VHL sendromu olarak da adlandırılan Von Hippel-Lindau hastalığı (VHL), vücudunuzda tümörlerin ve kistlerin oluşmasına neden olan nadir bir genetik hastalıktır. VHL hastalığı tüm dünyada tüm etnik kökenlerde bulunabilir ve tüm cinsiyetleri etkileme şansı eşittir. Yaklaşık 36.000 kişiden 1’ini etkiler. VHL tümör büyümesine yol açtığından, çeşitli kanserler genellikle hastalığın bir komplikasyonudur. Size VHL teşhisi konulursa, kanserler ve büyümeler için düzenli taramalardan geçmeyi bekleyebilirsiniz. Ameliyatlar ve radyasyon tedavileri de yaygındır. Kanserli olmayan tümörler de VHL hastalığı olan kişilerde, özellikle kulaklarınızda, gözlerinizde, beyninizde ve omuriliğinizde istenmeyen komplikasyonlara neden olabilir. Dikkatli izleme ve tedavi ile komplikasyonları en aza indirmek mümkündür.
VHL, kanser ile aynı değildir, ancak kanser riskinizi artırır, özellikle böbrek kanseri ve pankreas kanseri. Bu durum çeşitli organ ve dokularda tümör ve kistlerin oluşmasına neden olur. Bu tümörler iyi huylu olabilir, yani vücudunuza yayılmazlar. İyi huylu tümörler kanserli değildir. VHL’nin kötü huylu (kanserli) tümörlere de neden olma potansiyeli vardır ve sıklıkla yapar. VHL hastalığı genellikle ölümcül olma potansiyeline sahip çeşitli kanserlere yol açar. Farklı kanser türleri, kendi benzersiz durumunuza ve kanserin ne kadar erken bulunduğuna bağlı olarak farklı görünümlere sahiptir. VHL hastalığının neden olduğu iyi huylu tümörler, özellikle tedavi edilmezse ölümcül olabilir. VHL hastalığı olan kişilerde en yaygın ölüm nedeni, merkezi sinir sisteminizde hemanjiyoblastom adı verilen yavaş büyüyen bir tümör türüdür. Bu tip tümör, VHL hastalığı olan kişilerin yüzde 13 ila 72’sinde görülür.
Von Hippel-Lindau Hastalığının Nedenleri Nelerdir?
VHL’ye genetik bir mutasyon veya silme neden olur. Spesifik olarak, bozukluk, kromozom 3 üzerindeki VHL genini etkiler. Vücudunuzun oksijenin hücreler tarafından nasıl kullanıldığını yönetmesine yardımcı olan, hipoksi ile indüklenebilir faktör (HIF) adı verilen bir protein vardır. VHL geniniz, uygun bir şekilde VHL proteini (pVHL) olarak adlandırılan başka bir proteinin planlarını içerir. pVHL’nin görevi HIF’i düşürmektir. VHL geni uygun şekilde kodlandığında, pVHL ve HIF dengededir. Ancak VHL hastalığınız varsa, pVHL planları yanlıştır veya eksiktir ve protein işini yapamaz. Bu, çok fazla HIF proteini ile sonuçlandığınız anlamına gelir ve bu, tümörler veya kistler şeklinde düzensiz hücre büyümesine yol açar.
VHL kalıtsaldır, yani ebeveynlerden biyolojik çocuklarına genetik olarak aktarılabilir. Bu bir bulaşma ile aynı şey değildir; VHL’ye sahip olan birinden yakalayamazsınız. VHL, otozomal dominant model olarak adlandırılan kalıtsaldır. Bu, VHL’ye sahip olmak için mutasyona uğramış geni her iki ebeveynden değil, yalnızca bir ebeveynden miras almanız gerektiği anlamına gelir. Bu ayrıca, VHL’li bir ebeveyniniz varsa, ancak sizde yoksa, diğer bazı genetik bozukluklar gibi resesif bir “taşıyıcı” olma konusunda endişelenmenize gerek olmadığı anlamına gelir. VHL’niz varsa, biyolojik çocuklarınızın her birinin VHL’yi miras alma şansı yüzde 50 olacaktır. Yine de, VHL’nin mutlaka miras alınması gerekmez. Tüm VHL teşhislerinin yaklaşık yüzde 20’sine “de novo mutasyonlar” denir. Bu, genetik mutasyonun, herhangi bir ailede VHL hastalığı öyküsü olmadan kendi başına ortaya çıktığı anlamına gelir.
Von Hippel-Lindau Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
VHL hastalığı vücudun birçok farklı yerinde tümörlere neden olabileceğinden herkeste aynı belirtiler görülmeyebilir. Belirtileriniz, tümörlerinizin boyutuna ve bulundukları yere göre belirlenir. VHL hastalığının bazı yaygın semptomları şunları içerir:
- baş ağrısı
- zayıf denge
- baş dönmesi
- uzuvlarınızda zayıflık
- tek kulakta işitme kaybı
- yüksek tansiyon
VHL hastalığından kaynaklanan semptomların başlangıcı herhangi bir zamanda başlayabilir, ancak en yaygın olarak 18 ila 30 yaşları arasında başlarlar.
Von Hippel-Lindau Hastalığının Komplikasyonlar Nelerdir?
VHL semptomlarına çok benzeyen komplikasyonlar, tümörlerinizin boyutuna ve konumuna bağlı olacaktır. Retinanızdaki tümörler glokoma veya kalıcı görme kaybına yol açabilir. İç kulağınızdaki tümörler işitme kaybına neden olabilir. Hemanjiyoblastomlar da yaygındır ve kas hareketlerinizi kontrol etmekte zorlandığınız bir durum olan ataksiye neden olabilir. VHL hastalığı ile ilişkili diğer yaygın tümörler arasında renal hücreli karsinom, pankreatik nöroendokrin tümörler ve feokromositomalar bulunur.
Von Hippel-Lindau Hastalığının Nasıl Tedavi Edilir?
Günümüzde VHL hastalığının tedavisi yoktur. Tedavi genellikle büyümeleri düzenli olarak izlemeye odaklanır, çünkü çoğu büyüme erken saptandığında daha etkili bir şekilde tedavi edilir. VHL’niz varsa veya VHL’li yakın bir aile üyeniz varsa, işitme, görme ve kan basıncınızın değerlendirilmesiyle birlikte yıllık nörolojik muayene yaptırmayı bekleyebilirsiniz. Ayrıca muhtemelen yıllık olarak kan ve idrar testleri yaptıracaksınız. Ergenliğe ulaştığınızda, muhtemelen her 1 ila 2 yılda bir beyninizin, omurganızın ve karnınızın MRI taramalarını almaya başlayacaksınız. Büyüme bulunduğunda, bir doktor en iyi tedavi planını belirlemenize yardımcı olacaktır. Bazı durumlarda iyi huylu büyümeler kendi haline bırakılabilir. Diğer durumlarda, büyümeleri aşağıdaki yöntemlerden bazılarıyla tedavi edebilirsiniz:
- radyasyon tedavisi
- radyofrekans ablasyonu
- gama bıçağı ameliyatı
- kriyocerrahi
- ilaç
VHL hastalığınız varsa ve biyolojik olarak çocuk sahibi olmayı planlıyorsanız, genetik danışmanlığı düşünebilirsiniz.
Ne Zaman Doktora Gidilmelidir?
VHL hastalığı olan yakın bir aile üyeniz varsa, bir genetik danışmanla konuşmayı ve düzenli taramalardan geçmeyi düşünmelisiniz. Aşağıdaki genelleştirilmiş kanserli büyüme semptomlarını yaşıyorsanız, bir doktorla randevu alın:
- topaklar, büyümeler veya şişlik
- açıklanamayan kilo kaybı
- açıklanamayan ağrı
- tükenmişlik
- sindirimdeki değişiklikler
Von Hippel-Lindau Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
VHL hastalığı, moleküler genetik testlerle teşhis edilir. Ailenizde VHL hastalığı öyküsü varsa veya bir veya daha fazla hemanjiyoblastom gibi durumun semptomlarını gösteriyorsanız, bir doktor genetik test yapmaya karar verebilir. VHL hastalığının ve neden olduğu tümörlerin erken tespiti, uzun vadeli görünümünüz için çok önemlidir. Uygun tedavilerle birleştirildiğinde, birçok kişi hastalığın etkilerini azaltabilir. VHL hastalığı olan kişilerin ortalama yaşam süresi erkekler için 67 ve kadınlar için 60’tır, ancak tedaviler geliştikçe bu sayılar genel nüfus rakamlarına yaklaşmaktadır.
Özet
Von Hippel-Lindau hastalığı, çoğunlukla kalıtsal olan, ancak de novo genetik mutasyon da olabilen genetik bir bozukluktur. VHL proteinlerinizin hatalı olmasına neden olur, bu da tümörler gibi düzensiz hücresel büyümelere yol açar. VHL semptomları, genellikle onlu yaşlarınızın sonlarında veya yirmili yaşlarınızda görülür. Yaygın tümör yerleri arasında retinalarınız, iç kulaklarınız, beyniniz, omurganız, böbrekleriniz ve pankreasınız bulunur. Tümörlerin erken teşhisi ve tedavisi, bakış açınızı iyileştirmenin anahtarıdır, bu nedenle doktorunuzla veya uzmanınızla düzenli kontroller planlamanız önemlidir.
Kaynak
Healthline, Overview of Von Hippel-Lindau Disease, 2022
Binderup et al. Survival and causes of death in patients with Von Hippel-Lindau disease. 2017.
Gläsker et al. Von Hippel-Lindau disease: Current challenges and future prospects. 2020.
Mikhail et al. Von Hippel-Lindau syndrome. 2022.
