Doktorlar artık çocuklarda ciddi bir seçici yemek yeme biçimini kaçınan/kısıtlayıcı gıda alım bozukluğu (ARFID) olarak sınıflandırıyor. Bu bozukluk, anoreksiya ve bulimia ile bazı benzerlikler paylaşsa da ARFID ile yaşayan çocukların zayıf bir vücut imajı veya kilo verme arzusu yoktur. ARFID, Mental Bozuklukların Teşhis ve İstatistik El Kitabı, Beşinci Baskı’da (DSM-5) yer alan ve yeni tanınan bir yeme bozukluğudur. DSM-5, doktorlara ve psikiyatrlara tanı ve tedaviyi iyileştirmede yardımcı olmak için ruhsal bozuklukları tanımlar.
Birçok ebeveyn ve bakıcı, çocuklarını yemek seçici olarak etiketler, ancak bazen yeme davranışları anormal hale gelebilir. Bir çocuğun yeme davranışı, yemeye karşı genel bir ilgisizliğe ilerlediğinde ve büyümelerini ve gelişmelerini etkilemeye başladığında, doktorlar ARFID olabilecek bir yeme bozukluğu teşhis eder.
Çocukların yemek yemeyi seçmesi alışılmadık bir durum değildir ve çoğu bu davranıştan gelişir. Bununla birlikte, bazı çocuklar, diyetlerini yalnızca belirli dokularla sınırlamak veya yemenin olası zararlı etkilerine karşı derin endişe göstermek gibi daha katı seçici yeme alışkanlıkları sergiler. Bu kişiler büyümeyi bıraktıklarında tıbbi yardıma ihtiyaçları vardır.
Yemek seçici olmakla ARFID’li olmak arasındaki fark, ARFID’li çocukların belirtileri şunlardır:
- Yeterli kalori almamak
- Kilo almayı bırakmak
- Büyümeyi bırakmak
Bazı yetişkinlerde kilo kaybına neden olabilen ve normal vücut fonksiyonlarını etkileyebilen ARFID de olabilir. DSM-5’te ARFID, doktorların sadece 6 yaşına kadar (6 yaş dahil) çocuklarda teşhis ettiği, bebeklik veya erken çocukluk dönemindeki beslenme bozukluğu olarak adlandırılan bir yeme bozukluğunun yerini almıştır. Buna karşılık, ARFID’de yaş sınırlaması yoktur.
ARFID ile anoreksiya veya bulimia arasındaki en büyük fark, ARFID’li bir çocuğun vücut imajıyla ilgili bir sorunu olmamasıdır. Çalışmalar, anoreksiyalı kişilerle karşılaştırıldığında, ARFID’li kişilerin tahmini sağlıklı vücut ağırlıklarına göre daha düşük vücut ağırlığıyla hastaneye kabul edilme olasılıklarının daha yüksek olduğunu göstermiştir. Araştırmacılar ayrıca, ARFID’li kişilerin diğer yeme bozuklukları olanlardan daha olası olduğunu öne sürüyor:
- Daha uzun hastanede kalış süresine sahip olmak
- Beslenme için tüple beslemeye daha fazla güvenmek
- Hastanede yatış sırasında kilo almakla daha çok mücadele etmek
ARFID’li kişiler genellikle anoreksiya ve bulimialı kişilere göre daha genç yaşta teşhis alırlar ve etkilenenlerin daha yüksek bir yüzdesi erkektir. ARFID ayrıca diğer yeme bozukluklarından daha uzun süre devam edebilir.
Kaçınan/Kısıtlayıcı Gıda Alımı Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?
Doktorlar, ARFID’yi teşhis etmek için DSM-5’teki kriterleri kullanır. ARFID’li kişilerde tipik olarak aşağıdaki gibi bir yeme bozukluğu vardır:
- Yemek yemeye ilgi duymamak
- Dokuya dayalı yiyeceklerden kaçınmak
- Yemenin hoş olmayan sonuçları hakkında endişelerini ifade etmek
ARFID’de yeme bozukluğu, uygun beslenme eksikliğine neden olarak kişinin enerji ihtiyacını karşılayamamasına neden olur. Sonuç olarak, şunlara neden olabilir:
- önemli kilo kaybı
- beslenme eksiklikleri
- besleme tüplerine veya takviyelerine güvenme
- psikososyal işlevsellik üzerindeki olumsuz etkiler
Kaçınan/Kısıtlayıcı Gıda Alımı Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
ARFID, ebeveynlerin ve bakıcıların tanımlayabileceği birkaç ilişkili uyarı işaretine sahiptir. Bunlar şunları içerir:
- Önemli kilo kaybı
- Sıcak kalmak veya kilo kaybını gizlemek için katmanlar halinde giyinmek
- Kabızlık gibi sindirim sorunları
- Yiyecek türlerinin veya miktarlarının kısıtlanması
- Sadece belirli dokulara sahip yiyecekleri yemek
- Yemek zamanlarında hasta veya tok hissetmek
- Zayıflık veya aşırı enerji
- Boğulma veya kusma korkusu
- Zamanla daha sınırlı hale gelen sınırlı bir tercih edilen yiyecek yelpazesi
ARFID’in diğer semptomları şunları içerir:
- karın ağrısı
- kusma veya boğulma öyküsü veya korkusu
- asit reflü olarak da bilinen gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH)
Kaçınan/Kısıtlayıcı Gıda Alımı Bozukluğu İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
ARFID yeni tanımlanmış bir hastalık olduğu için diğer yeme bozuklukları ile karşılaştırıldığında doktorlar ARFID hakkında fazla bilgi sahibi değillerdir. Yine de doktorlar, ARFID için mizaç, çevresel, genetik ve fizyolojik faktörleri içeren bazı potansiyel risk faktörlerini fark ettiler. Bu alanda daha fazla araştırmaya ihtiyaç var, ancak otistik çocukların ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve zihinsel engelli çocukların ARFID geliştirme olasılığı daha yüksek gibi görünüyor.
Aşırı derecede seçici yeme alışkanlıkları olan bazı çocuklar da ARFID geliştirebilir. ARFID ile yaşayan çocuklar da kaygı yaşayabilir ve diğer psikiyatrik bozukluklar açısından daha yüksek risk altında olabilir.
Olası Sağlık Komplikasyonları Nelerdir?
Yeme bozuklukları, ciddi hastalık ve ölümle sonuçlanabilecek fiziksel semptomlara neden olan psikolojik hastalıklardır. ARFID’li insanlar, tıpkı anoreksiya veya bulimia ile yaşayanlar gibi günlük beslenme ihtiyaçlarını karşılayamazlar. Bu yeme bozukluklarının bazı belirti ve semptomları benzerdir, örneğin:
- mide krampları, kabızlık, mide ekşimesi
- adet görmemek veya sadece hormonal doğum kontrolündeyken adet görmek
- konsantrasyon zorluğu
- düşük demir
- düşük tiroid hormonu seviyeleri
- düşük potasyum
- düşük kan hücresi sayısı
- yavaş kalp atış hızı
- baş dönmesi
- bayılma
- uyku ile ilgili sorunlar
- kuru cilt ve tırnaklar
- kırılgan tırnaklar
- saç incelmesi
- kuru ve kırılgan saçlar
- kas güçsüzlüğü
- yaraların zayıf iyileşmesi
- azalmış bağışıklık fonksiyonu
ARFID’li kişilerde organların düzgün çalışmasını sağlamak için vücut gerekli besinlerden yoksun olduğundan, vücut süreçleri enerjiyi korumak için yavaşlar. Vücut, yeme bozukluklarından kaynaklanan strese iyi uyum sağlayabilir, bu nedenle, birisi tehlikede olsa bile kan testleri bazen normal görünebilir. Potasyum gibi elektrolitlerdeki bozukluklar beklenmedik ölüme neden olabilir ve ciddi beslenme eksiklikleri olan kişiler kalp krizinden ölebilir.
Kaçınan/Kısıtlayıcı Gıda Alımı Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?
ARFID, DSM-5’te yalnızca klinik bir tanım aldı, bu nedenle doktorlar, bozukluğun tedavisi için henüz kılavuzlar oluşturmadı. Bununla birlikte, ARFID gibi yeme bozuklukları ile yaşayan kişilerin kayıtlı bir diyetisyen beslenme uzmanının bakımına ve uzmanlığına ihtiyaç duyduğunu kabul ederler. ARFID’li kişilerin bakımında rol oynayabilecek diğer sağlık uzmanları şunları içerir:
- mesleki terapistler
- gelişimsel çocuk doktorları
- gastroenterologlar
- psikologlar
- psikiyatristler
- ergen sağlığı doktorları
Bu kadar çok profesyonelin katılımı, tedavi planlarının belirsiz hale gelmesi anlamına gelebilir. ARFID’li çocukları tedavi etme deneyimi olan bazı klinisyenler, tedavinin odak noktasının yeme bozukluğuna neden olan faktörlere bağlı olacağını öne sürmektedir. Örneğin, boğulma ve kusma korkusu olan ARFID’li bir kişi, bu korkuları gidermeye yardımcı olacak davranışsal stratejilerden yararlanabilir. ARFID’li çocukların özel ve bireyselleştirilmiş tedavi planlarına ihtiyacı vardır. ARFID’in yönetimini ve tedavisini keşfetmek için daha ileri çalışmalar gereklidir.
ARFID’li Birine Nasıl Yardım Edilir?
Yemek seçen bir çocuğun tıbbi yardıma ihtiyacı olmayabilir. Bununla birlikte, seçici yemek çocuğun büyümesini ve gelişimini etkilemeye başlarsa, bir ebeveyn veya bakıcı onu bir doktora götürmelidir. Bir doktor, ARFID’in temel nedenini keşfederek ailenin bir çözüm bulmasına yardımcı olabilir.
Uygun bakım ile ARFID’li bir çocuk farklı yiyecekleri korkmadan kabul etmeyi öğrenebilir ve yeniden kilo alıp büyümeye başlayabilir. ARFID’i yönetmek sabır gerektirir çünkü bir doktorun sebebini bulması zor olabilir. Doktorların henüz takip edecekleri klinik yönergeleri olmadığından, etkili bir tedavi planı oluşturmak zaman alabilir.
Özet
ARFID, çocuklarda görülen bir yeme bozukluğudur. Anoreksiya ve bulimiadan farklıdır çünkü ARFID’li insanlar zayıf bir vücut imajına sahip değildir ve kilo vermeye çalışmazlar. ARFID bir çocuğun büyümesini ve gelişimini etkileyebilir, bu nedenle tıbbi yardım almak önemlidir. Doktorların şu anda ARFID tedavisi ve yönetimi için izleyecekleri herhangi bir yönergesi yoktur. Doktorlar, beslenme uzmanı ve psikiyatr gibi diğer sağlık uzmanlarıyla birlikte ARFID’li bir çocuğun büyümesini ve gelişimini desteklemek için yemeyi öğrenmesine yardımcı olabilir.
Kaynak
Medical News Today, Avoidant/restrictive food intake disorder (ARFID): What to know, 2019
Avoidant restrictive food intake disorder (ARFID). (n.d.).
Fisher et al. Characteristics of avoidant/restrictive food intake disorder in children and adolescents: A “new disorder” in DSM-5. 2014.
Norris et al. Update on eating disorders: Current perspectives on avoidant/restrictive food intake disorder in children and youth. 2016.
