Yardımcı üreme teknolojisi, çocuk sahibi olamama veya zorluklarda yardımcı olabilecek doğurganlık tedavileri ve prosedürleri anlamına gelmektedir. Yardımcı üreme teknolojisi teknikleri, başarılı bir hamilelik olasılığını artırmak için yumurta, sperm veya embriyoların manipülasyonunu içermektedir.
İnfertilite, insanların doğum kontrolü kullanmadan düzenli cinsel ilişkiden sonra hamile kalamamasıdır. Kanıtlar, Amerika Birleşik Devletleri’nde 15-44 yaş arası kadınların kabaca %10’unun hamile kalmakta veya hamileliği sürdürmekte zorluk çektiğini göstermektedir. Araştırmalar ayrıca dünya çapında çiftlerin %8-12’sinin doğurganlık sorunları yaşadığını ve vakaların %40-50’sinin erkekleri etkileyen faktörlerden kaynaklanabileceğini göstermektedir.
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine göre, tüm ABD bebeklerinin yaklaşık %1.9’u yardımcı üreme teknolojisi kullanılarak dünyaya gelmektedir. Teknoloji başarılı olabilse de, pahalı da olabilmektedir. ABD’de yardımcı üreme teknolojisini kullanarak çocuk sahibi olmak isteyen bireyler, kısırlık kapsamını eyalete göre kontrol edebilirler.
Yardımcı Üreme Teknolojisi Tanımı
Yardımcı üreme teknolojisi, hamile kalmayı amaçlayan tıbbi prosedürleri ifade eder. Bu karmaşık tedaviler, döllenme şansını artırmak için gametleri veya yumurtaları ve spermleri etkilemeyi içermektedir. Yardımcı üreme teknolojisi, genellikle diğer kısırlık tedavilerinin işe yaramayacağı veya tedaviyi denemiş ancak hamile kalamamış kişiler için bir seçenektir.
Yardımcı üreme teknolojisini düşünen kişiler, seçenekleri genellikle bir sağlık uzmanıyla tartışmalı ve bir kadın doğum uzmanından konsültasyonu gerekebilir.
İnsanlar öncelikli olarak infertiliteyi tedavi etmek için yardımcı üreme teknolojisini kullanırken, diğerleri bunu genetik amaçlar için veya hamilelik komplikasyonlarından kaçınmak için kullanabilirler. Bazı insanlar yardımcı üreme teknolojisini doğurganlık tedavisi veya tıbbi yardımlı üreme olarak da adlandırabilir.
Özel sigorta ve Medicaid’in yüksek maliyeti ve sınırlı kapsamı nedeniyle birçok insanın yardımcı üreme teknolojisi gibi doğurganlık hizmetlerine erişmesi zor olabilir.
Yardımcı Üreme Teknolojisi Türleri
Farklı teknikleri ve üreme hücrelerini içeren çeşitli yardımcı üreme teknolojisi prosedürleri vardır. Doktor, koşullara bağlı olarak hangi yardımcı üreme teknolojisinin en uygun olacağını önerebilir. En yaygın türü tüp bebek yöntemidir.
Tüp Bebek
In vitro fertilizasyon, doktorun yumurtaları çıkarmasını ve özel bir laboratuarda döllenmesini içerir. Uzmanlar bunu bir embriyo transferi ile birleştirebilir ve ortaya çıkan embriyoları bir kişinin rahmine aktarabilir. Yardımlı Üreme Teknolojisi Derneği, embriyo transferinin yardımcı üreme teknolojisi prosedürlerinin %99’unu oluşturduğunu belirtmektedir.
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, kendi yumurtalarını kullanan insanlardan bir oosit alımı için tüp bebek tedavilerinin 2018 başarı oranlarını şu şekilde listeler:
- 35 yaş ve altı kişiler için %52
- 35-37 yaş arası kişiler için %38,1
- 38-40 yaş arası insanlar için %23,5
- 40 yaş üstü için %7,6
Bir kişi, tüp bebek kullanarak bebek sahibi olma şansını tahmin etmek için tüp bebek başarı tahmincisi adı verilen bir araç da kullanabilir.
Tedavinin gebelikle sonuçlanması için birden fazla tüp bebek döngüsü gerektirebilir ve bazı kişiler tüp bebek yöntemi ile hiç hamile kalmayabilir. Tüp bebek tedavisinin faydaları, döllenme ve hamilelik şansının artmasıdır. Potansiyel komplikasyonlar şunları içerebilir:
- çoğul gebelik veya bir seferde iki veya daha fazla embriyo implantasyonu
- yumurtalık hiperstimülasyon sendromu gibi doğurganlık ilaçlarının yan etkileri
- embriyonun rahmin dışına yerleştiği ektopik gebelik
Ulusal Eyalet Yasama Meclisi Konferansı, tek bir tüp bebek döngüsünün ortalama maliyetini 12.000–17.000 ABD Doları olarak listelemektedir.
İntrafallop Transferi
Yardımcı üreme teknolojisinin bazı yöntemleri tüp bebek yöntemine benzer ancak gametleri doğrudan fallop tüpüne vermek için laparoskopik cerrahiyi kullanır. Bazı insanlar bu yöntemi dini nedenlerle seçebilir veya sigortaları yalnızca bu tür yardımcı üreme teknolojisini kapsayabilir.
Yardımcı üreme teknolojisinin diğer biçimlerine benzer şekilde, çoğul gebelik şansı artmaktadır. Ek olarak, laparoskopi nedeniyle enfeksiyon, organ delinmesi veya anesteziden kaynaklanan yan etkiler gibi ameliyattan kaynaklanan komplikasyon riski vardır. İntrafallop transferler tipik olarak tüp bebek yönteminden daha pahalıdır.
Bu tür yardımcı üreme teknolojisinin daha yüksek maliyetleri ve riskleri nedeniyle, uzmanlar bu prosedürleri nadiren kullanır. Bu nedenle, başarı oranları hakkında çok fazla veri bulunmamaktadır.
Türler şunları içermektedir:
- Gamet intrafallop transferi: Gamet intrafallop transferi, doktor gametleri laparoskopik cerrahi kullanarak doğrudan fallop tüplerine yerleştirmeden önce bir tüpte yumurta ve sperm toplamayı içermektedir. Tüp bebek prosedürü olmadığı için kişi hangi embriyoyu transfer edeceğini seçmek zorunda değildir.
- Zigot intrafallop transferi: Zigot intrafallop transferi, tüp bebek yöntemi ve gamet intrafallop transferinin bir kombinasyonudur. Uzmanlar, tüp bebek yöntemlerini kullanarak yumurtaları uyarır, toplar ve döllenmiş yumurtaları veya zigotları fallop tüplerine geri vermeden önce laboratuvarda yumurtaları spermle karıştırır. Zigot intrafallop transferinin bir yararı, hasarlı fallop tüpleri veya ciddi kısırlık sorunları olanların hamile kalmasına yardımcı olabilmesidir.
- Pronükleer evre tubal transfer: Pronükleer evre tubal transfer, Zigot intrafallop transferine benzer, ancak hücre bölünmesi gerçekleşmeden önce döllenmiş bir yumurtanın fallop tüpüne transferini içerir.
Dondurulmuş Embriyo Transferi
Dondurulmuş embriyo transferi ABD’de giderek daha yaygın hale gelmektedir. Önceden IVF dondurulmuş embriyoların çözülmesini ve bir kişinin rahmine yerleştirilmesini içerir. 2017’de yapılan bir araştırma, donmuş embriyo transferi yapılan kişilerin %52’sinin devam eden gebelikleri olduğunu bulmuştur.
Birleşik Krallık İnsan Döllenme ve Embriyoloji Kurumu’na göre, donmuş embriyo transferi, tedavide taze embriyo kullanmak kadar güvenlidir. Bununla birlikte, bazı kanıtlar donmuş embriyo transferi ile erken doğum riskinin arttığını göstermektedir. Dondurulmuş embriyo transferinin bir başka olası riski, tüm dondurulmuş embriyoların çözülme sürecinden sağ çıkmamasıdır.
Dondurulmuş embriyo transferinin tahmini maliyeti değişir ancak 6.000 dolara kadar çıkabilir.
Intrasitoplazmik Sperm Enjeksiyonu
İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu, uzmanların bir yumurtayı döllemeye yardımcı olmak için in vitro fertilizasyonla birlikte gerçekleştirebilecekleri bir prosedürdür. Bir embriyolog veya embriyo uzmanı, tek bir spermi doğrudan bir yumurtanın merkezine enjekte etmek için küçük bir iğne kullanır.
İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu, yumurtaların %50-80’ini döller. İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonunun başarı oranı, in vitro fertilizasyona benzer ve spermle ilgili kısırlığı olan kişiler için etkili bir yardımcı üreme teknolojisi yöntemi olabilir. İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu tipik olarak IVF’ye ek bir prosedürdür, bu nedenle tek başına in vitro fertilizasyondan daha maliyetli olacaktır.
İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu hakkında dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:
- Prosedür yumurtaların bir kısmına veya tamamına zarar verebilir.
- Yumurta, sperm enjekte edildikten sonra bile embriyoya dönüşmeyebilir.
- Bir kişi doğal olarak hamile kalırsa, bebeğin büyük bir doğum kusuruna sahip olma olasılığı %1,5 ila %3’tür. Ancak doğum kusurunun nedeni tedaviden çok altta yatan kısırlık olabilir.
Üçüncü Taraf Destekli Üreme Teknolojisi
Üçüncü taraf yardımcı üreme teknolojisi, başka bir kişinin bir bireye veya çifte yumurta, sperm veya embriyo bağışlamasıdır. Ayrıca vekil ve gebelik taşıyıcılarını da içerebilir. Bunlar, başka bir kişinin yardımcı üreme teknolojisi kullanılarak çiftin spermiyle döllenmesi veya yardımcı üreme teknolojisi kullananlardan bir embriyonun implante edilmesi anlamına gelir.
Kanıtlar, bağışlanan donmuş embriyolarla yapılan transferlerin %50’sinin gebelikle ve %40’ının canlı doğumla sonuçlandığını göstermektedir. Üçüncü taraf yardımcı üreme teknolojisinin diğer faydaları aşağıdakileri içerir:
- Tüp bebek yöntemi tekrar tekrar başarısız olduğunda işe yarayabilir.
- Belirli koşulları geçmekten kaçınmaya yardımcı olabilir.
- Sağlıklı yumurta üreten, ancak hamileliği sürdürmekte zorluk çeken bir kişiye yardımcı olabilir.
- Yumurta veya sperm üretmekte zorluk çekenlere yardımcı olabilir.
İnsanların hangi türü seçtiğine bağlı olarak, üçüncü taraf yardımcı üreme teknolojisi çok maliyetli olabilir. Sperm bağışı genellikle en ucuz seçenektir ve şişe başına yaklaşık 1.000 ABD Doları tutarındadır.
Diğer seçeneklerin maliyeti tek bir şişe için değişebilir ve birçok döngü birden fazla şişe gerektirecektir. Tahmini maliyetler:
- Yumurta bağışı için 18.000–50.000 ABD Doları
- Embriyoyu kabul etmek için 13.000-17.000 ABD Doları
- Taşıyıcı annelik ve gebelik taşıyıcıları için 60.000-150.000 ABD Doları
Hazırlık
Yardımcı üreme teknolojisi tedavisine hazırlık, yardımcı üreme teknolojisi başarı şansını artırmaya yardımcı olabilecek pratik davranışları içerir. Bu, bir sağlık uzmanının önerdiği takviyeleri almak ve alkol ve kafein alımını azaltmak gibi diyet değişikliklerini içerebilir.
Ayrıca düzenli egzersiz ve sigarayı bırakmayı da içerebilir. Yardımcı üreme teknolojisi bir kez başarılı olduğunda, doğum öncesi bakım ve testler, hamilelik sırasında hamile kişiyi ve bebeği sağlıklı tutabilir.
Etik
Yardımcı üreme teknolojisinin birçok yönü, aşağıdakiler gibi etik sorunları gündeme getirmektedir:
- Bir birey veya çiftin yardımcı üreme teknolojisine ihtiyacı var mı?
- Depolanmış gametlerin ve embriyoların mülkiyeti kimdedir?
- İnsanların bir kliniğe ücretsiz veya indirimli tedavi için yumurta bağışlaması etik midir?
- Bir kişinin dini inançları, farklı yardımcı üreme teknolojisi prosedürleriyle nasıl uyumludur?
- Yardımcı üreme teknolojisinde yaş sınırı olmalı mı?
- Gamet bağışı yoluyla doğan çocukların, gebelikleri ve genetik ebeveynleri hakkında bilgi edinme hakları var mı?
- Yardımcı üreme teknolojisine yönelik tüm talepler, ilişki durumu veya cinsel yönelim dikkate alınmaksızın eşit olarak ele alınıyor mu?
- Ölen bir kişinin donmuş embriyolarını veya spermlerini kullanmak etik midir?
Yardımcı üreme teknolojisinin etik sorunlarına ilişkin basit cevaplar bulunmamaktadır.
Özet
Kısırlığı tedavi etmek için birçok yardımcı üreme teknolojisi türü mevcuttur. Yardımcı üreme teknolojisinin başarı oranları, kişilerin seçtikleri yardımcı üreme teknolojisinin türüne, kişinin yaşı ve sağlığı gibi faktörlere göre değişmektedir.
Bir uzman, bir bireyin veya çiftin tercihlerine ve kısırlık türüne göre yardımcı üreme teknolojisini önerecek ve aynı zamanda riskleri, faydaları ve maliyetleri de değerlendirecektir.
MedicalNewsToday. What to know about assisted reproductive technology. 2021
Referanslar
- All about egg banks. (n.d.).
- APA dictionary of psychology: Gamete intrafallopian transfer (GIFT). (n.d.).
- Asplund, K. (2020). Use of in vitro fertilization–ethical issues.
- Assisted reproductive technologies (ART). (2020).
- Assisted reproductive technologies (ART) data. (n.d.).
- Assisted reproductive technologies. (n.d.).
- Assisted reproductive technologies. (n.d.).
- Assisted reproductive technology (ART). (2017).
- Assisted reproductive technology – IVF and ICSI. (2021).
- Bu, Z., et al. (2020). Preterm birth in assisted reproductive technology: An analysis of more than 20,000 singleton newborns.
- Common concerns with embryo adoption. (2019).
- Embryo freezing. (n.d.).
- Frozen embryo transfer (FET) cycle. (2019).
- Frozen embryo transfer: Natural cycle. (n.d.).
- Gestational surrogacy fact sheet. (2021).
- How much does it cost? (n.d.).
- Infertility. (2019).
- Infertility FAQs. (2021).
- Intracytoplasmic sperm injection (ICSI). (n.d.).
- Kumar, N., et al. (2015). Trends of male factor infertility, an important cause of infertility: A review of literature.
- Ovarian hyperstimulation syndrome. (2016).
- Percentages of transfers using frozen or fresh donor embryos that resulted in pregnancies, live births, and single-infant live births, 2013. (2013).
- Prenatal care and tests. (2019).
- State laws related to insurance coverage for infertility treatment. (2021).
- Wang, A., et al. (2017). Freeze-only versus fresh embryo transfer in age to success rates: A multicenter matched cohort study: Contribution of progesterone and maternal age to success rates.
- Weigel, G., et al. (2020). Coverage and use of fertility services in the U.S.
- What is intracytoplasmic sperm injection (ICSI)? (2014).
