şizofreniden bahset (nd)
