Aşı, çocukları birçok bulaşıcı hastalığa karşı korur. Aşılar, bakteri veya virüslerin bulaşıcı olmayan bileşenlerini veya bu organizmaların hastalığa neden olmayacak şekilde zayıflatılmış bütün formlarını içerir. Aşı yaptırmak, vücudun bağışıklık sistemini bu hastalığa karşı savunması için uyarır. Aşılama, hastalığa karşı bir bağışıklık durumu oluşturduğu için bağışıklama olarak da adlandırılır.
Aşı Etkinliği
Aşılar çiçek hastalığını ortadan kaldırdı ve bir zamanlar çocuklarda kronik sağlık sorunlarının veya ölümlerin yaygın nedenleri olan çocuk felci gibi diğer enfeksiyonları neredeyse ortadan kaldırmıştır. Bu başarıya rağmen sağlık çalışanlarının çocukları aşılamaya devam etmesi önemlidir. Aşılama ile önlenen hastalıkların birçoğu Amerika Birleşik Devletleri’nde hala mevcuttur ve dünyanın bazı bölgelerinde yaygın olarak kalmaktadır. Örneğin 2019’da çoğu aşılanmamış kişilerde olmak üzere 1.249 kızamık vakası görülmüştür. Bu, Amerika Birleşik Devletleri’nde 1992’den beri görülen en yüksek kızamık vakası sayısıdır. Bu enfeksiyonlar, modern seyahatin kolaylığı nedeniyle, bir hastalığın yaygın olmadığı bölgelerde yaşasalar bile maruz kalabilen aşılanmamış çocuklar arasında hızla yayılabilir.
Aşı Güvenliği
Klinik kullanım için onaylanmış aşılar genellikle güvenli ve etkilidir. Hiçbir aşı (veya başka bir ilaç) %100 etkili ve %100 güvenli değildir. Aşılanan birkaç çocuk bağışıklık kazanmaz ve birkaçı yan etkiler geliştirir. Çoğu zaman, enjeksiyon bölgesinde ağrı ve kızarıklık, kızarıklık veya hafif ateş gibi yan etkiler önemsizdir. Çok nadiren, daha ciddi problemler vardır.
Yeni bir aşı ruhsatlandırılmadan önce, herhangi bir tıbbi ürün gibi, kontrollü klinik deneylerde test edilir. Bu tür denemeler, aşının etkili olup olmadığını değerlendirmek ve yaygın yan etkileri belirlemek için yeni aşıyı bir plaseboyla veya aynı hastalık için daha önce var olan bir aşıyla karşılaştırır. Bununla birlikte, bazı yan etkiler, herhangi bir makul büyüklükteki klinik çalışmada tespit edilemeyecek kadar nadirdir ve birçok insanda rutin olarak bir aşı (veya başka bir ilaç) kullanılana kadar belirginleşmez.
Aşılamanın riskleri ve yararları göz önüne alındığında, ebeveynler çoğu çocuk için aşılamanın yararlarının risklerinden çok daha fazla olduğunu unutmamalıdır.
Aşı Takvimi
Doktorların çoğu, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri tarafından önerilen ve hastane odasında verilen hepatit B aşısıyla başlayan aşılama programını takip eder. Ebeveynler çocuklarını programa göre aşılatmaya çalışmalıdır. Aşılamada önemli bir gecikme, çocukları aşıların önleyebileceği ciddi hastalıklara yakalanma riskine sokar. Çocuklar bir aşı dozunu kaçırırsa, ebeveynler programa yetişmek için doktorlarıyla konuşmalıdır. Bir dozun atlanması, çocukların enjeksiyon serisine en baştan yeniden başlamalarını gerektirmez.
Çocuklarda soğuk algınlığı gibi hafif bir enfeksiyondan kaynaklanan hafif ateş varsa aşılamanın ertelenmesine gerek yoktur. Bazı aşılar yalnızca özel koşullar altında önerilir; örneğin, yalnızca çocukların aşının önlediği hastalığa yakalanma riski yüksek olduğunda. Muayenehaneye yapılan bir ziyaret sırasında birden fazla aşı yapılabilir, ancak birkaç aşı genellikle tek bir enjeksiyonda birleştirilir. Örneğin boğmaca, difteri, tetanoz, çocuk felci ve Haemophilus influenzae tip b aşılarını tek enjeksiyonda birleştiren bir aşı var. Bir kombinasyon aşısı, sadece gerekli enjeksiyon sayısını azaltır ve aşıların güvenliğini veya etkinliğini azaltmaz.
Bebekler, Çocuklar ve Ergenler İçin Rutin Aşılar
Bebekleri, çocukları ve ergenleri önlenebilecek enfeksiyonlara karşı korumaya yardımcı olduğu için önerilen aşılama programına uyulması önemlidir. Aşağıdaki program, Amerikan Pediatri Akademisi (AAP) ve Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri tarafından önerilenlere dayanmaktadır. Aşağıdaki çizelge hangi aşıların hangi yaşta ve kaç dozda yapılması gerektiğini göstermektedir.
Birçok aşı için kabul edilebilir bir yaş aralığı vardır. Bir çocuğun doktoru, çocuğun bilinen sağlık koşullarına ve diğer koşullara bağlı olarak değişebilen özel önerilerde bulunabilir. Çoğu zaman, çocuklara daha az enjeksiyon yapılması için karma aşılar kullanılır. Çocuklar programa göre aşılanmadıysa, telafi aşıları önerilir ve ebeveynler, nasıl yetişeceklerini öğrenmek için bir doktor veya sağlık departmanı kliniğine başvurmalıdır. Ebeveynler, aşılardan sonraki yan etkileri çocuklarının doktoruna bildirmelidir.
Hepatit B aşısı: Bu aşı çoğu yenidoğana hastaneden taburcu edilmeden önce yapılır. İlk doz tipik olarak doğumda, ikinci doz 1 ila 2 aylıkken ve üçüncü doz 6 ila 18 aylıkken verilir. Doğumda doz almayan bebekler seriye mümkün olan en kısa sürede başlamalıdır.
Rotavirüs aşısı: Kullanılan aşıya göre iki veya üç doz aşı gerekir. Tek aşı ile ilk doz 2 aylıkken, ikinci doz 4 aylıkken yapılır. Diğer aşı ile ilk doz 2 aylıkken, ikinci doz 4 aylıkken ve üçüncü doz 6 aylıkken yapılır.
Haemophilus influenzae tip b (Hib) aşısı: Kullanılan aşıya bağlı olarak üç veya dört doz Hib aşısı gerekir. Bir aşı ile ilk doz 2 aylıkken, ikinci doz 4 aylıkken ve üçüncü doz 12 ila 15 aylıkken yapılır. Diğer aşıda ise ilk doz 2 aylıkken, ikinci doz 4 aylıkken, üçüncü doz 6 aylıkken ve dördüncü doz 12-15 aylıkken yapılır.
Çocuk felci aşısı: Dört doz aşı yapılır. İlk doz 2 aylıkken, ikinci doz 4 aylıkken, üçüncü doz 6-18 aylıkken ve dördüncü doz 4-6 yaşlarında verilir.
Difteri, tetanoz ve aselüler boğmaca (DTaP) aşısı: 7 yaşından önce çocuklara DTaP müstahzarı verilir. Beş doz DTaP verilir. İlk doz 2 aylıkken, ikinci doz 4 aylıkken, üçüncü doz 6 aylıkken, dördüncü doz 15-18 aylıkken ve beşinci doz 4-6 yaşında yapılır. DTaP’yi, 11 ila 12 yaşlarında verilen bir doz tetanoz, difteri ve boğmaca (Tdap) güçlendiricisi takip eder. Bu dozu her 10 yılda bir tetanos-difteri veya Tdap rapel takip eder.
Pnömokok aşısı: Dört doz aşı yapılır. İlk doz 2 aylıkken, ikinci doz 4 aylıkken, üçüncü doz 6 aylıkken ve dördüncü doz 12-15 aylıkken verilir.
Meningokok aşısı: İki doz aşı yapılır. İlk doz 11-12 yaşlarında, ikinci doz ise 16 yaşında verilir.
İnfluenza (grip) aşısı: İnfluenza aşısı, 6 aylıktan başlayarak tüm çocuklara yılda bir kez yapılmalıdır. İki tip aşı mevcuttur. Yaşa ve diğer faktörlere bağlı olarak bir veya iki doz gereklidir. Çoğu çocuğun sadece bir doza ihtiyacı vardır. 6 ay ile 8 yaş arası, ikiden az doz almış veya grip aşısı geçmişi bilinmeyen çocuklar en az 4 hafta arayla iki doz almalıdır.
Kızamık-kabakulak-kızamıkçık (MMR) aşısı: İki doz aşı yapılır. İlk doz 12 ila 15 aylıkken, ikinci doz ise 4 ila 6 yaşlarında verilir.
Suçiçeği aşısı: İki doz aşı yapılır. İlk doz 12 ila 15 aylıkken, ikinci doz ise 4 ila 6 yaşlarında verilir.
Hepatit A aşısı: Kalıcı koruma için iki doz aşı gereklidir. İlk doz 12-23 aylıkken, ikinci doz ise ilkinden 6 ay sonra yapılır. Aşılanmamış 24 aylıktan büyük tüm çocuklara 2 doz hepatit A aşısı yapılmalıdır.
İnsan papilloma virüsü (HPV) aşısı: Rutin aşılama 11 ila 12 yaşlarında (9 yaşında başlayabilir) ve önceden aşılanmamış veya yeterince aşılanmamış kişiler için 26 yaşına kadar önerilir. İnsan papilloma virüsü aşısı kız ve erkek çocuklara 2 veya 3 doz halinde yapılır. Doz sayısı, ilk doz verildiğinde çocuğun kaç yaşında olduğuna bağlıdır. 9-14 yaşlarında ilk doz verilenlere en az 5 ay arayla 2 doz verilir. 15 yaş ve üzerinde ilk doz verilenlere 3 doz verilir. İkinci doz birinci dozdan en az 1 ay sonra, üçüncü doz ise ilk dozdan en az 5 ay sonra yapılır.
Çocuklarda COVID-19 Aşısı
Aşı programında belirtilen aşılara ek olarak, Amerika Birleşik Devletleri’nde belirli yaş gruplarındaki çocuklar artık COVID-19 aşısı için uygundur. COVID-19 aşısı, rutin aşılamalarla aynı zamanda verilebilir. Önceki bir COVID-19 aşısı dozundan sonra alerjik reaksiyon gösteren veya bir COVID-19 aşısının herhangi bir bileşenine alerjisi olan çocuklara COVID-19 aşısı yapılmamalıdır.
Kaynak
Childhood Vaccinations, MSD Manual, 2022.
Childhood Vaccination Schedule, MSD Manual, 2022.
