Perşembe, Mart 28, 2024

Bunlara da göz atın

İlgili içerikler

Yaşlı Hastalarda Ameliyatlarda Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yaşlılık tanımları Dünya Sağlık Örgütü Tarafından belirli aralıklarla değişmektedir. Yaşlılık sınırı her seferinde yükselmektedir. Ancak sınır yükselse bile her insan yaşlanacaktır ve yaşlılıkta olası bir ameliyat için bazı noktalara dikkat edilmesi gerekir.

Prof. Dr. Korhan Taviloğlu bizler için yaşlı hastalarda ameliyatlarda dikkat edilmesi konuları değerlendirdi.

Dünyada yaşlılık nasıl tanımlanır?

Yaşlılık dönemi, 70 yaş ve üzeri olarak kabul edilir. Dünya Sağlık Örgütü istatistiklerine göre günümüzde dünyada 60 yaşın üzerinde 600 milyon kişi yaşadığı bildirilmektedir. Bu sayının 2025 yılında iki katına çıkması ve 2040 yılında ise 1.3 milyar kişiye (o dönemin dünya nüfusunun % 14’ü) ulaşacağı hesaplanmaktadır. Günümüzde, özellikle Batı toplumlarında, yaşam sürelerinin uzaması ve doğum hızının düşmesi ile birlikte yaşlı nüfus belirgin şekilde artmıştır. Dünya yaşlı nüfusunun, 2050 yılında, % 80’inin az gelişmiş ülkelerde yaşayacağı tahmin edilmektedir. Yaşam süresinin, yüksek gelir gruplarında, düşük gelir gruplarına oranla, 20 yıl kadar fazla olduğu hesaplanmaktadır. Aynı şekilde 2050 yılında ölümlerin % 80’inin 60 yaşın üzerindeki kişilerde gerçekleşeceği hesaplanmaktadır.

Prof. Dr. Korhan Taviloğlu`nun diğer makalelerine buradan ulaşabilirsiniz.

Türkiye’de yaşlıların toplumdaki oranı ne kadardır?

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), ‘Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ 2009 yılı kayıtlarına göre ülkemiz nüfusunun % 7.2’sinin, 65 yaşın üstünde olduğu belirlenmiştir. Bu oran dünya istatistiklerine paraleldir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK); doğuşta beklenen yaşam süresinin 2010 yılında erkekler için 71.5 ve kadınlar için 76 iken, 2050 yılında erkekler için 77.3 ve kadınlar için: 80.4 olacağını belirtmektedir. Ortalama yaşam, 1900’lerde 50 yıl iken 2000 yılında 75 yıla çıkmıştır. Ülkemizde, 60 yaş ve üzerindeki kişilerin sayısı 2005 yılında, 6.1 milyon iken, 2015 yılında 8.4 milyon, 2025 yılında ise 12 milyon olacağı hesaplanmaktadır. Türkiye’de hayatta kalma beklentisi 2005 yılı itibari ile 70.8 yıl iken, 2015 de 72.3 yıl, 2023 de ise 74.1 yıl olacağı ön görülmektedir. Günümüzde bir asır öncesine oranla üç kat daha fazla 70 yaş üstü ve 10 kat daha fazla 80 yaş üstü insan bulunmaktadır.

Yaşlılar güvenle ameliyat olabilirler mi?

Halk arasında genel kanı, yaşlı bir kişinin ameliyat sonrasında sağlığına kavuşmasının çok zor olacağı yönündedir, buna karşın; günümüz tıbbında bu inanış pek kabul görmemektedir. Ameliyat öncesi dönemde risklerin detaylı ve özenli bir şekilde araştırılması ve ameliyat sonrasında gelişebilecek komplikasyonlar için gerekli önlemlerin alınması durumunda, yaşlılarda gerekli ameliyatların güvenle yapılabildiği kabul edilen bir gerçektir. Burada hasta ile iyi iletişim çok önem kazanır. Ayrıca, unutulmaması gereken önemli bir nokta da, 80 yaşın üzerindeki bir kişinin, kaza ve yaralanmalar sonucunda gelişen ölümler dışlandığında, o yaşa gelmesi için vücut ve kalıtımsal yapısının, yaşıtlarına göre çok daha sağlam olduğu gerçeğidir. Bu nedenle, 80 yaşına dek sağlıkla gelebilen bir kişinin, olması gereken ameliyatı kendisinden beklenilenin aksine çok daha iyi göğüsleyebildiği görülmektedir. Son yıllarda yapılan istatistiklerde 75 yaş üzerinde ameliyat olan kişilerde, 1990-2010 yıları arasında, % 10 civarında artış olduğu gözlenmektedir.

Büyük karın ameliyatları sonrasında yaşlıların düzelmesi ne kadar sürer?

ABD’de Lawrence ve ark, 2004 yılında, 60 yaşın üzerindeki 5 cm’den fazla bir kesi ile, bağırsak, fıtık ve karın şah damarı (abdominal aort anevrizması) gibi karın ameliyatı geçiren 372 hastanın sonuçlarını incelemişlerdir. Hastaların ortalama 6-12 hafta içinde yardımsız olarak elbiselerini giyme, sandalyeden kalkma ve yürüme gibi eylemleri gerçekleştirebildikleri, ancak buna karşın, altı ayın sonunda, el sıkma ve genel vücut kuvvetinde kısmi olarak azalmanın devam ettiği gözlenmiştir. Bu çalışmanın sonucunda yaşlı hastaların ameliyat sonrasındaki sağlık durumunu etkileyen başlıca iki neden olduğu belirlenmiştir. Bunlar: 1. Yaşlı hastanın ameliyat öncesindeki sağlık durumu 2. Ameliyat sonrasında gelişen önemli bir komplikasyonun varlığıdır. Bu çalışmadan çıkarılabilecek pratik sonuç: ameliyat öncesinde sağlık durumu iyi olan, yani gücü ve kuvveti yerinde olan yaşlılarda ameliyat sonrasında bir komplikasyon gelişmemesi halinde, gayet başarılı sonuçların alınabildiği gerçeğidir.

Baek ve ark. çalışmasında, bağırsak kanseri ve rektum kanseri nedeni ile laparoskopik cerrahi yöntemi ile ameliyat edilen 337 hasta incelenmiş ve 70 yaş üzerindeki hastalar (87 kişi) ile 70 yaş altındaki hastaların (250 kişi) sonuçları arasında, ilk gaz çıkartma süresi, ilk dışkı yapma süresi, normal gıdaya geçme süresi ve komplikasyon oranları açısından fark olmadığı belirlenmiştir. Pawa ve ark, benzer şekilde bağırsak kanseri ve rektum kanseri nedeni ile tedavi edilen 558 hastayı incelemişler ve 80 yaş üzerindeki hastalar ile 80 yaş altındaki hastaların sonuçları arasında fark olmadığını belirlemişlerdir.

Yaşlı hastalar ameliyat sonrası iyileşme süreci nasıldır?

Yaşlı hastaların ameliyat sonrasında çabuk toparlayabilmeleri ve biran önce günlük aktivitelerine geri dönebilmeleri için bazı önlemler almakta yarar vardır. Burada en önemli nokta ameliyat öncesi dönemde hastanın ameliyata iyi hazırlanmasıdır. Örneğin kalp ameliyatı dışında bir ameliyat geçirecek yaşlı hastalara, beta bloker grubundan kalp ve damar sistemini dengeleyen ilaçlar verilerek ameliyata alınmaları halinde, sonuçların daha başarılı olduğu belirlenmiştir. McGory ve ark. 2005 yılında gerçekleştirdikleri çalışmalarında, ameliyat sonrası kalp ve damar hastalıklarına bağlı ölümleri % 12’den, % 2 düzeyine dek düşürdüklerini vurgulamışlardır. Şeker hastalarında, ameliyat öncesi döneminde şeker seviyelerinin dengelenmesini takiben ameliyat sonuçlarının daha iyi olduğu bulunmuştur. Genellikle, beslenme yetersizliğinin en sağlıklı ölçütü, kandaki albümin (protein) düzeyidir. Ameliyat öncesinde albümin seviyesi düşük olan yaşlı hastaların, ameliyat sonrasındaki başarı oranlarının daha düşük olduğu ve hastada gelişecek hayati risklerin daha yüksek olduğu bilinmektedir. Bakım evlerinde kalan yaşlı hastaların % 25-60’ında beslenme yetersizliği olduğu bilinmektedir ve bu nedenle ameliyat öncesi hastaların yüksek protein içerikli özellikli mamalar ve özel diyetlerle albümin veya protein seviyeleri yükseltildikten sonra ameliyata alınmaları durumunda risklerin azaldığı bilinmektedir.

Yaşlı hastalarda ameliyat sonrası riskler nelerdir?

Yaşlı hastalarda ameliyat sonrasında risk faktörü oluşturan genel nedenler: güçsüzlük, beslenme yetersizliği, kas hacminin azalmış olması ve diş yapısının sorunlu olmasıdır. Ayrıca, yaşlılarda sık olarak rastlanılan; şeker hastalığı, yutma yeteneğinin zayıflamış olması nedeniyle yemeklerin akciğerlere kaçması (aspirasyon) ve idrar sondasının varlığı da diğer risk oluşturan nedenler arasında sayılabilir.

Yaşlı hastalarda enfeksiyon önemli midir?

Hastanede yatan tüm hastalarda enfeksiyonlar önemli iken, yaşlı hastalarda daha fazla risk oluşturduğundan, çok daha dikkatle ele alınmalıdır. Enfeksiyon oranının 74 yaş civarında en fazla olduğu belirlenmiştir. En sık rastlanılan ameliyat bölgesi veya yara yeri enfeksiyonlarıdır ve bunların da % 15’inin ise önlenebildiği bilinen bir gerçektir. Vücut ısısının düşmesinin de (hipotermi) enfeksiyon açısından ek risk getirdiği bilindiğinden hastaların ameliyat sürecinde, elektrikli battaniyeler ile ısıtılması önem taşımaktadır. Şeker hastalığı da (diyabet) aynı şekilde enfeksiyon riskini arttırmaktadır ve bu nedenle yaşlı hastalarda ameliyat öncesi dönemde, şeker seviyesinin 80-110 mg/dl civarında ayarlanması, ameliyat başarısını belirgin şekilde arttırır. İdrar sondasının varlığı da mikropların barınmasına uygun ortam yaratarak, enfeksiyon için risk oluşturur.

Yaşlı hastalarda kanser daha sık mı görülür?

Kanser hastalığının ileri yaşla birlikte artış gösterdiği bilinen bir gerçektir. Son yıllarda giderek kalp hastalıklarına bağlı ölümlerin azaldığı, ancak buna karşın kanser hastalıklarına bağlı ölümlerin arttığı gözlenmektedir. Berger ve ark. 2050 yılına gelindiğinde, 2.6 milyon kişide, kanser hastalığı belirleneceğini ve bu sayının 2000 yılında belirlenen kanser hastalığı sayısının iki katı olduğunu hesaplamıştır. Aynı dönemde, 85 yaşın üzerinde kanser belirlenen hasta sayısında dört kat artış olacağını ve kanser olguların yaklaşık % 70’inin yaşlı nüfusta görüleceği öngörülmüştür. Rocco ve ark. ile Wildiers ark. çalışmalarında, gelişmiş ülkelerdeki meme kanseri hastalarının % 40-50’sinin 65 yaşın üzerinde olduğu bildirilmiştir. Bağırsak kanseri sıklığı özellikle 80 yaş üzerindeki nüfusta belirgin şekilde artmaktadır ve her 100.000 nüfusta 350 sıklığına dek görülmektedir ve yaşlı nüfusta en sık rastlanılan kanser türleri arasındadır. Benzer şekilde 75 yaş üzerindeki nüfus, toplumun % 8-10’unu oluşturmasına karşın, rektum kanseri olgularının % 35-45’ine bu yaş aralığında rastlanır. Kanser belirlenen yaşlıların % 40’ında belirgin beslenme bozuklukları olduğu saptanmıştır. Yaşlılarda kanser sonrasında beş yıllık sağ kalım oranlarının daha düşük olduğu ve bunun da kanser dışındaki kalp, damar hastalıkları ve akciğer hastalıkları gibi nedenlere bağlı olduğu bilinmektedir. Yaşlılar açısından, meme kanseri ameliyatları düşük riskli olarak kabul edilirken, sindirim sistemi tümörleri ise yüksek riski kabul edilmektedir.

Yaşlı hastalarda kanser açısından tarama testleri yararlı mıdır?

Yaşlı hastalarda bağırsak kanseri açısından tarama testlerinin yapılması yararlı görülmektedir. Bazı çalışmalar ise yaşlı kişinin yaşam beklentisinin beş yıl ve üzerinde olması halinde bu tür tarama testlerinin yarar sağlayacağını vurgulamaktadır.

Yaşlı hastalara ameliyat önerildiğinde cevap alınması gereken sorular nelerdir?

  • Neden ameliyat gerekiyor?
  • Mevcut hastalık ameliyatsız tedavi edilebilir mi?
  • Ameliyat yapılmazsa ne tür sorunlarla karşılaşılabilir?
  • Hangi cerrahi teknik uygulanacak?
  • Ameliyata bağlı olası komplikasyonlar nelerdir?
  • Cerrahın bu ameliyattaki deneyimi nedir?
  • Ameliyat nerede gerçekleştirilecek?
  • Ne tür anestezi uygulanacak?
  • Hastanede ne kadar süre ile yatış gerekecek?
  • Ameliyat sonrası genel seyir nasıl olacak?
  • Ameliyat hastanın günlük yaşantısını nasıl etkileyecek?
  • Ameliyat sonrasında bazı aktivitelere kısıtlama gerekecek mi?
  • Ameliyat sonrası iyileşme süreci ne kadar zaman alacak?
  • Ameliyatın, kullanılacak malzemelerin ve hastanenin maliyeti nedir?

Bir cerrahtan ikinci görüş alınması halinde, ilk cerrahın tanısı ve önerdiği ameliyat tekniğinden bahsetmek ve tüm yapılan tetkikleri göstermek gerekir.

Prof. Dr. Korhan Taviloğlu, Yaşlılarda Cerrahi, 2017

Kaynaklar
1. Rencuzogullari A, Benlice C, Valente M, et al. Predictors of anastomotic leak in elderly patients after colectomy: nomogram-based assessment from the American College of Surgeons national surgical quality program procedure-targeted cohort. Dis Colon Rectum 2017; 60 (5): 527-536.
2. Dupuis M, Kuczewski E, Villeneuve L, et al. Age Nutrition Chirugie (ANC) study: impact of a geriatric intervention on the screening and management of undernutrition in elderly patients operated on for colon cancer, a stepped wedge controlled trial. BMC Geriatr 2017 Jan 7;17(1):10. doi: 10.1186/s12877-016-0402-3.
3. Looijaard SM, Slee-Valentijn MS, Otten RH, et al. Physical and nutritional prehabilitation in older patients with colorectal carcinoma: A systematic review. J Geriatr Phys Ther 2017 Mar 1. doi: 10.1519/JPT.0000000000000125.
4. Kordatou Z, Kountourakis P, Papamichael D. Treatment of older patients with colorectal cancer: a perspective review. Ther Adv Med Oncol 2014; 6 (3): 128-140.
5. Wang C, Li L, Shen B, et al. A multicenter randomized double-blind prospective study of the postoperative patient controlled intravenous analgesia effects of dezocine in elderly patients. Int J Clin Exp Med 2014; 7 (3): 530-539.
6. Ugolini G, Ghignone F, Zattoni D, et al. Personalized surgical management of colorectal cancer in elderly population. World J Gastroenterol 2014; 20 (14): 3762-3777.
7. Mercante O, Gagliardi C, Spazzafumo L, et al. Loss of autonomy of hospitalized elderly patients: does hospitalization increase disability? Eur J Phys Rehabil Med 2014 May 23. [Epub ahead of print]
8. Huisman MG, van Leeuwen BL, Ugolini G, et al. “Timed Up & Go”: a screening tool for predicting 30-day morbidity in onco-geriatric surgical patients? A multicenter cohort study. PLoS One 2014 Jan 24; 9 (1): e86863. doi: 10.1371/journal.pone.0086863. eCollection 2014.
9. Kim KH, Kim MC, Jung GJ. Is the rate of postoperative complications following laparoscopy-assisted gastrectomy higher in elderly patients than in younger patients? World J Surg Oncol 2014 Apr 16;12:97. doi: 10.1186/1477-7819-12-97.
10. Merani S, Payne J, Padwal RS, et al. Predictors of in-hospital mortality and complications in very elderly patients undergoing emergency surgery. WJES 2014; 9: 43 (7 July 2014).
11. Neuman HB, Weiss JM, Leverson G, et al. Predictors of short-term postoperative survival after elective colectomy in colon cancer patients ≥ 80 years of age. Ann Surg Oncol 2013; 20 (5): 1427-1435.
12. Poylin V, Bensley R, Nagle D. Changing approaches to rectal prolapse repair in the elderly. Gastroenterol Rep (Oxf) 2013; 1 (3): 198-202.
13. Baek SJ, Kim SH, Kim SY, et al. The safety of a “fast-track” program after laparoscopic colorectal surgery is comparable in older patients as in younger patients. Surg Endosc 2013; 27: 1225-1232.
14. Gazala S, Tul Y, Wagg A, et al. Quality of life and long-term outcomes of octo- and nonagenarians following acute care surgery: a cross sectional study. World J Emerg Surg 2013, 8: 23.
15. Hempenius L, Slaets JP, van Asselt D, et al. Outcomes of a geriatric liaison intervention to prevent the development of postoperative delirium in frail elderly cancer patients: Report on a multicentre, randomized, controlled trial. PLoS One 2013 Jun 19; 8 (6): e64834. Print 2013.
16. Rocco N, Rispoli C, Pagano G, et al. Breast cancer surgery in elderly patients: postoperative complications and survival. BMC Surg 2013; 13 Suppl 2:S25. doi: 10.1186/1471-2482-13-S2-S25. Epub 2013 Oct 8.
17. Swaminathan V, Spiliopoulos MK, Audisio RA. Choices in surgery for older women with breast cancer. Breast Care (Basel) 2012; 7 (6): 445-451.
18. Pawa N, Cathcart PL, Arulampalam TH, et al. Enhanced recovery program following colorectal resection in the elderly patient. World J Surg 2012; 36: 415-423.
19. Alcock M, Chilvers CR. Emergency surgery in the elderly: a retrospective observational study. Anaesth Intensive Care 2012; 40: 90-94.
20. Bettelli G. Preoperative evaluation in geriatric surgery: comorbidity, functional status and pharmacological history. Minerva Anestesiol 2011; 77: 637-646.
21. Louis D, Hsu A, Brand M, et al. Morbidity and mortality in octogenarians and older undergoing major intestinal surgery. Dis Colon Rectum 2009; 1: 59-63.
22. Wildiers H, Kunkler I, Biganzoli L, et al. Management of breast cancer in elderly individuals: recommendations of the International Society of Geriatric Oncology. Lancet Oncol 2007; 8 (12): 1101-1115.
23. Turrentine FE, Wang H, Simpson VB, et al. Surgical risk factors, morbidity, and mortality in elderly patients. J Am Coll Surg 2006; 203 (6): 865-877.
24. McGory ML, Shekelle PG, Rubenstein LZ, et al. Developing quality indicators for elderly patients undergoing abdominal operations. J Am Coll Surg 2005; 201 (6): 870-883.
25. Lawrence VA, Hazuda HP, Cornell JE, et al. Functional independence after major abdominal surgery in the elderly. J Am Coll Surg 2004; 199 (5): 762-772.
26. Abbas S, Booth M: Major abdominal surgery in octogenarians. N Z Med J 2003; 116: U402.
27. Berger DH, Roslyn JJ. Cancer surgery in the elderly. Clin Geriatr Med 1997; 13 (1): 119-141.

Popüler Gönderiler