2019’un sonlarında Çin’de yeni bir korona virüs ortaya çıkmıştır. O zamandan beri hızla tüm dünyaya yayıldı. Bu yeni koronavirüs, SARS-CoV-2, neden olduğu hastalığa COVID-19 denmektedir .
COVID-19’lu bazı kişilerde hafif bir hastalık olsa da, bazıları nefes darlığı , zatürre ve hatta solunum yetmezliği yaşayabilmektedir . Yaşlı bireyler ve kronik hastalığı olan bireyler bu hastalıkta büyük risk altındadır.
Son zamanlarda enfeksiyonu önlemek için yüz maskeleri kullanma hakkında çok fazla konu konuşulmaktadır. Peki, yüz maskeleri etkili midir ve eğer öyleyse, ne zaman takılmalıdır? Bu yazıda bu sorunun yanıtları ve daha fazlası anlatılmıştır.
3 Ana Yüz Maskesi Türü Nedir?
COVID-19’un önlenmesi için yüz maskeleri genellikle üç tiptir:
- ev yapımı bez yüz maskesi
- ameliyat maskesi
- N95 solunum cihazı
Her birini aşağıda biraz daha ayrıntılı olarak inceleyelim.
Ev yapımı bez yüz maskeleri
Virüsün semptomları olmayan insanlardan yayılmasını önlemek için, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) önermektedir. Bu öneri, sosyal mesafenin devam ettirilmesine ve uygun hijyen uygulamalarına ek olarak sunulmaktadır.
Öneriler şunları içerir:
- Özellikle bakkallar ve eczaneler gibi toplum temelli önemli iletim alanlarında ve halka açık yerlerde bez yüz maskeleri giymelisiniz.
- 2 yaşın altındaki çocuklar, nefes darlığı çekenler, bilinçsiz olanlar veya maskeyi kendi başlarına çıkaramayan kişiler bez yüz maskesi takmamalıdır.
- Bu kritik malzemelerin sağlık çalışanları ve diğer tıbbi müdahale ekipleri için ayrılması gerektiğinden, cerrahi maskeler veya N95 solunum maskeleri yerine bez yüz maskeleri kullanmalısınız.
- Sağlık uzmanları, ev yapımı yüz maskeleri kullanırken çok dikkatli olmalıdır. Bu maskeler tercihen yüzün tüm ön ve yanlarını örten ve çeneye veya altına uzanan bir yüz siperi ile birlikte kullanılmalıdır.
NOT: Her kullanımdan sonra ev yapımı bez maskelerini yıkayın. Çıkarırken gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza dokunmamaya dikkat edin. Çıkardıktan hemen sonra ellerinizi yıkayın.
Ev yapımı yüz maskelerinin faydaları
- Kumaş yüz maskeleri evde ortak malzemelerden yapılabilir, bu nedenle sınırsız bir tedarik vardır.
- Virüsün konuşma, öksürme veya hapşırma yoluyla bulaşma belirtileri olmayan kişilerin riskini azaltabilirler.
- Herhangi bir maske kullanmamaktan daha iyidir ve özellikle sosyal mesafenin korunmasının zor olduğu yerlerde biraz koruma sağlarlar.
Ev yapımı yüz maskelerinin riskleri
- Yanlış bir güvenlik duygusu sağlayabilirler. Ev yapımı yüz maskeleri bir dereceye kadar koruma sunarken, cerrahi maskelerden veya solunum maskelerinden çok daha az koruma sunar. 2008’de yapılmış bir çalışma ev yapımı yüz maskelerinin cerrahi maskelerin yarısı kadar etkili olabileceğini ve N95 solunum cihazlarından 50 kat daha az etkili olabileceğini belirtmiştir.
- Diğer koruyucu önlemlere olan ihtiyacı değiştirmez veya azaltmazlar. Uygun hijyen uygulamaları ve sosyal mesafeler hala kendinizi güvende tutmanın en iyi yöntemleridir.
Cerrahi maskeler
Cerrahi maskeler, burnunuzu, ağzınızı ve çenenizi kaplayan tek kullanımlık, gevşek oturan yüz maskeleridir. Genellikle aşağıdakiler için kullanılır:
- kullanıcıyı spreylerden, sıçramalardan ve büyük parçacık damlacıklarından koruma
- potansiyel olarak enfeksiyöz solunum salgılarının kullanıcıdan başkalarına yayılmasını önlemek
Cerrahi maskeler tasarımda değişiklik gösterebilir, ancak maskenin kendisi genellikle düz ve dikdörtgen şeklinde kıvrımlıdır. Maskenin üstünde burnunuzda oluşabilecek metal bir şerit bulunur.
Elastik bantlar veya uzun, düz bağlar, giyerken cerrahi maskeyi yerinde tutmaya yardımcı olur. Bunlar kulaklarınızın arkasında ya da başınızın arkasında bağlanabilir.
N95 solunum maskeleri
N95 maskesi daha sıkı oturan bir yüz maskesidir. Sıçramalara, spreylere ve büyük damlacıklara ek olarak,çok küçük parçacıkları da bu solunum cihazı filtreleyebilir. Buna virüsler ve bakteriler dahildir.
Maskenin kendisi genellikle dairesel veya oval şekildedir ve yüzünüze sıkı bir koruma sağlamak için tasarlanmıştır. Elastik bantlar, yüzünüze sıkıca tutmanıza yardımcı olur. Bazı tiplerde nefes verme ve ısı ve nem birikmesine yardımcı olabilecek bir ekshalasyon valfi adı verilen bir ek olabilir.
N95 maskeleri tek bedene uygun değildir. Uygun bir korumanın oluştuğundan emin olmak için kullanımdan önce uygun testler yapılmalıdır. Maske yüzünüze etkili bir şekilde yapışmazsa, uygun korumayı alamazsınız.
Uygunluk testinden sonra, N95 solunum cihazı kullanıcıları her taktıklarında bir mühür kontrolü yapmaya devam etmelidir. Bazı gruplarda sıkı bir mühür sağlanamayacağına dikkat etmek de önemlidir. Bunlar çocukları ve sakalları olan insanları içerir.
Maske Takmak Korona Virüse Karşı Koruyabilir Mi?
SARS-CoV-2 küçük solunum damlacıkları yoluyla kişiden kişiye bulaşır. Bulaşma virüsü olan bir kişi nefes verir, öksürür veya hapşırırsa oluşur. Bu damlacıklarda nefes alırsanız virüsü kapabilirsiniz.
Ek olarak, virüsü içeren solunum damlacıkları çeşitli nesnelere veya yüzeylere inebilir. Kirlenmiş bir nesneye veya yüzeye dokunmak, sonra da gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza dokunmak da enfeksiyona neden olabilir.
Ev yapımı yüz maskeleri
Ev yapımı yüz maskeleri sadece küçük bir koruma derecesi sunar, ancak SARS-CoV-2’nin asemptomatik kişilerden yayılmasını önlemeye yardımcı olabilirler. CDC, kamusal ortamlarda kullanılmasının yanı sıra sosyal mesafe ve uygun hijyen uygulamalarını önerir.
Cerrahi maskeler
Cerrahi maskeler SARS-CoV-2 ile enfeksiyona karşı koruma sağlayamaz. Maske sadece daha küçük aerosol partiküllerini filtrelemekle kalmaz, aynı zamanda nefes alırken maskenin yanlarından da hava kaçağı meydana gelir.
N95 solunum maskeleri
N95 maskeleri, SARS-CoV-2 içerenler gibi daha küçük solunum damlacıklarına karşı koruma sağlayabilir. Ancak, şu anda CDC bunların sağlık ortamları dışında kullanılmamasını önermektedir. Bunun için çeşitli nedenler vardır:
- N95 respiratörlerin uygun şekilde kullanılması için uygunluk testi yapılmalıdır. Zayıf bir mühür sızıntıya neden olarak solunum cihazının etkinliğini azaltabilir.
- Sıkı oturmaları nedeniyle, N95 maskeleri rahatsız edici olabilir, bu da uzun süre giyilmesini zorlaştırır.
- Dünya çapında N95 solunum cihazı tedariği sınırlıdır, bu da sağlık çalışanları ve ilk müdahale ekiplerinin bunlara hazır erişimlerini kritik hale getirmektedir.
COVID-19’u Önlemenin Diğer Etkili Yolları
COVID-19 bulaşmasını önlemek için yüz maskeleri kullanmanın yanı sıra başka etkili yolların olduğunu unutmayın. Bunlar:
- Ellerinizi sık sık temizleyin. Sabun ve su veya bir alkol-bazlı el solüsyonu.
- Sosyal mesafeyi uygulama. Hasta olan kişilerle temastan kaçının ve toplumunuzda çok sayıda COVID-19 vakası varsa evde kalın .
- Yüzünüze dokunmaktan kaçının.
Korona Virüse Yakalandıysanız Maskeyi Nasıl Kullanmalısınız?
COVID-19 belirtileriniz varsa , tıbbi bakım almak dışında evde kalın. Başkalarıyla yaşıyorsanız veya bir sağlık uzmanını ziyaret ediyorsanız, varsa cerrahi maske takın.
Cerrahi maskeler SARS-CoV-2 ile enfeksiyona karşı koruma sağlamazken, enfeksiyöz solunum sekresyonlarını yakalamaya yardımcı olabileceğini unutmayın. Bu, virüsün çevrenizdeki diğer insanlara yayılmasını önlemede önemli bir araç olabilir.
Peki, cerrahi maskeyi nasıl düzgün kullanabilirsiniz? Aşağıdaki sıralamaya dikkat etmelisiniz
- Ellerinizi sabun ve suyla yıkayarak veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanarak temizleyin.
- Maskeyi takmadan önce herhangi bir yırtık veya delik olup olmadığını kontrol edin.
- Maskedeki metal şeridi bulun.
- Maskeyi, renkli tarafı dışarıya veya sizden uzağa bakacak şekilde yönlendirin.
- Maskenin üst kısmını, metal şeridi burnunuzun şekline göre kalıplayarak burnunuzun köprüsüne yerleştirin.
- Elastik bantları kulaklarınızın arkasına dikkatlice takın veya uzun, düz bağları başınızın arkasına bağlayın.
- Maskenin alt kısmını, burnunuzu, ağzınızı ve çenenizi kapladığından emin olarak aşağı çekin.
- Takarken maskeye dokunmaktan kaçının. Maskenize dokunmanız veya ayarlamanız gerekiyorsa, hemen sonra ellerinizi temizlediğinizden emin olun.
- Maskeyi çıkarmak için bantları kulaklarınızın arkasından çıkarın veya başınızın arkasındaki bağları sökün. Kirlenmiş olabilecek maskenin önüne dokunmaktan kaçının.
- Maskeyi kapalı bir çöp kutusuna hemen atın, daha sonra ellerinizi iyice temizleyin.
Çeşitli eczanelerde veya marketlerde cerrahi maskeler bulabilirsiniz.
COVID-19 Salgını Süresince Cerrahi Maske Kullanma
COVID-19 salgını sırasında yüz maskeleri için akılda tutulması gereken bazı en iyi uygulamalar şunlardır :
- N95 solunum cihazlarını sağlık çalışanları ve ilk müdahale ekipleri tarafından kullanılmak üzere ayırın.
- Ameliyat maskesini sadece COVID-19 hastasıysanız veya evde maske takamayan birine bakıyorsanız takın.
- Cerrahi maskeler tek kullanımlıktır. Onları tekrar kullanmayın.
- Hasarlı veya nemli olursa ameliyat maskenizi değiştirin.
- Ameliyat maskenizi çıkardıktan sonra daima kapalı bir çöp kutusuna atın.
- Ameliyat maskenizi takmadan önce ve çıkardıktan sonra ellerinizi temizleyin. Ayrıca, maskeyi takarken ön kısmına dokunursanız ellerinizi temizleyin.
COVID-19 Olan Birine Bakarken Maske Takılmalı Mı?
Evde COVID-19 olan birine bakıyorsanız, cerrahi maskeler, eldivenler ve temizlik ile ilgili atabileceğiniz adımlar vardır. Aşağıdakileri yapmalısınız:
- Onları evin ayrı bir alanında diğer insanlardan uzakta izole edin, ideal olarak ayrı bir banyo da sağlayın.
- Özellikle başkalarının etrafında olacaklarsa giyebilecekleri cerrahi maskeler bulundurun.
- COVID-19 bazı insanlarda nefes almayı zorlaştırabileceğinden cerrahi maske takamayabilir. Böyle bir durumda onlara bakarken siz maske takmalısınız.
- Kirli çamaşırları tutarken tek kullanımlık eldivenler kullanın . Kullandıktan sonra eldivenleri kapalı bir çöp kutusuna atın ve hemen ellerinizi yıkayın.
- Ellerinizi sık sık sabun ve su veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanarak temizleyin. Elleriniz temiz değilse gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza dokunmamaya çalışın.
- Yüksek temas yüzeylerini günlük olarak temizlemeyi unutmayın. Örneğin; tezgah ve kapı kolları.
Özet
Halka açık yerlerde, diğer insanlardan 6 metrelik bir mesafeyi korumanın zor olmasından dolayı ev yapımı yüz maskeleri gibi kumaş yüz maskeleri giymeniz önerilir.
Sosyal izolasyon ve uygun hijyen uygulamalarına devam ederken bez yüz maskeleri giyilmelidir. Hastaneler ve sağlık çalışanları için cerrahi maskeler ve N95 solunum maskeleri önerilir.
N95 solunum maskeleri, uygun şekilde kullanıldığında SARS-CoV-2 enfeksiyonuna karşı koruma sağlayabilir. N95 solunum cihazı kullanan kişilerin, solunum cihazının etkili bir şekilde mühürlendiğinden emin olmak için uygunluk testi yapılmalıdır.
Ameliyat maskesi, sizi SARS-CoV-2 bulaşma riskine karşı korumaz. Ama bununla birlikte, virüsü başkalarına yaymanızı önlemeye yardımcı olabilir.
Ameliyat maskesini sadece COVID-19’unuz varsa ve başkalarının yanında olmanız gerekiyorsa veya evde maske takamayan birine bakıyorsanız, takmalısınız. Yukarıdaki durumlarda sadece ameliyat maskesi takmanız çok önemlidir.
Şu anda tüm dünyada cerrahi maske ve solunum sıkıntısı yaşanmaktadır. Böyle bir durumda sağlık çalışanları ve ilk müdahale ekiplerinin ihtiyaçları daha önceliklidir. Kullanılmayan cerrahi yüz maskeleriniz varsa, bölgenizdeki hastaneye veya itfaiyeye başvurarak veya sağlık danışmanınıza danışarak bağışta bulunabilirsiniz.
Healthline, Can Face Masks Protect You from the 2019 Coronavirus? What Types, When and How to Use, 2020
