Zona Hastalığı Nedir?
Zona, suçiceği virüsü olan varicella-zoster virüsünün neden olduğu bir enfeksiyondur. Suçiçeği enfeksiyonu sona erdikten sonra bile virüs, sinir sisteminizde zona gibi yeniden aktif hale gelmeden önce yıllarca yaşayabilir. Zona ayrıca herpes zoster olarak da adlandırılabilir.
Bu tür viral enfeksiyon, ağrıya ve yanmaya neden olabilen kırmızı deri döküntüsü ile karakterizedir. Zona genellikle vücudun bir tarafında, tipik olarak gövde, boyun veya yüz üzerinde bir kabarcıklar şeridi olarak görünür.
Çoğu zona vakası iki ila üç hafta içinde ortaya çıkar. Zona aynı kişide nadiren görülür, ancak Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yaklaşık 3 kişiden 1’i, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine (CDC) göre, yaşamlarında bir noktada zona yaşar.
Zona Hastalığı Neden Olur?
Zona, varicella-zoster virüsünün neden olduğu bir viral enfeksiyondur. Bu virüs aynı zamanda suçiçeği (varisella) adı verilen bir hastalığın da sebebini oluşturur. Zona, suçiçeği sonrası virüsün vücutta uyku halinde kaldığı ve daha sonra aktifleştiği bir durumdur. Zona hastalığının ana nedeni, bu virüsün yeniden aktifleşmesidir.
Zona hastalığının ana nedenleri ve risk faktörleri şunlar olabilir:
Varisella Virüsü Geçmişi: Daha önce suçiçeği geçirmiş olan kişilerde, varicella-zoster virüsü uyku halinde kalmış olabilir ve daha sonra aktifleşebilir.
Yaş: Zona genellikle yaşlı bireylerde daha sık görülür. Bağışıklık sistemi yaşla birlikte zayıflayabilir, bu da virüsün aktifleşme riskini artırabilir.
Zayıflamış Bağışıklık Sistemi: Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde zona riski daha yüksek olabilir.
Stres: Şiddetli fiziksel veya duygusal stres, bağışıklık sistemi üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir ve zona riskini artırabilir.
Travma veya Yaralanma: Deri travması veya yaralanması, zona oluşumunu tetikleyebilir.
Zona, vücutta genellikle belirli bir sinirin etrafındaki cilde etki eder ve ağrılı kabarcıklarla karakterizedir. Zona belirtileri genellikle ateş, yanma hissi ve ağrı ile başlar ve ardından kabarcıkların ortaya çıkmasıyla devam eder. Zona hastalığına karşı korunma ve tedavi için aşılar mevcuttur. Eğer zona şüphesi varsa veya zona belirtileri yaşıyorsanız, bir sağlık profesyoneline başvurmanız önemlidir, çünkü erken tanı ve tedavi, komplikasyonları önlemeye yardımcı olabilir.
Zona Hastalığı Tehlikeli Mi?
Zona hastalığı sinir sistemini tutan ve çok ağrılı bir hastalıktır. Tedavisi yoktur ancak belirtileri azaltıcı tedaviler uygulanmaktadır. Zona hastalığı tedavileri için makaleyi okumaya devam ediniz.
Zona Hastalığı Öldürür Mü?
Zona hastalığının ağrısı o kadar çok olur ki insan ölecek gibi hissedebilir veya ölsem de şu ağrı olmasa diyebilir.
Ancak merak etmeyin zona hastalığı tehlikeli olmadığı gibi ölümcülde değildir. Belirtileri azaltıcı tedaviler ile zona hastalığını 10-15 gün içerisinde atlatabilirsiniz.
Zona Hastalığı Belirtileri
İlk zona belirtileri genellikle ağrı ve yanmadır. Ağrı genellikle vücudun bir tarafında bulunur ve küçük lekelerde ortaya çıkar. Kırmızı bir döküntü tipik olarak takip eder.
Döküntü özellikleri şunları içerir:
- kırmızı döküntüler
- kolayca patlayan akışkan dolgulu kabarcıklar
- omurgadan gövdeye dolanan bir döküntü
- yüzünde ve kulaklarında döküntü
- kaşıntı
Bazı insanlar zona ve kızarıklığın ötesinde semptomlar yaşar. Bu semptomlar şunları içerebilir:
- ateş
- titreme
- baş ağrısı
- yorgunluk
- kas güçsüzlüğü
Zona nadir ve ciddi komplikasyonları şunlardır:
- kalıcı göz hasarını önlemek için tedavi edilmesi gereken gözü içeren ağrı veya döküntü
- Ramsay Hunt sendromunun belirtileri olabilen bir kulakta işitme veya yoğun ağrı , baş dönmesi veya dilinizdeki tat kaybı;
- cildiniz kırmızı, şişmiş ve dokunulduğunda ısınırsa bakteriyel enfeksiyonlar olabilir
Zona Hastalığı İçin Kim Risk Altındadır?
Zona suçiçeği geçirenlerde oluşabilir. Bununla birlikte, bazı faktörler insanları zona geliştirme riskine sokar.
Risk faktörleri şunları içerir:
- 60 yaş veya üstü olmak
- HIV , AIDS veya kanser gibi bağışıklık sistemini zayıflatan hastalıklara sahip olmak
- kemoterapi veya radyasyon tedavisi almış olmak
- Organ nakli sonrası verilen steroidler veya ilaçlar gibi bağışıklık sistemini zayıflatan ilaçların alınması
Yaşlı erişkinlerde zona
Zona, özellikle yaşlı erişkinlerde yaygındır. Yaşamları boyunca zona çıkacak her 3 kişiden 1’inde, bunların yarısı 60 yaş ve üstü insanlarda olacak. Yaşlı nüfusun bağışıklık sistemlerinin daha fazla tehlikeye girmesi muhtemel olduğundan, bu yaş grubunun büyük olasılıkla zona alma olasılığı yüksektir.
Zona hastası olan yaşlı vatandaşların, daha geniş döküntüler ve açık kabarcıklardan kaynaklanan bakteriyel enfeksiyonlar dahil, genel popülasyondan daha fazla komplikasyon yaşama olasılığı daha yüksektir. Ayrıca hem zatürree hem de beyin iltihabına karşı daha hassastırlar, bu nedenle bir doktor tarafından anti-viral tedavi için erken görülmesi önemlidir.
Zonaları önlemek için CDC, 50 yaş ve üstü yetişkinlerin zona aşısı yaptırmasını önerir.
Eğer zona alırsanız, ağrıları gidermek için kabarcıklara soğuk bir bez uygulayabilirsiniz. Varisella virüsünün başkalarına yayılmasını önlemek için döküntüleri mümkün olduğu kadar kapalı tutun. Doktorunuza virüsün uzunluğunu ve yoğunluğunu azaltabilecek anti-viral ilaçlar için aday olup olmadığınızı sorun. Doktorunuz ayrıca gerekirse ağrı kesiciler de yazabilir.
Zona Hastalığı ve Gebelik
Hamilelik sırasında zona almak olağandışı iken, bu mümkündür. Su çiçeği veya aktif bir zona hastalığı olan biriyle temasa geçerseniz, aşılanmamışsa veya daha önce hiç kullanmadıysanız, su çiçeği geliştirebilirsiniz.
Hangi trimesterde olduğunuza bağlı olarak, hamilelik sırasında suçiçeği almak doğum kusurlarına neden olabilir. Hamilelikten önce su çiçeği aşısı almak, çocuğunuzu korumada önemli bir adım olabilir. Zona komplikasyonlara neden olma olasılığı daha düşüktür, ancak yine de tatsız olabilir. Hamilelik sırasında herhangi bir kızarıklık olursa hemen doktorunuza görünün.
Zona tedavisinde kullanılan anti-viral ilaçlar, hamilelik sırasında güvenle kullanılabilir. Antihistaminikler kaşıntıyı azaltmaya da yardımcı olabilir ve asetaminofen ağrıyı azaltabilir.
Zona Hastalığı Nasıl Anlaşılır?
Zona hastalığının teşhisi genellikle klinik belirtilere ve fiziksel muayeneye dayanır. Bir sağlık profesyoneli tarafından yapılan değerlendirme sonucunda teşhis konulur:
Fiziksel Muayene: Sağlık profesyoneli, belirtilerinizi inceleyecek ve vücudunuzdaki kabarcıkların, döküntülerin ve diğer cilt değişikliklerinin görünümünü değerlendirecektir.
Hikaye Alımı: Doktorunuz, semptomlarınızın başlangıcı, şiddeti ve diğer önemli ayrıntılar hakkında size sorular soracaktır. Ayrıca geçmişte suçiçeği geçirip geçirmediğiniz veya varicella-zoster virüsü ile temasınızın olup olmadığını da öğrenmek isteyebilirler.
Laboratuvar Testleri: Zona teşhisinde genellikle laboratuvar testleri gerekli değildir, ancak nadir durumlarda virüsün varlığını doğrulamak için deri veya sıvı örnekleri alınabilir.
Görüntüleme İncelemeleri: Zona bazen sinirleri etkileyebilir, bu nedenle doktorlar bazen hastanın sinir sistemi üzerindeki etkilerini değerlendirmek için görüntüleme incelemeleri kullanabilirler. Bu incelemeler genellikle manyetik rezonans görüntüleme veya bilgisayarlı tomografi taramalarını içerebilir.
Zona teşhisi, genellikle semptomların ve fiziksel muayene bulgularının bir kombinasyonuyla konur. Tedaviye başlamak için laboratuvar testleri veya görüntüleme incelemeleri genellikle gerekli değildir. Zona hastalığının erken teşhisi ve tedavisi, komplikasyon riskini azaltmaya yardımcı olabilir, bu nedenle zona belirtileri yaşadığınızda bir sağlık profesyoneline başvurmanız önemlidir.
Zona Hastalığı Tedavisi
Zona hastalığı tedavisi yoktur, ancak semptomları hafifletmek ve enfeksiyonun süresini kısaltmak için ilaçlar verilebilir.
Zona Hastalığı İlaç Tedavisi
Reçeteli ilaçlar çeşitlidir:
| Tip | Amaç | İlaç frekansı | Yöntem |
| asiklovir, valasiklovir ve famsiklovir dahil anti-viral ilaçlar | ağrıyı azaltmak ve iyileşmeyi hızlandırmak | Doktorunuz tarafından öngörüldüğü gibi günde 2 ila 5 kez | Oral |
| ibuprofen dahil anti-enflamasyon ilaçları | ağrı ve şişliği hafifletmek | her 6 ila 8 saatte bir | Oral |
| narkotik ilaçlar veya analjezikler | ağrıyı azaltmak | günde bir veya iki defa reçete edilmesi muhtemel | Oral |
| antikonvülsanlar veya trisiklik antidepresanlar | uzun süreli ağrı tedavisi için | günde bir veya iki kere | Oral |
| difenhidramin gibi antihistaminikler | kaşıntı tedavisi için | her 8 saatte bir | Oral |
| lidokain gibi uyuşan kremler, jeller veya yamalar | ağrıyı azaltmak | gerektiği gibi uygulanabilir | lokal |
| Kapsaisin | zona hastalığının iyileşmesinden sonra oluşan herpetik nevralji adı verilen sinir ağrısı riskini azaltmaya yardımcı olmak için | gerektiği gibi uygulanabilir | lokal |
Zona Hastalığı Bitkisel ve Doğal Tedavi
Evde tedavi de belirtilerinizi hafifletmeye yardımcı olabilir. Ev tedavileri şunları içerebilir:
- dinlenme
- ağrı ve kaşıntıyı azaltmak için döküntüye soğuk, ıslak kompres uygulamak
- kaşıntıyı azaltmak için kalamin losyonu uygulamak
- ağrı ve kaşıntıyı hafifletmek için kolloidal yulaf ezmesi banyoları almak
Zona genellikle birkaç hafta içinde temizler ve nadiren tekrarlar. Belirtileriniz 10 gün içinde azalmazsa, takip ve yeniden değerlendirme için doktorunuzu aramalısınız.
Zona Tedavisinde Aktif Heksoz Korele Bileşik (AHCC)
Aktif heksoz korele bileşik (AHCC), shiitake içeren bir mantar sınıfına ait olup bu mantar türünden elde edilen bağışıklık siteminde çok etkili olan Alfa-glukan temelli doğal bir maddedir. AHCC`nin etkisini etkileyen en önemli faktör içerdiği alfa-glukan miktarıdır. AHCC’nin sağlık etkileri üzerine yapılan araştırma ve çalışmalar, bu ilacın özellikle bağışıklık sistemini uyarabileceğini, bağışıklık hücrelerinin aktivitesini artırabileceğini ve zona gibi hastalıkların semptomlarını azaltabileceğini göstermiştir.
Bazı araştırmalar, AHCC’nin zona gibi virüs ve bakteri enfeksiyonlarına karşı koruyucu olabileceğini ve kanser riskini azaltabileceğini belirlemiştir. Ayrıca AHCC’nin anti-enfeksiyon etkileri olduğu görülmüştür. Bu, zona gibi inflamasyonla ilişkili hastalıkların belirtilerini hafifletebilir ve bu enfeksiyonları önlemede rol oynayabilir.
AHCC ile ilgili daha fazla bilgi almak isterseniz “AHCC Nedir? Faydaları Nelerdir?” yazımızı inceleyebilirsiniz.
Genellikle piyasada bulunan ithal AHCC ürünlerinde %20-30 civarında alfa-glukan bulunur. Türkiye`de üretilen patentli ürünün ise %50 alfa-glukan içermektedir. Patentli teknolojisi ile Türkiye`de üretilen ve sadece Türkiye pazarında değil, FDA üretici kaydı ile ABD başta olmak üzere birçok ülkeye ihraç edilen en yüksek alfa-glukan içeren bu ürüne bireysel alıcılar Amazon gibi kanallardan, eczane alıcıları Farmazon`dan erişebilir. Türkiye`nin yerli üretim AHCC`si, patentli teknolojisi ile en yüksek saflıkta alfa-glukan içeriği ile bağışıklık sistemi üzerine etkisini perçinlemektedir.
Patentli ve %50 alfa-glukan içerikli AHCC ürününü incelemek isterseniz “Silver Shell Active Hexose Correlated Compound Nedir?” yazımızı inceleyebilirsiniz.
Zona Hastalığı Komplikasyonları
Zona ağrılı olabilir ve kendi başına rahatsız edici olsa da, olası komplikasyonlar için semptomları izlemek önemlidir. Bu komplikasyonlar şunları içerir:
- gözünüze çok yakın bir kızarıklık veya kabarma ortaya çıkarsa ortaya çıkabilecek göz hasarı ( kornea özellikle hassastır)
- açık kabarcıklardan kolayca meydana gelebilen ve şiddetli olabilen bakteriyel cilt enfeksiyonları
- Zona başınızdaki sinirleri etkiliyorsa ortaya çıkabilecek ve tedavi edilmeden bırakılırsa kısmi yüz felci ya da işitme kaybı ile sonuçlanabilecek olan Ramsay Hunt sendromu (erken tedavi edilirse çoğu hasta tam iyileşme sağlar)
- zatürre
- beyin veya omurilik iltihabı, ensefalit veya menenjit gibi, ciddi ve hayati tehlike
Zona Hastalığı Önleme
Aşılar, zona kaynaklı ciddi zona semptomları veya komplikasyonları geliştirmenize engel olabilir. Tüm çocuklar, suçiçeği aşılaması olarak da bilinen iki doz suçiçeği aşısı almalıdır. Hiç suçiçeği geçirmemiş olan yetişkinler de bu aşıyı almalıdır. Bağışıklama mutlaka suçiçeği almayacağınız anlamına gelmez, ancak aşı alan her 10 kişiden 9’unda bunu önler.
CDC’ye göre, 50 yaş ve üstü yetişkinler, suçiçeği zoster bağışıklığı olarak da bilinen zona aşısı yaptırmalıdır. Bu aşı, zona ile ilgili ciddi semptom ve komplikasyonları önlemeye yardımcı olur.
Zona bulaşıcıdır. Enfekte olursanız, enfeksiyonun yayılmasını önlemek için belirli adımlar atılmalıdır:
- kızarıklığınızı kapalı tutmak
- suçiçeği geçirmemiş veya bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarla temastan kaçınmak
- sık el yıkama
Kaynak
Yetişkinler için yeni zona bilgi formu. (2018).
Mayo Kliniği Kadrosu. (2018). Zona.
Zona. (2018).
Zona (herpes zoster): Genel bakış. (2018).
Zona (herpes zoster): Aşılama. (2018).
Zona hastalığı hakkında herkesin bilmesi gerekenler (Shingrix). (2018).
Zostavax hakkında herkesin bilmesi gerekenler. (2018).
